Η πολύπλοκη φύση
και η αδυναμία εύρεσης
καθολικών απαντήσεων
Ο άνθρωπος θεωρείται «ανώτερο ον»: διαθέτει την ικανότητα να σκέφτεται και να οργανώνει το περιβάλλον του, όπως και να συμβιώνει σε μια σχέση, οικογένεια, κοινωνία. Όμως, πέρα από την «ανώτερη» μας φύση, είναι καλό να θυμόμαστε πάντα ότι δεν είμαστε όλη η φύση- δεν είμαστε η ίδια η φύση, αλλά μονάχα ένα κομμάτι αυτής. Και έτσι, πολλά πράγματα δεν μπορούν να καθοριστούν από εμάς ή δεν μπορούν να εξηγηθούν..
Μας διακρίνει μια πολυπλοκότητα. Ο τρόπος που μεγαλώνουμε, ο τρόπος που ερχόμαστε στη ζωή μέσα από το σώμα της μητέρας μας, ο τρόπος που αναπτύσσεται ο εγκέφαλος μας, ο τρόπος που κατά την εφηβεία ξεσπά η αλλαγή στο σώμα μας και άλλα πολλά είναι «πράγματα» που μπορούμε να γνωρίσουμε, να αναγνωρίσουμε, να προβλέψουμε- όμως δεν μπορούμε να τα εξηγήσουμε ή να τα αποδώσουμε σε κάτι, με βάση τουλάχιστον τη λογική μας. Είναι έτσι, γιατί η φύση ή ο Θεός καθόρισαν την μορφή τους.
Η πολυπλοκότητα της φύσης μας, όπως και των φαινομένων της ζωής μας φαίνεται και από την αδυναμία μας να βρούμε την ακριβή αιτία των καταστάσεων που αντιμετωπίζουμε. Δεν υπάρχει σαφής απάντηση στο «γιατί εγώ αντιμετωπίζω αυτό και εσύ εκείνο;». Δεν υπάρχει καν σαφής απάντηση στο «τι έχει οδηγήσει εμένα να αντιμετωπίσω αυτό που αντιμετωπίζω;»- δεν υπάρχει δηλαδή μια σχέση: αιτίου- αποτελέσματος.
Πόσο μάλλον υποκειμένου - αντικειμένου
Αντίθετα, εμπλέκονται πολλοί παράγοντες, οι οποίοι αλληλοσχετίζονται κάθε φορά με ένα μοναδικό τρόπο, έτσι ώστε να απαιτείται πάντα μια εξατομικευμένη διερεύνηση και εξήγηση. Όμως και πάλι, ενδέχεται να μην καταλήξουμε σε ένα συμπέρασμα. Ότι και να λέμε, τις πιο πολλές φορές υποθέτουμε ότι έχουμε ή βρήκαμε τις απαντήσεις. Και αυτό γιατί οι απαντήσεις οι δικές μου μπορεί να μην καλύπτουν εσένα, παρά μόνο εμένα.. Και την διαδικασία αυτή, που είναι πολύπλοκη, δεν μπορώ να μην την αποδώσω στη γενικότερη πολύπλοκη φύση μας, στη γενικότερη πολύπλοκη ζωή μας.
Με λίγα λόγια, τα ψυχικά φαινόμενα δεν είναι μαθηματικά και παράλληλα, όσο έξυπνοι και εύστοχοι και να είμαστε, δεν έχουμε απαντήσεις σε όλα. Κάποιες εμπειρίες, κάποια γεγονότα μας ξεπερνάνε.
Κάποιες εμπειρίες, κάποια γεγονότα συνδέονται δυναμικά μαζί μας, συσχετίζονται με πολλά κομμάτια του παρελθόντος μας, του παρόντος μας, του μέλλοντος μας, των αναγκών μας, των προσδοκιών μας, των συναισθημάτων μας.
Από την άλλη, κάποιες εμπειρίες, κάποια γεγονότα έρχονται και προστίθενται στις εμπειρίες μας με ένα τυχαίο τρόπο– απλά συμβαίνουν: συμβαίνουν για να μάθουμε, συμβαίνουν για να μας βελτιώσουν, συμβαίνουν για να μας δοκιμάσουν, συμβαίνουν για να μας τυραννήσουν, συμβαίνουν για να σκύψουμε το κεφάλι, συμβαίνουν για να συμβούν;
Αυτές είναι ερωτήσεις που επιδέχονται διαφορετικές απαντήσεις, ανάλογα με την κοσμοθεωρία που έχει ο καθένας μας. Ωστόσο, μπορούμε να φροντίσουμε να έχουμε μια κοσμοθεωρία που να μας κινητοποιεί για δράση και να ενδυναμώνει την ελπίδα μας.
Γενικά, είναι καλό να συμφιλιωθούμε με την αδυναμία μας να ξέρουμε πάντα και 100% γιατί μας συνέβη κάτι. Είναι καλό να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι κάποια πράγματα μας συμβαίνουν, γιατί απλά μας συμβαίνουν, εστιάζοντας όχι στην αιτία τους αλλά στο τι μπορούμε να κάνουμε με αυτά στο «εδώ και το τώρα».
Είναι ακόμη, σημαντικό να βρούμε μια θεωρία, μια φιλοσοφία στο νόημα και στο σκοπό που έχουν οι διάφορες εμπειρίες της ζωής μας (ειδικά εκείνες που «μας στοιχίζουν»), έτσι ώστε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να συμφιλιωθεί με την πραγματικότητα και να προχωρήσει.
Επιπλέον, είναι καλό να γυρίσουμε πίσω- στη μετριοφροσύνη μας- και να σταματήσουμε να πιστεύουμε ότι «ξέρουμε τα πάντα και έχουμε μαγικές λύσεις», γιατί πολύ απλά κάτι τέτοιο είναι μια οφθαλμαπάτη.
Τέλος, είναι καλό να πιστέψουμε στην δύναμη μας να βρίσκουμε εμείς και μόνο εμείς τις απαντήσεις στα ερωτήματα που μας παρουσιάζονται στη ζωή, ακόμη κι αν δεν φτάνουμε πάντα σε απαντήσεις, ακόμη κι αν φτάνουμε μόνο σε κάποιες ιδέες προς επαλήθευση. Μάλιστα, κάτι τέτοιο είναι το καλύτερο, καθώς μας βοηθάει να μένουμε ανοιχτοί στα ερωτήματα, βρίσκοντας κι άλλες απαντήσεις καθώς ο χρόνος κυλάει, απομακρύνοντας μας από την ένταση της εμπειρίας και συντελώντας στην ωρίμανση μας.
Κάτι τελευταίο: υπάρχουν πάντα άνθρωποι που έχουν οφθαλμαπάτες και συγκεκριμένα την οφθαλμαπάτη του «ειδικού», του «έχοντα όλες τις απαντήσεις». Μην θυμώνεις μαζί τους, αλλά μην ακολουθείς τις απαντήσεις τους- τις διαταγές ή τις συμβουλές τους, αν πρώτα δεν εξετάσεις τον βαθμό συμφωνίας σου μαζί τους.
Έχε πάντα στο νου σου ότι ο μόνος ειδικός στη ζωή σου είσαι εσύ, ως ένα κομμάτι της πολύπλοκης ανθρώπινης και μη φύσης, ως ένα κομμάτι της ζωτικής ενέργειας του σύμπαντος, ως ένα κομμάτι και μια ολότητα του εαυτού σου.
Φλώρα Χατζημανώλη
Ψυχολόγος
