Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης λέγει ότι βάσει τεσσάρων νόμων θα κριθούν οι άνθρωποι κατά το φοβερό εκείνο δικαστήριο.
α) Όσοι έζησαν από του Αδάμ μέχρι της παραδόσεως του νόμου στο όρος Σινά, θα κριθούν από τον Χριστό με βάση το νόμο της συνειδήσεως, που δόθηκε στον άνθρωπο από τη γέννησή του, και ονομάζεται ηθικός νόμος της φύσεως.
Με τη βοήθεια της συνειδήσεως, που είναι η φωνή του Θεού στον άνθρωπο, καθένας γνωρίζει ποιο είναι καλό και ποιο είναι κακό. Με το νόμο αυτό κυβερνήθηκε ο κόσμος μέχρι του Μωϋσέως.
β) Ο δεύτερος νόμος με τον οποίο θα κριθούν οι προ Χριστού άνθρωποι και όλοι όσοι δεν γνώρισαν τον Χριστό, είναι ο νόμος των κτισμάτων ολοκλήρου της δημιουργίας, η οποία είναι πάντοτε ενώπιον μας και μας λέγει ότι τα πάντα κατασκευάσθηκαν τόσο θαυμαστά από ένα αόρατο και παντοδύναμο Νου, το Θεό.
Ο ορατός κόσμος, λέγει ο Μέγας Βασίλειος, είναι το σχολείο των λογικών ψυχών, είναι το άγραφο βιβλίο όλων των ανθρώπων.
γ) Ο τρίτος νόμος, κατά τον οποίο θα κριθούν μόνο οι Εβραίοι, είναι ο γραπτός νόμος του Μωϋσέως, ο οποίος δόθηκε σε αυτόν στο όρος Σινά.
δ) Ο τέταρτος νόμος, της Χάριτος ή του Ευαγγελίου, δοσμένος σ’ εμάς από τον Χριστό, βάσει του οποίου θα κριθούν όλοι οι χριστιανικοί λαοί.
Εάν κάποιος αρνηθεί το χριστιανικό Βάπτισμα, γίνεται αποστάτης και, αν δεν μετανοήσει, δε συγχωρείτε στον αιώνα, ενώ στη Μέλλουσα Κρίση θα τιμωρηθεί σκληρότερα από έναν ειδωλολάτρη, ο οποίος δε γνώρισε τον Χριστό.
Οι Άγιοι Πατέρες λένε ότι οι ειδωλολάτρες δε θα μπορέσουν να έλθουν εύκολα στην πίστη του Χριστού, διότι δεν εγνώρισαν τον Θεό.
Επίσης λέγουν ότι, όσοι αμάρτησαν απέναντι του νόμου της Χάριτος σαν χριστιανοί, βαρύτερα και σκληρότερα θα παιδευθούν από τους ειδωλολάτρες εκείνους που έσφαλαν κατά το φυσικό νόμο.
Γέρων Κλεόπας Ηλίε,
από το βιβλίο:
«Γεροντικό Ρουμάνων Πατέρων»
(Εκδόσεις «Ορθόδοξος Κυψέλη»).
