Η Αγία σκέπη της Θεοτόκου

• Αφιέρωμα στην Θεοτόκο
• Η Αγία σκέπη της Θεοτόκου
• Τα συνηθέστερα Θεοτοκονύμια
• Σημαντικότερες Θεομητορικές εορτές
• Ακάθιστος ύμνος (Χαιρετισμοί)
• Η εμφάνιση και το τάμα

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ

Η ΣΚΕΠΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: Διέδραμε χρόνος πλέον των δύο χιλιετηρίδων από τότε που ο Παντοκράτορας και Μεγάθυμος Δημιουργός του Σύμπαντος επέθεσε την θεία χάρη του στην θυγατέραεκ της ρίζας του Ιεσσαί και ταπεινή καθιερωμένη στον ναό πάναγνη Παρθένο Μαρία, να ενσαρκώσει μυστηριακώς τον μονογενή Υιό Του και Λυτρωτή του κόσμου Χριστόν.

Και είναι αλήθεια ότι ο Ιησούς ο Ναζαρηνός, με την δίφυτη υπόστασή του ως Θεανθρώπου (θεού+ανθρώπου), υπέδειξε στους ανθρώπους την οδό της Σωτηρίας και λύτρωσε αυτούς από την αγωνία της φθοράς. Προς τούτο υποτάχθηκε στην εγκοσμιότητα και με την ανθρώπινη υπόστασή του υπέμεινε τα πάνδεινα, ακόμη και την σταυρική Του θυσία, για να καταδείξει ότι πάντες οι θνητοί οφείλουν και δύνανται να υπακούουν στις εντολές του Θεού για μια ενάρετη και ευδαίμονα κοινωνία, ώστε να αξιωθούν της Βασιλείας Του, ακόμη και αν υποστούν την βάσανο των δυνάμεων του κακού.

Παραλλήλως ο Χριστός υπό την θεϊκή του υπόσταση εμεγάλυνε την πάνσοφη και απλοϊκή διδαχή του με παράδοξα θαύματα και επισφράγισε αυτήν με την ένδοξη Ανάστασή Του, φανερώνοντας στους ανθρώπους την ακατάλυτη αιωνιότητα του Αγίου Πνεύματος.

Βεβαίως στοργικός συνοδοιπόρος της επίγειας παρουσίας του Ιησού αναδείχθηκε η πανάμωμη Μητέρα του, κυήσασα, τεκούσα, γαλουχήσασα και βρεφουργήσασα Αυτόν και θρηνωδούσα την μαρτυρική Σταύρωσή Του, αλλά και τελικώς απολαύουσα την χαρά της Αναστάσεώς Του.

Και ναι μεν με την Κοίμησή της η Θεοτόκος μετέστη  στους ουρανίους θρόνους, αναληφθείσα από τον προσφιλή Υιό της, εξακολούθησε όμως να επίσταται της επίγειας ζωής και ως μάνα, αδελφή και πολυεύσπλαχνη μεσίτρια πρεσβεύει αδιακόπως προς Αυτόν υπέρ του ανθρωπίνου γένους. Και ο πολυέλεος Κύριος δεν παραλείπει να εισακούει τις παρακλήσεις Της, επιδαψιλεύοντας πολλά θαύματα στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στον χριστεπώνυμο Ελληνικό λαό.

Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι οι Έλληνες, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον λαό, λατρεύουν και υμνολογούν την πανάμωμη Παναγία Μητέρα και επικαλούνται την προστασία και βοήθειά Της σε όλες τις διαδρομές της επίγειας ζωής.

Τούτο είναι φανερό από την πληθώρα των αφιερωμένων στην λατρεία Της ναών, που κατακλύζουν ολόκληρη την ηπειρωτική και προπαντός την νησιωτική Ελλάδα, και από τα πολυώνυμα προσωνύμια που αποδίδονται στην χάρη Της και προέρχονται κυρίως: α) από την εικονογραφική Της παράσταση (Ένθρονη, Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Οδηγήτρια κ.λ.), β) από την τοποθεσία της εκκλησίας (Σπηλιώτισσα, Θαλασσινή, Πυργιανή κ.λ.), γ) από τους υμνωδικούς χαρακτηρισμούς (Παράκληση, Αμόλυντος, Κεχαριτωμένη κ.λ.), δ) από τις θαυματουργικές Της ιδιότητες (Ελεούσα, Γοργοεπήκοος, Γιάτρισσα, Σκέπη κ.λ.) και ε) από τις εκδηλώσεις σεβασμού και αγάπης των πιστών (Παμμακάριστος, Χρυσοπηγή, Παντάνασσα κ.λ.). Παρακάτω διανθίζουμε τα συνηθέστερα Θεοτοκωνύμια με εικόνες και ιαμβικά οκτάστιχα ιδίας συνθέσεως.

Επίσης προς τιμή της Παναγίας Θεοτόκου η πλειονότητα των Ελλήνων φέρει τα ονόματα «Μαρία - Μάριος, Παναγιώτα - Παναγιώτης και Δέσποινα»,  έχουν μάλιστα καθιερωθεί πολυάριθμες θεομητορικές εορτές καθόλη την διάρκεια του έτους, από τις οποίες επιλέγουμε παρακάτω τις σημαντικότερες με εικόνα και το απολυτίκιο κάθε μίας.

ΕΟΡΤΑΖΟΜΕΝΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΚΕΠΗΣ: Δύο είναι τα μυστηριακά θαύματα σε ανάμνηση των οποίων εορτάζεται η Αγία Σκέπη της Υπεραγίας Θεοτόκου και τα οποία ανέδειξαν την προστασία Της στους νικητήριους αγώνες του Ελληνικού Έθνους για τις ιδέες της «Πίστεως και της Ελευθερίας».

Το πρώτο θαύμα συνέβη στην Κωνσταντινούπολη κατά την περίοδο του βασιλέως Λέοντος του Μεγάλου (457 – 474), όταν το Βυζάντιο κινδύνευε από τις επιδρομές των Αγαρηνών και το εκκλησίασμα στο ναό της Παναγίας των Βλαχερνών παρακολουθούσε ολονύκτια αγρυπνία με προσευχές και παρακλήσεις προς την Θεοτόκο. Τότε κατά το μεταμεσονύκτιο δύο συμπροσευχόμενοι μοναχοί, ο όσιος Ανδρέας ο κατά Χριστόν σαλός (θρησκόληπτος) και ο μαθητής του Επιφάνιος, οραματίσθηκαν την Παναγία, συνοδευομένη από αγίους και αγγέλους, να εισέρχεται στο θυσιαστήριο και να προσεύχεται γονυκλινής προς τον Υιό της. Ακολούθως έβγαλε το ωμοφόριό Της (είδος εσάρπας καλυπτούσης και την κεφαλήν), το εφάπλωσε στο εκκλησίασμα και απεχώρησε σαν φωτοφόρος νεφέλη.

Η είδηση της οπτασίας αυτής διαδόθηκε ταχέως και εμψύχωσε τους υπερασπιστές της Πόλεως, που κατενίκησαν τους πολιορκητές. Έκτοτε σε ένδειξη ευγνωμοσύνης στην προστάτιδα Παναγία καθιερώθηκε η εορτή της Αγίας Σκεπης την 1η Οκτωβρίου, κατά την οποία ψάλλεται το εξής τροπάριο:

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’.

Τῆς Σκέπης σου Παρθένε, ἀvuμνοῦμεν τάς χάριτας, ἣν ὡς φωτοφόρον νεφέλην, ἐφαπλοῖς ὑπὲρ ἔννοιαν, καὶ σκέπεις τὸν λαόν σου νοερῶς, ἐκ πάσης τῶν ἐχθρῶν ἐπιβουλῆς. Σὲ γὰρ σκέπην καὶ προστάτιν καὶ βοηθόν, κεκτήμεθα βοῶντές σοι· Δόξα τοῖς μεγαλείοις σου Ἁγνή, δόξα τῇ θείᾳ Σκέπῃ σου, δόξα τῇ πρὸς ἡμᾶς σου, προμηθείᾳ Ἄχραντε.

« « «

Την ίδια περίοδο προφανώς έγινε και η σύνθεση του ύμνου των Χαιρετισμών (24 οίκων) προς την Θεοτόκο, τους οποίους έψαλαν οι Βυζαντινοί στις δεήσεις τους κατά τις αλλεπάλληλες επιδρομές των βαρβάρων.

Τούτο συνέβη και το έτος 626, όταν ο αυτοκράτορας Ηράκλειος έλειπε σε εκστρατεία κατά των Περσών και αιφνιδίως η Κωνσταντινούπολη πολιορκήθηκε από τους Αβάρους. Τότε ο Πατριάρχης Σέργιος ετέλεσε ολονύκτια αγρυπνία στον ίδιο ναό της Παναγίας των Βλαχερνών και το εκκλησίασμα ανέπεμπε προσευχές προς την Θεοτόκο για την προστασία της Βασιλεύουσας, ψάλλοντας ορθοσταδόν τους Χαιρετιστήριους ύμνους, τους οποίους παραθέτουμε κατωτέρω με αντίστοιχα εικονίδια και οι οποίοι έκτοτε αποκαλούνται Ακάθιστος Ύμνος. Εκείνη τη νύκτα αιφνίδια τρικυμία κατέστρεψε τον εχθρικό στόλο, ενώ αντεπίθεση των υπερασπιστών της Πόλεως προξένησε σοβαρές απώλειες στους πολιορκητές, οι οποίοι ετράπησαν σε φυγή.  Και στην περίπτωση αυτή η συμβολή της Παναγίας ήταν καταλυτική για την νίκη των ολίγων πολιορκημένων, γι’ αυτό και προς τιμή Της συντάχθηκε το παρακάτω υπέροχο τροπάριο:

Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ΄.

Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια,
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια,

ἀναγράφω σοι ἡ Πόλις σου Θεοτόκε.

Ἀλλ’ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον,
ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον,
ἵνα κράζω σοι· Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Το δεύτερο εορταζόμενο θαύμα της Αγίας Σκέπης συντελέσθηκε κατά τον Πόλεμο του έτους 1940, τον οποίον κήρυξε η φασιστική Ιταλία κατά της ειρηνικής Ελλάδος, μετά μάλιστα από προηγούμενο ανίερο τορπιλισμό του πλοίου «Έλλη» που μετέφερε προσκυνητές στη Μεγαλόχαρη  της Τήνου.

Τότε οι πάνοπλες μεραρχίες της φασιστικής βίας κατετροπώθηκαν στους προμαχώνες των Ηπειρωτικών βουνών από τις αριθμητικώς και εξοπλιστικώς υποδεέστερες δυνάμεις της Ελλάδος, οι οποίες εμψυχώνονταν από τις οπτασίες της Θεοτόκου, την οποίαν πολλοί μαχητές διηγούνται ότι έβλεπαν ως αστραποβόλο νεφέλη να τους οδηγεί σε επικές νίκες, που προκάλεσαν τον παγκόσμιο θαυμασμό.

Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης και του θαύματος αυτού, με απόφαση της Εκκλησίας της Ελλάδος, η εορτή της Αγίας Σκέπης μετατέθηκε από την 1η Οκτωβρίου και συμπανηγυρίζεται με την εθνική μας εορτή της 28ης του ιδίου μηνός, οπότε συμψάλλονται και τα παρακάτω ιδιαίτερα τροπάρια:

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. δ’.

Θεοτόκε Ἀειπάρθενε, τὴν ἁγίαν σοῦ Σκέπην, δι’ ἧς περισκέπεις τοὺς εἰς σὲ ἐλπίζοντας, κραταιὰν τῷ Ἔθνει σου καταφυγὴν ἐδωρήσω‧ ὅτι ὡς πάλαι καὶ νῦν θαυμαστῶς ἡμᾶς ἔσωσας, ὡς νοητὴ νεφέλη τὸν σὸν λαὸν περιβαλοῦσα. Διὸ δυσωποῦμεν σε, εἰρήνην τῇ πολιτείᾳ σου δώρησαι καὶ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος.

Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ’.

Ὥσπερ νεφέλη ἀγλαὼς ἐπισκιάζουσα

τῆς Ἐκκλησίας τὰ πληρώματα Πανάχραντε,

ἐν τῇ πόλει πάλαι ὤφθης τῇ βασιλίδι.

Ἀλλ’ ὡς σκέπη τοῦ λαοῦ σου καὶ ὑπέρμαχος

περισκέπασον ἡμᾶς ἐκ πάσης θλίψεως

τοὺς κραυγάζοντας. Χαῖρε Σκέπη ὁλόφωτε.

Βεβαίως οι επιπτώσεις και των δύο παραπάνω θαυμάτων της Αγίας Σκέπης  δεν περιορίζονται στον Ελληνικό ορίζοντα, αλλά υπέχουν παγκόσμιες προεκτάσεις. Διότι στην πρώτη περίπτωση διαφυλάχθηκε ο Βυζαντινός πολιτισμός στον βαθμό που ήταν αναγκαίος για να μεταλαμπαδευθεί στον υπόλοιπο κόσμο. Και στην δεύτερη περίπτωση επήλθε τέτοια καθυστέρηση και εμπλοκή στην κατακτητική μηχανή του φασιστικού Άξονα, ώστε ανατράπηκε το επιχειρησιακό του πρόγραμμα και κατέστη ευάλωτο, που τελικώς υπέκυψε στις δυνάμεις της αντιστάσεως.

Για όλα αυτά είναι άξιον να μεγαλύνουμε, ανυμνούμε, δοξολογούμε και ευχαριστούμε την Υπεραγία Θεοτόκο. Και  είναι μεγάλη ασέβεια και αγνωμοσύνη να βλασφημείται και καθυβρίζεται παντοιοτρόπως, γεγονός που ωστόσο  με την άπειρη μεγαθυμία  και ευσπλαχνία Της αντιπαρέρχεται, δεομένη αδιακρίτως υπέρ πάντων και συμπαραστέκουσα στους επικαλουμένους την βοήθειά Της. Δικαίως λοιπόν μπορεί να αποκληθεί πολυώνυμη, πολυΰμνητος, πολυεύσπλαχνος  και πολυαγαπημένη, αλλά και η πολυβλασφημημένη Αγία.

Μεγαλυνάριον τῆς Θεοτόκου

Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς

μακαρίζειν σε τὴν Θεοτόκον,

τὴν ἀειμακάριστον καὶ παναμώμητον

καὶ μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν.

Τὴν τιμιωτέραν τῶν Χερουβεὶμ

καὶ ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ

τὴν ἀδιαφθόρως Θεὸν Λόγον τεκοῦσαν,

τὴν ὄντως Θεοτόκον, Σὲ μεγαλύνομεν.

via