Το γυναικείο σύμπαν δεν είναι απλώς μία από τις δύο διαφορετικές πιθανότητες της ζωής, αλλά η προϋπόθεση της. Αρσενικό και θηλυκό είναι δύο άκρα διαφοροποιημένα, αλλά συνδεδεμένα μεταξύ τους, που οριοθετούν τη δυνατότητα να υπάρξουμε, ενώ το γεγονός ότι ο ένας αποτελεί βασικό στοιχείο για τον άλλο προσδίδει νόημα στη ζωή.
Παρότι σήμερα παρατηρείται κατάχρηση και βιασμός του όρου «σχέση», στην πραγματικότητα δεν επιτεύχθηκε βαθιά και ολοκληρωμένη γνώση του νοήματός του. Άνδρας και γυναίκα συναντιούνται, αναπτύσσουν δεσμούς και σχέσεις, παντρεύονται κι αποκτούν παιδιά, συγκροτούν αυτό που ονομάζεται ζεύγος, αλλά στην ουσία δεν είναι παρά μια δυάδα. Η διαφορά που κάνει αυτούς τους δύο όρους μη παράλληλους είναι αξιοσημείωτη, αφού για τη δυάδα δεν απαιτούνται αυθεντικά και πηγαία αισθήματα, έντονη συναισθηματική συμμετοχή και επιθυμία για δόσιμο χωρίς την προσδοκία ανταλλάγματος. Το ζεύγος είναι όλα τα παραπάνω και πολύ περισσότερα, είναι μοίρασμα ζωής, ιδεών και αξιών, επιθυμία για κοινή πορεία στον δρόμο της ζωής.
Η σχέση του άνδρα και της γυναίκας παρουσιάζει σοβαρά κενά και ο δρόμος που πρέπει να διανυθεί ώστε να καλυφτούν είναι μακρύς και δύσβατος. Η συνάντηση και η αλληλεπίδραση μεταξύ αρσενικού και θηλυκού χαρακτηρίζεται μέχρι σήμερα όχι τόσο από την προοπτική και την επιθυμία για τη δημιουργία μιας σχέσης, όσο από την κατάσταση υποταγής στην οποία προ πολλού έχει περιέλθει η γυναίκα. Υποταγή που προκλήθηκε από την κατάχρηση εξουσίας του αρσενικού απέναντι στο θηλυκό, κατάχρηση αιώνων, την οποία δεν κατάφερε ως τώρα να αποτινάξει η γυναίκα.
Γιατί το γυναικείο «ζήτημα» βάλλεται ακόμη και αμφισβητείται σε τέτοιο βαθμό; Γιατί οι γυναίκες χρειάστηκε να αγωνιστούν για τα ανθρώπινα δικαιώματα τους; Γιατί το θηλυκό βαρύνεται με διαφορετική μοίρα - και σίγουρα πιο σκληρή - από ό,τι το αρσενικό στην κοινωνία; Και, κυρίως, γιατί η γυναίκα βρίσκεται σε υποδεέστερη θέση έναντι του άντρα;
Ο πατριαρχικός πολιτισμός, που επιβλήθηκε πολύ πρώιμα στην ιστορία της ανθρωπότητας, συνέβαλε ώστε η μορφή του πατριάρχη να αποτελέσει τον πυρήνα της κοινωνικής ζωής, την κορυφή μιας πυραμίδας όπου οι γυναίκες κατείχαν τη χαμηλότερη βαθμίδα. Οι γυναίκες συνάντησαν τεράστια δυσκολία για να φτάσουν σε ένα επίπεδο αυτοεκτίμησης και να κατασκευάσουν τη δική τους αίσθηση ταυτότητας. Ο πατριαρχικός πολιτισμός παρήγαγε πλούσιο όγκο προκαταλήψεων και στερεότυπων. Η ισχυρότερη προκατάληψη, που άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη της στην ανθρώπινη ιστορία, είναι ο εκτοπισμός της γυναίκας σε υποδεέστερη θέση, στο ρόλο ενός μη αυτόνομου και ανεξάρτητου όντος, ανίκανου να διαχειριστεί τον εαυτό του με τις δικές του δυνάμεις και με τα δικά του ψυχικά αποθέματα.
Ο υποβιβασμός του θηλυκού συνέβαλε αποφασιστικά στη δημιουργία των περισσότερων προβλημάτων που ταλανίζουν τις σχέσεις των δύο φύλων προκαλώντας έριδες και πάθη. δεν είναι απορίας άξιο λοιπόν:
ότι όλη η καταπιεσμένη ενέργεια (της γυναίκας) συσσωρεύεται και παίρνει τη μορφή μίσους προς τον εαυτό της, φθόνου προς τον κόσμο των ανδρών, ανταγωνισμού και μιμητισμού της αρσενικής συμπεριφοράς. (Whitmont, 1982, 261)
Αυτή η ψυχική παρόρμηση, όμως, προκαλεί έντονα πάθη και ανυπέρβλητες δυσκολίες στις γυναίκες, καθώς επιδίδονται στην εξαντλητική προσπάθεια της επιβεβαίωσης τους, του αυ-τοπροσδιορισμού τους ως άτομα διακριτά από τον άντρα, ως αυθύπαρκτες και όχι υποτελείς οντότητες. Οι γυναίκες ένιωσαν με μεγάλη ένταση την ανάγκη να αποκτήσουν γυναικεία συνείδηση, και μέχρι σήμερα πλανάται το ερώτημα κατά πόσο το έχουν καταφέρει.
Από τη στιγμή που γεννιόμαστε μας περιβάλλει ένα σύνολο μύθων, θρύλων και ιστοριών που τοποθετούν τη γυναίκα ένα σκαλοπάτι πιο κάτω από τον άντρα, ωστόσο η σχέση αρσενικού και θηλυκού δεν επιδέχεται κανενός είδους ασυμμετρία. Όσο θα εξακολουθεί να κληροδοτείται στη γυναίκα ένα πεπρωμένο διαφορετικό από του άντρα, δεν θα είναι εφικτό να αντιμετωπιστεί με σοβαρότητα η σχέση των δύο φύλων και να γίνουν κατανοητές οι πραγματικές αιτίες που την υπονομεύουν.
Το γεγονός ότι η γυναίκα υφίσταται μέχρι σήμερα την κατάχρηση των ανδρών, δεν οφείλεται σε ανωτερότητα των τελευταίων, ούτε στη δύναμη ή στην εξουσία τους.Η υποταγή του θηλυκού δεν σημαίνει ότι το αρσενικό είναι καλύτερο ή ανώτερο αλλά, αντιθέτως, δείχνει την αδυναμία του άντρα, την αχίλλειο πτέρνα του που εκδηλώνεται με την πιεστική ανάγκη κατάκτησης της εξουσίας.
Το αρσενικό άγεται και φέρεται από τις ανάγκες του που, κατά ειρωνεία της τύχης, είναι επίκτητες, επιβεβλημένες από το σύνολο και την παράλογη κλίμακα προτεραιοτήτων του. Όσο ο άνδρας θεωρεί βασικό στοιχείο για την επιβίωση του την επιβολή του στους άλλους, την καθυπόταξη και την ηγεμόνευση τους, δεν μπορεί να ανοιχτεί στη διάσταση της σχέσης. Δεν μπορεί να συλλάβει το νόημα και την εσωτερική της αξία και πιστεύει πως παραμένει προνόμιο του θηλυκού. Αλλά μ' αυτήν τη στάση το αρσενικό στέρησε από τον εαυτό του το εκπληκτικότερο θαύμα της ζωής: τη σχέση.
Winston Chmielinski
Όσο το θηλυκό και το αρσενικό δεν τοποθετούνται πάνω σε δύο από τα πολλά σημεία της ίδιας ευθείας γραμμής και επιδιώκουν να επιβληθούν ο ένας στον άλλον, δεν μπορούμε να μιλούμε για «ζεύγος» και για αληθινή σχέση. Η σχέση είναι μια αναμέτρηση ίσου προς ίσον, όπου πρυτανεύουν η αγάπη, η σεξουαλικότητα, η εμπιστοσύνη, η φιλία αλλά κυρίως ο αμοιβαίος σεβασμός. Ένας τυραννικός και εξουσιαστικός άνδρας που υποτιμά το θηλυκό, χάνει μέσα από τα χέρια του τη σπουδαία ευκαιρία να συνάψει μια αυθεντική σχέση με τη γυναίκα. Διότι ο συγκεκριμένος άνδρας στην ουσία τρέμει μήπως χάσει τη μοναδική μορφή υπεροχής που αντιλαμβάνεται ίσως κάποιο είδος έμφυτου «τίτλου ευγενείας», δηλαδή όχι κερδισμένο με την αξία του.
Ένα από τα σημεία όπου πρωταγωνιστεί το θηλυκό είναι ακριβώς η σχέση, η σχέση για δύο η οποία βασίζεται σε αληθινά συναισθήματα και σε αυθόρμητες ψυχικές παρορμήσεις. Το θηλυκό βασιλεύει στην επικράτεια της ψυχής, είναι σοφός και επιδέξιος σύμβουλος, μάστορας των συναισθημάτων και των συγκινήσεων. Με άλλα λόγια, καλλιεργεί αξίες και στοιχεία με τα οποία δεν είναι εξοικειωμένο το αρσενικό ή απλώς τα περιφρονεί. Στην πραγματικότητα, η εκπληκτικότερη αλλαγή στην εποχή μας, σε ό,τι αφορά το ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία, δεν είναι τόσο - όπως πιστεύεται - η «γυναικεία χειραφέτηση», η νίκη στον αγώνα «για ισότητα», η διεκδίκηση ίσων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, όσο η συνειδητοποίηση.
Τι είναι όμως αυτό που συνειδητοποιούμε; Ποιας πραγματικότητας γινόμαστε κοινωνοί; Όλοι, άνδρες και γυναίκες, είμαστε δέκτες των αποτελεσμάτων ενός εξαιρετικά ενδιαφέροντος φαινομένου που ορισμένοι ειδικοί είχαν ήδη προβλέψει και είχαν ονομάσει «θηλυκοποίηση του κόσμου». Πρόκειται για κοινωνικό φαινόμενο που συνίσταται στην ανακάλυψη και στη συνειδητοποίηση της «θηλυκής αντίληψης του κόσμου», λειτουργεί ως μια νέα προσέγγιση της ζωής που επαναπροσδιορίζει τις παραδοσιακές ανδρικές αξίες, πάνω στις οποίες στηρίχτηκε η πατριαρχική κοινωνία.
Σιγά-σιγά αρχίζουν να κερδίζουν έδαφος καινούργιες «θηλυκές» αξίες που βάζουν σε δεύτερη μοίρα την ανάγκη για δύναμη, επιβολή και κυριαρχία, και αναδεικνύουν τη διάσταση της σχέσης με κυρίαρχο δεδομένο την αγάπη και το συναίσθημα, και κεντρικό στόχο τη συν - ύπαρξη με τον άλλον.
Γνωρίζοντας κανείς το γυναικείο σύμπαν, ανοίγεται προς τη σημαντικότερη δυνατότητα που προσφέρει η ζωή: τη διαπροσωπική σχέση. Αυτή είναι η ανεξάντλητη πηγή της ψυχικής μας στήριξης, ο μόνος τρόπος να ζήσουμε χωρίς να μας καταβροχθίσει η ίδια η ζωή.
Η συνειδητοποίηση αυτής της πραγματικότητας αποτελεί ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός, που μπορεί να μας φέρει στο «σωστό δρόμο», στο δρόμο της αναμέτρησης και της βαθιάς σχέσης με τον Άλλον. Και την επιλογή του Άλλου οφείλουμε να την κάνουμε σε πρώτο πρόσωπο, αποδεικνύοντας στον εαυτό μας ότι είμαστε σε θέση να κατευθύνουμε τη μοίρα μας. Η αγάπη περιέχει κι αυτό: τη συνειδητή επιλογή που υπαγορεύεται από τα συναισθήματα μας, την ελεύθερη επιλογή που εκπηγάζει από τη βαθιά επιθυμία να μοιραστούμε τη ζωή μας με αυτόν που πιστεύουμε ότι βρίσκεται στο ύψος των απαιτήσεων μας.
Η συνειδητοποίηση και η αυτογνωσία είναι κατακτήσεις που προϋποθέτουν άνοιγμα προς τους άλλους και προς την πραγματικότητα, και μας αναγκάζουν να αφήσουμε πίσω μας πολλά απ' αυτά που γνωρίζαμε. Στην αληθινή και ζωογόνο σχέση οδηγούμαστε μόνον αφού προηγουμένως έχουμε συνειδητοποιήσει ποιοι είμαστε και ποιες είναι οι βαθύτερες, εσωτερικές μας επιθυμίες και ανάγκες.
Με τον εαυτό μας οφείλουμε να μην συμβιβαζόμαστε ποτέ, και για να το πετύχουμε αυτό απαιτείται πρώτα απ' όλα η συνειδητοποίησή μας, η έξοδος από το σκότος του ασυνειδήτου και η πορεία προς τους απεριόριστους ορίζοντες της εσωτερικής μας ελευθερίας. Για να απαλλαγεί η γυναίκα από την κατάσταση του υποδεέστερου όντος και για να κερδίσει την ελευθερία της, θα πρέπει πρωτίστως να αποτινάξει την αρνητική εικόνα και την ανυποληψία που διαμόρφωσαν οι προκαταλήψεις. Την επόμενη στιγμή θα ναι σε θέση να ξεκινήσει με το κεφάλι ψηλά για τη συνάντηση με τον Άλλον• γεμάτη δύναμη από την επίγνωση του εαυτού της. Στο έργο της μεταμόρφωσης και της αυτογνωσίας καλούμαστε να συμβάλουμε όλοι, άνδρες και γυναίκες.
Aldo Carotenuto, Η ψυχή της Γυναίκας
μετάφραση Κούλα Καφετζή, εκδόσεις Ίταμος
