Σαν άνθρωποι, είμαστε φτιαγμένοι για ν’αναζητάμε την αγάπη, την σύνδεση με τον άλλο, το δέσιμο.
Η ανάγκη αυτή είναι πρωταρχική, κι όταν δεν ικανοποιείται ή απειλείται, αντιδρούμε με φόβο και αγωνία, σα να χάνουμε κάτι απαραίτητο για τη ζωή μας. Όταν αισθανόμαστε ανασφαλείς στη σχέση με τον σύντροφό μας μπορεί ν’αναρωτιόμαστε
«Είσαι εδώ για μένα;»,
«Είσαι εδώ για μένα;»,
«Μετράω για σένα;»,
«Θα είσαι εδώ όταν σε χρειάζομαι;»
«Θα είσαι εδώ όταν σε χρειάζομαι;»
Αυτές οι ανάγκες και τα συναισθήματα ανασφάλειας είναι ο πυρήνας πολλών προβλημάτων.
Η ανάγκη γι’ αγάπη, η ανάγκη για συναισθηματική ανταπόκριση και εγγύτητα, είναι τόσο βαθιά ριζωμένες μέσα μας, που η απώλεια τους , η απώλεια της συναισθηματικής ασφάλειας στη σχέση, πυροδοτούν τα μοτίβα αρνητικής αλληλεπίδρασης που αναφέρουμε παρακάτω.
Σύμφωνα με την Δρ. Sue Johnson (1), υπάρχουν τρείς βασικοί τρόποι με την οποία τα ζευγάρια εκδηλώνουν το φόβο τους απέναντι στην απώλεια της συναισθηματικής ασφάλειας. Οι συμπεριφορές τις οποίες υιοθετούν τα ζευγάρια, είναι πέρα από εκδήλωση του φόβου τους, μια διαμαρτυρία απέναντι στην αποσύνδεση που βιώνουν ο ένας από τον άλλο.
1. Το μοτίβο «Ποιός είναι ο φταίχτης/ ένοχος».
Ο σκοπός του μοτίβου αυτού είναι η προστασία του εαυτού, αλλά η βασική κίνηση είναι η αμοιβαία επίθεση, οι κατηγορίες ή η απόδοση φταιξίματος. «Εσύ φταίς για όλα», «Εσύ άρχισες», «δικό σου λάθος». Με άλλα λόγια, αυτό που προσπαθεί να επικοινωνήσει το ζευγάρι όταν εμπλέκεται σε αυτή την αλληλεπίδραση είναι ότι «Δεν φταίω εγώ αλλά εσύ». Ίσως το παίξιμο του παιχνιδιού «ποιός είναι ο φταίχτης», να αρχίζει μια στιγμή που αισθανόμαστε ευάλωτοι ή πληγωμένοι από τον σύντροφό μας και ξαφνικά χάνουμε τον έλεγχο. Ταυτόχρονα χάνουμε τη συναιθηματική μας ασφάλεια και χρειαζόμαστε κάτι που θα μας δώσει και πάλι τον έλεγχο. Έτσι κατηγορούμε, δείχνουμε επιθετικότητα ή είμαστε έτοιμοι για άμεσο χτύπημα, όπως οι πολεμιστές στη μάχη.
Εάν οι σύντροφοι εμπλέκονται στο μοτίβο αυτό μόνο περιστασιακά και διατηρούν τη συναισθηματική τους σύνδεση, μπορούν να επανασυνδεθούν γρήγορα μετά το επεισόδιο και ν’αποκαταστήσουν τη συναισθηματική ασφάλεια. Εάν όμως, η αλληλεπίδραση αυτή εγκαθιδρυθεί στη σχέση, με τον καιρό , θα τείνει να ενισχύει τον εαυτό της: «’Οσο πιο πολύ μου επιτίθεσαι, τόσο πιο επικίνδυνος/η μου φαίνεσαι, τόσο πιο πολύ περιμένω για την επίθεση σου, και αντεπιτίθεμαι ακόμα πιο σκληρά».
Εάν λοιπόν συνεχιστεί με αυτό τον τρόπο η αλληλεπίδραση, η ασφάλεια της σχέσης δε θα αποκατασταθεί ποτέ κι το ζευγάρι μοιραία θα απομακρυνθεί. Για να σταματήσουμε να αλληλεπιδρούμε με αυτό τον τρόπο, θα πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα ωφέλιμο στο να βρούμε τον φταίχτη. Δεν χρειάζεστε έναν φταίχτη, αντίθετα, ο αμοιβαίος σας εχθρός είναι αυτό το μοτίβο που σας απομακρύνει.
Εάν εμπλέκεστε σε αυτό το μοτίβο, προσπαθήστε να επικεντρωθείτε στο παρόν και σε αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Δεν υπάρχει λόγος να κοιτάτε την αρχή του κακού. Η αμοιβαία επίθεση και κριτική είναι ένας κύκλος που σας στροβιλίζει και τους δύο. Δεν υπάρχει αρχή στον κύκλο. Ο εχθρός σας είναι το μοτίβο «Βρες τον φταίχτη» , κι αν δεν αντιμετωπιστεί κι απο τους δύο σας έτσι,οι συνέπειες ίσως είναι μοιραίες για τη σχέση σας.
2. Η πόλκα της διαμαρτυρίας.
Ένα από τα πιο κοινά μοτίβα αρνητικής αλληλεπίδρασης στις σχέσεις: Ο ένας σύντροφος κάνει ένα βήμα μπρος ζητώντας τη σύνδεση, την ικανοποίηση των αναγκών του με αρνητικό τρόπο, κι ο άλλος κάνει ένα βήμα πίσω, απομακρυνόμενος. Έτσι το μοτίβο επαλαναμβάνεται επ’αόριστον γιατί η ανάγκη για συναισθηματική ανταπόκριση που το υποκινεί είναι πανίσχυρη. Μάλιστα , κάποια ανταπόκριση ,ακόμα κι αρνητική ,είναι πολλές φορές προτιμότερη από το τίποτα,γι’αυτό αν δεν την πάρουμε από τον σύντροφό μας, η φυσική μας αντίδραση θα είναι να διαμαρτυρηθούμε. Το μοτίβο αυτό συχνά δεν αναγνωρίζεται αμέσως από τους συντρόφους. Ο ένας σύντροφος απαιτεί, διαμαρτυρόμενος ενεργά για την αποσύνδεση που βιώνει, ενώ ο άλλος αποσύρεται, διαμαρτυρόμενος ήσυχα την κριτική που υπαινίσσεται ο πρώτος σύντροφος.
Ο ενεργά διαμαρτυρόμενος σύντροφος που απαιτεί συχνά σκέφτεται κάπως έτσι:
«Αισθάνομαι μεγαλύτερη μοναξιά σε αυτή τη σχέση, παρά όταν έμενα μόνος/η».
«Δεν ξέρω εάν είμαι σημαντικός/η για τον σύντροφό μου».
«Εάν δεν πίεζα, δε θα ερχόμασταν ποτέ κοντά».
«Τον/την χρειαζόμουν τόσο εκείνη τη στιγμή, αλλά ήταν τόσο απόμακρος/η, σαν τα συναισθήματα μου να μην είχαν καμμιά σημασία».
Ο αποσυρόμενος σύντροφος σκέφτεται:
«Φαίνεται πως δεν μπορώ ποτέ να κάνω κάτι σωστά για εκείνον/η».
«Αισθάνομαι ότι είμαι ανεπαρκής, αποτυχημένος /η σα σύζυγος/σύντροφος».
«Κλείνομαι στον εαυτό μου και περιμένω τον/την σύντροφό μου να ηρεμήσει.
Προσπαθώ να μην προκαλέσω αναταραχή. Κάπως έτσι προστατεύω τη σχέση».
«Δεν ξέρω τι αισθάνομαι εκείνη τη στιγμή, παγώνω».
Εάν αισθάνεστε παγιδευμένοι σε αυτό το μοτίβο, όπως και με το προηγούμενο, το πρώτο βήμα είναι να το αναγνωρίσετε ότι συμβαίνει και να καταλάβετε ότι αυτό είναι ο αμοιβαίος εχθρός που πρέπει να παλέψετε. Δείτε το ολικά κι όχι αποσπασματικά επικεντρωνόμενοι στις κινήσεις ή τα λάθη του άλλου. Δεύτερον, καταλάβετε πως η συμπεριφορά του ενός, δημιουργεί τη συμπεριφορά του άλλου. Τι μπορείτε να κάνετε για να αποτρέψετε να προκαλέσετε την ίδια αντίδραση στο σύντροφό σας; Τρίτον ακούστε ο ένας, τις συναισθηματικές ανάγκες του άλλου.
3. Πάγωμα και Φυγή
Συχνά, εάν το μοτίβο «πόλκα της διαμαρτυρίας» συνεχίσει για πολύ καιρό χωρίς επίλυση,αυτό που ακολουθεί είναι η σιωπή. Ο απαιτητικός,κριτικός σύντροφος τα παρατάει και παύει να διεκδικεί ή να διαμαρτύρεται. Είναι πλέον σα να έχει πενθήσει για τη σχέση και έχει αποστασιοποιηθεί. Σε επιφανειακό επίπεδο, οι σύντροφοι ίσως είναι ευγενικοί ο ένας προς τον άλλο και συνεργάσιμοι για πρακτικά ζητήματα, αλλά εάν δεν υπάρξει αλλαγή, η σχέση αγάπης θα τελειώσει οριστικά. Ο σύντροφος που αποσυρόταν , κατανοεί κι εκείνος πως υπάρχει πλέον ουσιαστική απόσταση ακόμα κι αν σε πρώτο επίπεδο, τα πράγμα μοιάζουν ήρεμα. Η απόσταση αυτή είναι αποτέλεσμα της απώλειας ελπίδας που πιθανόν βιώνουν οι σύντροφοι.
Εάν βιώνετε συναισθηματική αποξένωση στη σχέση σας, όπως και στα προηγούμενα μοτίβα, είναι ωφέλιμο να κατανοήσετε τα βήματα που σας οδηγούν σε αυτή. Τι κάνετε που σας απομονώνει όλο και περισσότερο από το σύντροφό σας; Τι μπορείτε ν’αλλάξετε; Ποιές συναισθηματικές ανάγκες σας θέλετε να καλύψετε και τι χρειάζεται ο σύντροφός σας;
Θυμηθείτε ότι εχθρός είναι η αρνητική αλληλεπίδραση κι όχι ο άλλος.
Βιβλιογραφία:
Johnson, Sue. Hold Me Tight:
Your Guide to the Most Successful Approach
to Building Loving Relationships,
London: Piatkus books
