- Χαρακτηριστικές σκέψεις γονέα μη ασφαλούς δεσμού μέσα στο γάμο: Θα έπρεπε να ήμουν αλλού τώρα. Χαραμίζομαι εδώ πέρα. Αν είχα πάρει το πτυχίο μου θα ήταν αλλιώς η ζωή μου. Η σχέση μου με τον Κώστα (τρίτο πρόσωπο) θα προχωρήσει άραγε;
Μία γυναίκα η οποία αντιμετωπίζει προβλήματα με τον δεσμό-γάμο της πηγαίνει στον ψυχολόγο της, εκείνος μετά από μια ολιγόλεπτη συζήτηση τη ρωτά πώς θα αξιολογούσε τους γονείς της, τώρα που εκείνοι –π.χ. είναι μακριά από εκείνη, είναι ανήμποροι ή έχουν πεθάνει-.
Η γυναίκα απαντά ότι θεωρεί τον εαυτό της πολύ ευχαριστημένο και εκτός αυτού και πολύ τυχερό γιατί πράγματι είχε δύο εξαιρετικούς γονείς…
-Θυμάστε κάποιο περιστατικό από αυτούς;
-Βεβαίως και θυμάμαι: Ήμουν μικρή όταν ο πατέρας μου άρχιζε να με αντιμετωπίζει σαν μεγάλη. Μου έδειχνε εμπιστοσύνη πριν πάω σχολείο, με άφηνε να παλεύω με ‘’κάτι’’ και όταν επέστρεφε με επικροτούσε ή μου φώναζε (γελάει) γιατί περίμενε τα καλύτερα από εμένα, πού να τολμήσω να κάνω λάθος… (γελάει). Με την αυστηρότητά του όμως με έμαθε να καταφέρνω τα πάντα μονάχη μου! Η μητέρα μου επίσης με εμπιστευόταν, ποτέ δεν έπεφτε στην παγίδα του κλάματός μου, ξέρετε υπήρχαν ώρες στο σπίτι. Τότε αυτό, τότε εκείνο, και μετά το παιχνίδι… Μετά ύπνος από νωρίς… Οι μεγάλοι έχουν τις δουλειές τους, τις δικές τους ανάγκες, ομοίως πράττω και εγώ με τα δικά μου παιδιά. Τα θέλω ανεξάρτητα ξέρετε...
Θα μπορούσε τίποτα να μην είναι λάθος. Φράσεις κουβέντες που όλοι μας έχουμε πει. Σημασία όμως δεν έχουν μόνο τα λόγια και ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιούνται. Το πόσο δηλαδή καταφέρνουμε να δούμε το παιδί ως μία ξεχωριστή ολοκληρωμένη οντότητα (έστω και σε μικρογραφία) ώστε να του παρέξουμε όλα εκείνα τα οποία του είναι απαραίτητα κάνοντας το συγχρόνως να νιώθει ασφάλεια και αγάπη.
Βεβαίως είναι σύνηθες το φαινόμενο να υσκολευόμαστε να διακρίνουμε τη γραμμή που διαχωρίζει το δίκαιο από το άδικο, όμως για αυτό το τελευταίο που φταίει είναι το παιδί. Κάνοντας ένα ακόμα βήμα διερωτώμαι, ποιος άλλωστε από όλους εμάς (που έχουμε μεγαλώσει τα δικά μας παιδιά) ακόμα και εκ των υστέρων (έχοντας προβληματιστεί ειλικρινά) θα κατάφερνε να γίνει ο τέλειος γονιός για το επόμενο παιδί του; Ίσως κανείς από όλους εμάς… και εγώ ο τελευταίος όλων.
Ας επανέλθουμε.
Η γυναίκα του παραδείγματος βίωσε την απόσταση, την αυστηρότητα των γονέων της κρατώντας μέσα της όλα τα άσχημα τα οποία στάθηκαν οι αιτίες ώστε να διαμορφώσει τον σημερινό της χαρακτήρα.
Έμαθε να προσπαθεί μονάχη της, να μην εμπιστεύεται τους ανθρώπους διότι εκείνοι το μόνο που θα έκαναν ήταν να τσεκάρουν το αποτέλεσμα της δουλειάς-προσπάθειάς της. Νιώθει ότι παραμένει ακόμα και σήμερα υπό την κρίση όλων εκείνων που σχετίζονται μαζί της… έχει μάθει λοιπόν να μην ανοίγεται, να μην λέει πολλά –υπό τον φόβο της κατάκρισης-, να σχεδιάζει μονάχη της και να θεωρεί τον εαυτό της γενικώς μόνο. Όπως η μητέρα της ή ο πατέρας της την άφηναν μονάχη την ώρα που εκείνη χρειαζόταν συμπαράσταση ή βοήθεια, έτσι θεωρεί ότι θα κάνει και ο εκάστοτε σύντροφός της την δεδομένη στιγμή, είτε είναι παντρεμένη μαζί του είτε όχι. Δε εμπιστεύεται γενικώς. Προεκτείνοντας θα της προσάπταμε την φράση ‘’Όλοι τους ίδιοι είναι’’ ‘’Όλοι θέλουν να κάνουν τη δουλειά τους’’ Συνεχίζοντας αναφέρω, ότι δεν μιλάει για τα σχέδιά της, δεν ανοίγεται, περηφανεύεται για τα κατορθώματά της και συνεχώς προσπαθεί να κερδίζει την επιβράβευση των άλλων πίσω από τις επιτυχίες της. Δεν θέλει τη δέσμευση διότι πιστεύει ότι μία τέτοια θα την οδηγήσει σε πόνο και αποχωρισμό. ‘’Οι άνθρωποι πάντα εγκαταλείπουν κάποια στιγμή ο ένας τον άλλον’’, τα λόγια της… Είναι πολύ λογικό λοιπόν, να μην αφήνεται να αλωθεί-αναλωθεί σε μία μακρόχρονη σχέση αποδιώχνοντας τη βαθιά δέσμευση ως σίγουρο μελλοντικό κακό –βεβαία ούσα για το αποτέλεσμα-. Δεν θέλει να ανήκει, φοβάται… Χρειάζεται όσο κανείς άλλος τον χώρο της, το οποίο και είχε μικρή! Στις σεξουαλικές φαντασιώσεις προτιμά εικόνες ανθρώπων χωρίς πρόσωπο, άγνωστους συνήθως με την έννοια των κακών, που θέλει να παίρνει το πάνω χέρι εκείνη, να διατάζει να κρίνει να επικρίνει και ενδεχομένως να επιτιμά, να εγκαταλείπει, να τιμωρεί… να εκδικείται!
Τα πλάνα της γυναίκας αυτής (ή του άντρα) είναι δυσδιάκριτα, κάποτε ενδιαφέρεται τηλεφωνώντας σε κάποιον και κάποτε τον ξεχνάει εντελώς, ποτέ δεν παραλείπει να λέει ότι είναι ελεύθερη ή ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι γενικώς ελεύθερος(!) δεν καλεί κανέναν στον χώρο της ή το κάνει με δυσκολία σε λίγες περιπτώσεις… Δεσμεύεται δύσκολα -όπως είπαμε- και εάν το κάνει, κρατάει το ένα πόδι εκτός σχέσης, μαχόμενη τα δίκαια του συμφέροντός της… Ζηλεύει σε πολλές περιπτώσεις… και κάποτε γίνεται νάρκισσος.
- Τα άτομα αποφευκτικού δεσμού δηλώνουν ότι έχουν τεράστια εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Επιμένουν ότι καταφέρνουν τα πάντα γιατί από μικρά έμειναν μόνα και πάλευαν και επιβίωναν και τα κατάφερναν χωρίς τη βοήθεια κανενός…
Στο σημείο αυτό επισημαίνουμε ότι εάν ένα άτομο αποφευκτικού δεσμού συνάψει σχέση με κάποιο ασφαλούς δεσμού, υπάρχει περίπτωση να καταφέρει να ισορροπήσει πίσω από την σταθερότητα του συντρόφου εμφανίζοντας μια πιο ορθολογική αντιμετώπιση κάποιων καταστάσεων.
Αυτή φυσικά είναι η καλή περίπτωση. Σε κάποια άλλη όμως, ο ‘’τυχερός’’ σύντροφος θα παλεύει και θα αγωνίζεται να μάθει γιατί η γυναίκα του ή φίλη του θέλει κάθε τόσο να φεύγει με τις φίλες της πηγαίνοντας βόλτες ή για ποιο λόγο δεν θέλει να είναι πάντοτε αυτός δίπλα της. Γιατί χρειάζεται τόσο πολύ τον χώρο της. Θα αναρωτιέται επίσης για ποιο λόγο έχει ανάγκη όλους εκείνους τους γνωστούς και δίνει τόσο μεγάλη σημασία στις επιβραβεύσεις τους… στα γέλια τους που αφορούν τα αστεία της… στον θαυμασμό τους για τα επιτεύγματά της… Για ποιο λόγο ενδεχομένως η στάση της τον κάνει να την υποπτεύεται πως τον απατά ή ίσως ότι δεν την έχει απόλυτα δικιά του καθώς διαβλέπει –και ορθά- ένα κενό ανάμεσα τους το οποίο δεν καλύπτεται, όποια προσπάθεια και εάν έχει καταβάλλει…
Τώρα οι λόγοι κρυφογελούν…
Αντιλαμβάνεστε ότι το παράδειγμα αφορά και τα δύο φύλλα. Στη θέση της γυναίκας θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ο άντρας.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι χαρακτήρες δεν είναι χρώματα ακέραια π.χ. άσπρο, μαύρο, κόκκινο, κ.ο.κ. αλλά αποχρώσεις χιλιάδων προσμίξεων και άρα αδύνατον να τοποθετηθούν σε καλούπια ακριβείας. Εμείς το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να ανιχνεύσουμε ροπές, τάσεις και πάλι με το ενδεχόμενο του λάθους ισχυρό. Συνομιλώντας ο ίδιος με κάποια ψυχολόγο η οποία ασκεί επί σειρά ετών κλινική ψυχολογία σε γνωστό νοσοκομείο των Αθηνών μου είπε ότι: και εμείς βαδίζουμε με προσοχή, ανιχνεύοντας με φακό στο σκοτάδι…
Ας γυρίσουμε και πάλι πίσω ώστε να ταιριάξουμε τις μνήμες με τα γεγονότα.
Το παιδί που αποχωρίζονται το φροντιστή του, στην αρχή αντιδρά με φόβο. Τρομάζει βιώνοντας ανήξερο το περιβάλλον που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Κατόπιν έρχεται με ορμή, η οργή, για εκείνον που το εγκατέλειψε, για εκείνον που θεωρεί υπεύθυνο, συνήθως τη μητέρα. Αμέσως μετά νιώθει απόγνωση, κατάθλιψη… αντιλαμβανόμενο ότι δεν πρόκειται κάτι να αλλάξει και ότι πλέον θα πρέπει να πορεύεται με αυτά τα (ξένα προς τη φύση του) δεδομένα. Η κατάληξη έρχεται με την αδιαφορία, κατόπιν, σταδιακά απεμπλέκεται συναισθηματικά και μαθαίνει πλέον να υπάρχει μονάχο του…
Το παιδί ή το μετέπειτα ενήλικο άτομο ακολουθεί εκείνον/η που θα τον/την φροντίσει αλλά πάντα με τη υποψία ότι τίποτα δεν μπορεί να ισχύει για πάντα… Ο άδηλες μνήμες επιβάλλουν συμπεριφορές προς επιβίωση.
Κλείνοντας θα ήθελα για ακόμη μία φορά να τονίσω ότι η αίσθηση της ανεξαρτησίας παίζει πρωταρχικό ρόλο στα άτομα αποφευκτικού δεσμού και το μπες-βγες από την όποια σχέση, γίνεται τρόπος ζωής, ή έστω μεγάλη επιθυμία. Παραδίδονται στη φυγή από τις πρώτες δυσκολίες με ελάχιστη συναισθηματική ‘’τριβή’’.
Τα άτομα αυτά δυσκολεύονται να ανήκουν για λόγους πλέον προφανείς…
