Η ψυχαναλυτική θεωρία έθεσε τις βάσεις για μια ευρύτερη θεώρηση της ανθρώπινης ψυχολογίας, διευκρινίζοντας ότι ο άνθρωπος διακατέχεται από ένστικτα και «απαγορευμένες» επιθυμίες τις οποίες απωθεί στο ασυνείδητό του ως μη αποδεκτές ακόμη και από τον ίδιο του τον εαυτό. Με ποιους τρόπους εκδηλώνεται στην καθημερινότητα η ασυνείδητη πλευρά του εαυτού μας; Υπάρχουν πράξεις, σκέψεις, αμυντικοί μηχανισμοί που μαρτυρούν την ύπαρξή της;
Τα όνειρα
Τα όνειρα αποτελούν τον καθρέφτη του ασυνειδήτου και η ανάλυσή τους αποκτά ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον καθένα από εμάς. Το πιο σημαντικό στοιχείο όμως είναι ότι φανερώνουν, με τον πιο αποτελεσματικό και θαυμαστό τρόπο, τις ασυνείδητες επιθυμίες και συγκρούσεις μας. Για αυτό και πολλές φορές στα όνειρα βλέπουμε να κάνουμε πράγματα που δεν θα τολμούσαμε να κάνουμε στην πραγματικότητα ή άλλες πράξεις τις οποίες δεν εγκρίνουμε ή θεωρούμε απαγορευμένες.
Οι φαντασιώσεις
Οι φαντασιώσεις αποτελούν ένα ακόμη κομμάτι του ψυχισμού στο οποίο αφηνόμαστε στην ονειροπόληση γεγονότων, εικόνων, αισθήσεων κλπ. Στις περισσότερες περιπτώσεις αφορούν την εκπλήρωση ασυνείδητων επιθυμιών, προσφέροντας μια πρόσκαιρη ευχαρίστηση, εκτόνωση, ακόμη και έναν μηχανισμό άμυνας διαφυγής από την πραγματικότητα. Στις φαντασιώσεις μπορούμε να οραματιστούμε την εκδίκηση σε ένα πρόσωπο που μας έχει βλάψει, τη ζήλια για έναν φίλο που κατάφερε κάτι που εμείς επιθυμούσαμε, ακόμη και τη μοιχεία προς το/ τη σύντροφό μας.
Οι παραπραξίες
Οι παραπραξίες αφορούν μικρά λάθη της συμπεριφοράς μας, όπως οι παραδρομές της γλώσσας, η λησμοσύνη γνωστών ονομάτων, η τοποθέτηση αντικειμένων σε λάθος μέρος κοκ., που φαίνονται εκ πρώτης όψεως αθώα ή τυχαία, συχνά όμως υποδηλώνουν τα ασυνείδητα αισθήματά μας για πρόσωπα ή καταστάσεις που μας έχουν ενοχλήσει. Πόσες φορές δεν τυχαίνει να ξεχάσουμε τα γενέθλια ενός φίλου, να «χάσουμε» το δώρο που μας χάρισε ένα αγαπημένο πρόσωπο, να μην παρευρεθούμε σε μια εκδήλωση επειδή ξεχάσαμε τη συγκεκριμένη ημερομηνία; Είναι γεγονός ότι πολλές φορές δεν συνειδητοποιούμε ή δεν θέλουμε να παραδεχτούμε τα συναισθήματά μας, ότι κάτι μας ενόχλησε, μας θύμωσε, μας πλήγωσε με ιδιαίτερο τρόπο. Απωθούμε τα συναισθήματά μας αλλά, τελικά, «διαφεύγουν» μέσω των παραδρομών από τον έλεγχό μας.
Η μετουσίωση
Η μετουσίωση αναφέρεται στη διοχέτευση των ασυνείδητων «απαγορευμένων» επιθυμιών και συγκρούσεων προς δημιουργικές και χρήσιμες δραστηριότητες, όπως η τέχνη, η επιστήμη, ο αθλητισμός κοκ. Ο αθλητής, για παράδειγμα, μετουσιώνει σημαντικό μέρος της «επιθετικότητάς» του στον αθλητισμό, ο χειρούργος ιατρός τις ασυνείδητες «σαδιστικές» τάσεις σε μια ιδιαίτερη χειρουργική δεινότητα, ο καλλιτέχνης την «επιδειξιομανία» του στην τέχνη κοκ. Είναι γεγονός ότι σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχουν σημαντικά οφέλη για το ίδιο το άτομο, που δεν χάνει μεγάλο μέρος της ψυχικής του ενέργειας σε ανεξέλεγκτες παρορμήσεις, αλλά και για την ίδια την κοινωνία που ωφελείται από τα χρήσιμα δημιουργήματα αυτών των ατόμων! Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν το ασυνείδητο εκφράζεται δημιουργικά και με το μικρότερο κόστος για το άτομο και την κοινωνία!
Το κουτσομπολιό
Το κουτσομπολιό και γενικότερα τα σχόλια που κάνουμε για τους άλλους δεν αποτελούν παρά μια προβολή των ασυνείδητων, άσχημων συνήθως, πλευρών του εαυτού μας στους άλλους. Η συμπεριφορά μιας φίλης, τα χαρακτηριστικά ενός συναδέλφου, τα συμβάντα στη ζωή ενός άλλου ατόμου συνήθως αποτελούν θέματα που ασυνείδητα απασχολούν εμάς τους ίδιους, αλλά δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε! Μέσα από το κουτσομπολιό και το σχολιασμό έχουμε την ευκαιρία, προβάλλοντας το πρόβλημα σε κάποιον άλλον, να ασχοληθούμε με αυτό, να το συζητήσουμε, να το κριτικάρουμε, ακίνδυνα μάλιστα, καθώς, δημόσια τουλάχιστον, δεν αφορά εμάς τους ίδιους. Παράλληλα έχουμε την ευκαιρία να προβάλλουμε στους άλλους τις «κακές» πλευρές του εαυτού μας. «Εμείς δεν θα φερόμασταν έτσι ποτέ», λέμε συχνά.
