(Ovidius 43 π.Χ.-18 μ.Χ.-Ars amatoria)
Εξαπάτα την πλησίον σου:
Η ερωτική υποκρισία είναι αποποινικοποιημένη
Μοίραζε υποσχέσεις αφειδώς, στις υποσχέσεις όλες πέφτουν θύμα
Και μην ξεχνάς να λες «μα το θεό» – αυτό δε λογαριάζεται για κρίμα.
Οι ερωτευμένοι όταν ψευδορκούν, ο Ζευς εξ ουρανών διασκεδάζει,
Τους όρκους τους στον άνεμο σκορπά και κατ’ευθείαν άκυρους τους βγάζει.
Ορκίζονταν στη Ήρα «μα το θεό»…κι αλήθεια δεν της έλεγε ποτέ του.
Πρώτος διδάξας ήτανε ο Ζευς, τα ίδια κάνουν όλοι οι μαθηταί του.
Το δωμάτιο του αδελφού μου είναι μια σπηλιά του Αλαντίν, γεμάτη σιντί, μουσικά περιοδικά και βιβλία. Είναι αξιοθαύμαστο, γιατί όταν ήμασταν μικροί, ήταν το ακριβώς αντίθετο από μένα. Δεν έπιανε βιβλίο ποτέ στα χέρια του και τα μόνα πράγματα που διάβαζε με χαρά ήταν η Περιπέτεια και ο Μπλεκ. Τώρα όμως άλλαξαν τα πράγματα, γνώρισε και μερικές σημαντικές γυναίκες στη ζωή του και του χαρίσαν μερικά καταπληκτικά βιβλία. Ένα από αυτά τα δώρα βρήκα κι εγώ φέτος σε αυτή τη σπηλιά κατά τύχη γιατί εδώ είναι τέτοια η αναρχία και τόσο απρόβλεπτο το σύστημα ταξινόμησης που μόνο ο ίδιος ξέρει που βρίσκεται το κάθε τι.
Την πρώτη μέρα που έφτασα εδώ λοιπόν , έπεσα πάνω σε αυτό το βιβλίο: Οβίδιου Ερωτική Τέχνη σε μετάφραση και επιμέλεια του Θεόδωρου Παπαγγελή. Το άνοιξα στην τύχη και έπεσα στο εξής απόσπασμα:
«ΕΝΑ ΓΡΑΜΜΑ ΝΑ ΤΗΣ ΓΡΑΨΕΙΣ – ΟΧΙ ΟΜΩΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΑΡΕΥΟΥΣΑ…
Καθήκον πρώτο: γράμμα να σταλεί, και μάλιστα να’ναι καλογραμμένο
Το μήνυμα να ειν’ενδεικτικό, γιατί είναι προπομπός εν προκειμένω.
Το βασικό ζητούμενο εδώ: κατάλληλη ρητορική για ερωτευμένους
Και όποιος κι αν είσαι, μην ξεχνάς να βάλεις παρακάλια και επαίνους.
Με παρακάλια εκάμφθη ο Αχιλλέας κι επέστεψε του Έκτορος το σώμα,
Τα παρακάλια, λένε, συγκινούν και θυμωμένο άγιο ακόμα.
Και δίνε υποσχέσεις αφειδώς, οι υποσχέσεις δε σε βλάπτουν ξέρεις.
Σ’επίπεδο υποσχέσεων μπορεί ο πάσα ένας να’ναι απλοχέρης
Άπαξ και σε πιστεψ’η κοπελιά, πάντα θα ελπίζει και θα σε πιστεύει.
Η ελπίδα είναι μεν απατεών, πλην είναι απατεών που σε βολεύει….»
Μετά από αυτό συνέχισα να το διαβάζω μονορούφι, και αφού τέλειωσα το ποίημα διάβασα και τον πρόλογο και το δοκίμιο του μεταφραστή. Και μετά ξαναδιάβασα το ποίημα γιατί απλά δε μπορούσα να αντισταθώ. Είναι επίσης η πρώτη φορά που μετά από χρόνια μου’ρχεται να καθίσω να αποστηθίσω στίχους.
Για τι πράγμα όμως πρόκειται; Είναι ένα έμμετρο εγχειρίδιο όπως λέει και ο επιμελητής που αποτελείται από 3 βιβλία. Τα δύο πρώτα απευθύνονται στους άντρες και το τρίτο στις γυναίκες. Το πρώτο δίνει κάθε είδους συμβουλή για το πώς να βρουν και να κατακτήσουν το αντικείμενο του πόθους τους οι αγαπητοί μας άντρες. Στο δεύτερο τους συμβουλεύει πώς να κρατήσουν το κορίτσι των ονείρων τους ώστε να μην τους τη φάει κανένας άλλος πιο πλούσιος και μάγκας. Το τρίτο βιβλίο είναι για μας τα κορίτσια και μας συμβουλεύει που και πώς να κινούμαστε ώστε να έρθουν να μας βρουν οι ενδιαφέροντες κύριοι.
Όπως λέει και στον πρόλογο ο Παπαγγελής το κείμενο δεν είναι καθόλου politically correct και δεν απευθύνεται σε σοβαρές φεμινίστριες ή σε συντηρητικά άτομα γενικότερα. Ο ίδιος ο Οβίδιος λέει ότι δεν απευθύνεται και σε παντρεμένες γυναίκες, δε θέλει να προτρέψει στο κέρατο και την απιστία, κάθε άλλο…
Όπως καταλαβαίνετε το βιβλίο έκανε θραύση στον καιρό του λίγο πριν το έτος μηδέν και ο Καίσαρας το απαγόρευσε (ακόμη ένα απαγορευμένο βιβλίο, φαίνεται φέτος είναι το καλοκαίρι των απαγορευμένων). Ο μεταφραστής επιμελητής έχει κάνει εξαίρετη δουλειά γιατί μετέφρασε ελεύθερα ώστε το κείμενο να γίνεται κατανοητό πλήρως σήμερα. Έπειτα δεν έχει χάσει σε τίποτε το χιουμοριστικό και σκαμπρόζικο ύφος του. Καταλαβαίνω πολύ καλά γιατί τρόμαξε την εξουσία εκείνη την εποχή. Είπαμε το γέλιο και ο έρωτας είναι μεγάλες επαναστάσεις και δεν τις αντέχουν.
Αλλά αυτό που θα σας αρέσει πιο πολύ είναι νομίζω ότι όλοι θα αναγνωρίσουμε στους τύπους που περιγράφει ο Οβίδιος τους φίλους και τους εαυτούς μας: άντρες – νάρκισσοι που προσέχουν την κόμη τους περισσότερο από τους φίλους τους, γυναίκες ψεύτρες και γκρινιάρες, άντρες βρομύλοι και απατεώνες, γυναίκες πονηρές που θέλουν να μαδήσουν τον εραστή τους. Αλλά και ωραίοι τύποι και τύπισσες, ποιητές που γράφουν στιχάκια και ξενυχτούν στην πόρτα της αγαπημένης τους, κοπέλες που μπορεί να μην είναι κούκλες αλλά γοητεύουν με το μπρίο τους (ωωωπ, εδώ είμαστε εμείς).
Καταλάβατε τι έχω πάθει όμως τώρα εγώ; Διαβάζω συνέχεια βιβλία που πρέπει κανονικά να τα διαβάζουν άντρες για να παίρνουν ιδέες και μαθήματα. Αφού το λέει ο συγγραφέας κυρία μου, δεν είναι για παντρεμένες το πόνημα, που πας εσύ και παραμυθιάζεσαι; Ό,τι τάχα υπάρχουν τέτοιοι άντρες που φλερτάρουν αφειδώς (κι ας λένε ψέμματα, τι μας πειράζει;). Ίσως βέβαια είμαι και σε λάθος χώρα, γιατί από την τεράστια εμπειρία της Ιταλίας (διάρκειας 6 ημερών) αποκόμισα την εντύπωση ότι οι Ιταλοί έχουν διαβάσει όλοι την Ερωτική Τέχνη του Οβίδιου στη σχολική τους ηλικία και την έχουν εμπεδώσει.
Ακόμη ένα απόσπασμα:
ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΠΑΝΤΑ ΙΠΠΟΤΗΣ ΜΑΖΙ ΤΗΣ –Ο,ΤΙ ΚΙ ΑΝ ΣΥΝΕΠΑΓΕΤΑΙ ΑΥΤΟ
Διπλωματία, τακτ και ανοχή –συνδυασμός που τη γυναίκα θα κερδίσει
Βίαια όμως συμπεριφορά φέρνει καβγά και υποθάλπει μίση…
Απέχετε, λοιπόν από βρισιές, από καβγάδες κι από αντεγκλήσεις
– τον έρωτα τον τρέφουνε το φλερτ, γλυκόλογα και άλλες διαχύσεις
Οι εραστές δεν έχουν διαφορές αυτό αφορά τους παντρεμένους μόνον
– αυτοί αν θέλουν ας αντιδικούν και ας μαλώνουν στους αιώνες των αιώνων
Στη σύζυγο ταιριάζει ο καβγάς, η σύζυγος φέρνει τον καβγά ως προίκα.
Η ερωμένη είναι πάντ’αλλιώς: πρέπει να ακούει λόγια όλο γλύκα
Το σεξ μαζί της προαιρετικό, δεν είστε ως προς τούτο δεσμευμένοι
Κι αυτή η μόνη δέσμευση για σας, το αμοιβαίο πάθος που σας δένει.
(είπαμε: όχι για παντρεμένους, αυτοί πάει, κάηκαν, να πάνε να γράψουν τη δική τους ερωτική τέχνη…)
Η λατινική γραμματεία στην Ελλάδα δεν ήταν ποτέ δημοφιλής.Για πολλούς λόγους.Με τους σύγχρονους όλο και περισσότερους περιορισμούς των ανθρωπιστικών σπουδών στα εκπαιδευτικά προγράμματα,μαζί με την αρχαία ελληνική γραμματεία,γνωρίζουν έναν σιωπηλό διωγμό.
Κρίμα αλλά είναι συνειδητή πολιτική επιλογή.Μια έμμεση απαγόρευση επικίνδυνων κειμένων για την εξουσία.Παλιά ιστορία την οποία έζησε στο πετσί του ο Οβίδιος.
Με αφορμή αυτό το βιβλίο του, διώχθηκε και εξορίστηκε από τονΟκταβιανό Αύγουστο,που προωθούσε την "κάθαρση" των ρωμαϊκών ηθών με την επιβολή ενός πουριτανισμού ως στυλοβάτης της απολυταρχίας του.Τα βιβλία του Οβιδίου με διαταγή του καταστράφηκαν από όλες τις δημόσιες βιβλιοθήκες και ιδρύματα.Και ο Οβίδιος πέθανε εξόριστος στην βαρβαρική άκρη της αυτοκρατορίας, περίπου στη σημερινή Κωστάντζα της Ρουμανίας.
Το έργο δομείται σε 3 ενότητες-βιβλία.Τα δύο πρώτα απευθύνονται στους άντρες,το τρίτο στις γυναίκες.Ο Οβίδιος δε νοιάζεται να εξερευνήσει το δραματικό βάθος του έρωτα.Τα εκφραστικά φαβορί της ερωτικής ρητορείας τα παγιδεύει και τα παρωδεί.
Σε έμμετρη μορφή,με στίχους έξυπνους ο Οβίδιος συμβουλεύει και προτείνει τρόπους προσέγγισης και κατάκτησης του επιθυμητού προσώπου,και αποφυγής λαθών.Φαίνεται έμπειρος γνώστης και πολλοί θεωρούν ότι περιέχει αυτοβιογραφικά στοιχεία όπως η περίπτωση με την λογοτεχνική περσόνα του,Κορίννα.
 |
| Ovid and Corine |
Η εποχή καθορίζει και την οπτική και ως εκ τούτου δεν χωράει ο φεμινισμός. Η γυναίκα λατρευτή και σεβαστή μεν,αλλά πολλά κόλπα μηχανεύεται, ενώ πρέπει να φροντίζει την ικανοποίηση του άνδρα.
Δεν εκτρέπεται σε περιγραφές ερωτικών σκηνών.Όταν φτάνει ante portas οι πόρτες κλείνουν λέγοντας μας ό,τι τώρα οι εραστές ξέρουν τι να κάνουν.Δυο συμβουλές τους δίνει ως αποχαιρετισμό.Μη βιάζεστε να τελειώσετε,προχωρήστε αργά,και συντονιστείτε,είναι σημαντικό να ολοκληρώνετε μαζί.
Η μετάφραση του Θεόδωρου Παπαγγελήεμπνευσμένη καταφέρνει να προσφέρει το πνεύμα που διατρέχει το έργο χωρίς περιττούς σχολαστικούς φιλολογισμούς, πράγμα δύσκολο για ποιητικό κείμενο και μάλιστα αρχαίο λατινικό.Ο ίδιος γράφει και τον πνευματώδη κατατοπιστικό πρόλογο και ένα εξίσου καλό επίμετρο περί Λατίνων και λοιπών εραστών.
Μικρό δείγμα στίχων
Ιδού λοιπόν,τα έργα γυναικών-της λίμπιντο αυτών συγκεκριμένως
στη λίμπιντο υπερέχουνε σαφώς σε σύγκριση με των ανδρών το γένος...
---
Αλλά γιατί να αποτύχεις δηλαδή;Όλοι γυρεύουμε το μη συνηθισμένο
αυτό που έχουμε ποτέ δε μας αρκεί και πιο γλυκό μας φαίνεται το ξένο
-----
Μοίραζε υποσχέσεις αφειδώς,στις υποσχέσεις όλες πέφτουν θύμα
και μη ξεχνάς να λες "μα το θεό"-αυτό δε λογαριάζεται για κρίμα.
Οι ερωτευμένοι όταν ψευδορκούν,ο Ζευς εξ ουρανών διασκεδάζει
τους όρκους τους στον άνεμο σκορπά και κατευθείαν άκυρους τους βγάζει.
Ορκίζονταν στην Ήρα "μα το θεό..."κι αλήθεια δεν της έλεγε ποτέ του
Πρώτος διδάξας ήτανε ο Ζεύς,τα ίδια κάνουν όλοι οι μαθητές του...
----------
Αν θέλεις να "μαδήσεις" εραστή,υπομονή! Μη δείχνεις βιασύνη
τον κίνδυνο μπορεί να οσμιστεί....κι ενδεχομένως άφαντος θα γίνει.
Επειδή όμως ο Οβίδιος γνωρίζει πολύ καλά,φροντίζει να προσφέρει και τις γνώσεις του στη περίπτωση που η ερωτική τέχνη δε βοηθήσει ή το αποτέλεσμα της δεν είναι επιθυμητό.
Ας βγει λοιπόν και σήμερα στους δρόμους ο έρωτας ως ελευθερωτής και τυραννοκτόνος που είναι, γκρεμίζοντας κάθε σύγχρονο Οκταβιανό μαζί με τους πραιτοριανούς του.
