Ο επικ. Καθηγητής φαρμακογονιδιωματικής, Γεώργιος Πατρινός είναι ο πρώτος Έλληνας στον οποίο θα πραγματοποιηθεί ανάλυση ολόκληρου του γενετικού υλικού του. Μιλάει στο maga.gr και την Ευαγγελία Κακλειδάκη για τη γενετική επιστήμη και την εξέλιξή της, τη σχέση της με τη θρησκεία, τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, τη μεγάλη απάτη με τη φύλαξη βλαστοκυττάρων και απαντά στο πόσο Έλληνες είμαστε και αν υπάρχει το γονίδιο της βίας.
Είστε ο πρώτος Έλληνας στον οποίο θα πραγματοποιηθεί ανάλυση όλου του γενετικού του υλικού. Μπορείτε να μου μιλήσετε για αυτό;
Το γενετικό μας υλικό αποτελείται από 3 δις βάσεις, είναι σαν ένα κομπολόι με 3 δις χάντρες, ή είναι σαν ένα βιβλίο με 3 δις γράμματα. Εμείς μπορούμε να διαβάσουμε τα γράμματα, χωρίς όμως να ξέρουμε απαραίτητα τι σημαίνουν όλες οι λέξεις που σχηματίζουν, δηλαδή τα γονίδια. Δηλαδή ένα μεγάλο μέρος από το γονιδίωμα δεν το γνωρίζουμε λειτουργικά. Έχοντας όμως το βιβλίο στα χέρια, αυτό που κάνουμε καθώς προκύπτουν νέες πληροφορίες, είναι να τις χρησιμοποιήσουμε ώστε να δούμε αν αυτές σχετίζονται με κάτι ενδιαφέρον (όπως ένα νόσημα), που αφορά σε εμάς, ή σε περισσότερους ανθρώπους.
Οπότε, αν το δούμε λίγο πιο μακροσκοπικά, μπορούμε να φανταστούμε ότι βγαίνοντας από το μαιευτήριο, θα μπορεί ένας άνθρωπος να παίρνει μαζί του το γενετικό υλικό του. Οπότε με αυτό τον τρόπο, στην πορεία μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτή την πληροφορία για τη γενετική διάγνωση κάποιων νοσημάτων, την πρόληψή τους αλλά και για την εξατομίκευση της φαρμακευτικής αγωγής που τυχόν θα χρειαστεί.
Η γονιδιακή ανάλυση στοιχίζει περίπου 10.000 δολάρια το άτομο. Υπάρχουν δύο μεγάλες εταιρείες στο εξωτερικό στις οποίες γίνεται η ανάλυση αυτή. Η ποιότητα και η πιστότητα της ανάλυσης θα πρέπει να είναι κοντά στο 100%, γιατί το 99% θα σημαίνει ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος της ανάλυσης είναι λάθος.
Πόσο χρήσιμη είναι για τον άνθρωπο η ανάγνωση του γονιδιώματος;
Με τον τρόπο αυτό θα μπορούμε να διαβάσουμε κάποια αλλαγή που μπορεί να συμβαίνει στο γενετικό μας υλικό, η οποία μπορεί να είναι ήπια ή να δημιουργεί κάποια παθογένεια. Αν γνωρίζουμε ότι το συγκεκριμένο γονίδιο στη συγκεκριμένη αλλαγή, τότε θα μπορούμε να προβλέψουμε την ανταπόκριση της θεραπείας ή την εμφάνιση παρενεργειών. Επομένως, η εξατομίκευση της θεραπείας, της φαρμακευτικής αγωγής είναι ιδιαίτερα χρήσιμη.
Είναι δυνατό για όποιον επιθυμεί να κάνει ανάλυση DNA, ωστόσο υπάρχει ανησυχία ότι θα συμβαίνουν σοβαρές κατάχρησης του περιεχομένου αυτών των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων.Υπάρχει κίνδυνος να οδηγηθούμε σε ένα σύγχρονο Καιάδα;
Κάθε σύγχρονη εξέλιξη στην επιστήμη είναι σαν το μαχαίρι, με το οποίο μπορείς να κόψεις ψωμί και να κόψεις και ένα κεφάλιΚάθε σύγχρονη εξέλιξη στην επιστήμη είναι σαν το μαχαίρι, με το οποίο μπορείς να κόψεις ψωμί και να κόψεις και ένα κεφάλι, δηλαδή μπορεί να χρησιμοποιηθεί θετικά και αρνητικά. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι την τεχνολογία δεν την εκμεταλλευόμαστε επειδή μπορεί να μας βλάψει, αλλά θα πρέπει να δούμε πως τη χρησιμοποιούμε. Αυτό συμβαίνει άλλωστε και σε όλους τους τομείς, όχι μόνο στην γενετική.
Ποιος είναι ο απώτερος στόχος της γενετικής;
Ο απώτερος στόχος της γενετικής είναι η χρήση της γενετικής πληροφορίας για την καλύτερη πρόληψη νοσημάτων και την εξατομίκευση της θεραπείας. Δηλαδή, να γίνεται καλύτερη λήψη του σωστότερου φαρμακευτικού σκευάσματος από τον κάθε ασθενή με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας, τόσο της δικής του ζωής, όσο και της μείωσης της ιατροφαρμακευτικής δαπάνης σε εθνικό επίπεδο.
Με την ανάλυση του γονιδιώματος ποιες ασθενείς μπορούμε να προλάβουμε ή να καταπολεμήσουμε σήμερα;
Αυτή τη στιγμή μιλάμε μόνο για το στάδιο της διάγνωσης. Κάνουν προγεννητική διάγνωση και βρίσκουν ότι το παιδί είναι πάσχον από μεσογειακή αναιμία και αποφασίζουν τη διακοπή της εγκυμοσύνης. Με τον τρόπο αυτό εμποδίζουν την εμφάνιση της νόσου, αλλά έχουν σκοτώσει έναν άνθρωπο. Αυτό από ηθικής άποψης αποτελεί ένα πολύ σημαντικό θέμα. Όταν γεννιέσαι πάσχων το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να δεις ποιες είναι οι αλλαγές στο γονιδίωμά σου που σε κάνουν να νοσείς.
Κατά πόσο η φύλαξη των βλαστοκύτταρα βοηθάει στην ίαση ορισμένων ασθενειών όπως είναι η λευχαιμία;
Κάποιες εταιρείες φύλαξης βλαστοκυττάρων εκμεταλλεύονται τη στιγμή και ασκούν ψυχολογική πίεση.Τα βλαστοκύτταρα δίνονται σε μία άκρως ιδιάζουσα στιγμή. Κάποιες εταιρείες φύλαξης φέρνουν το συμβόλαιο μπροστά στη γυναίκα την ώρα που είναι έτοιμη να γεννήσει και της λένε «υπόγραψε γιατί θα χάσεις την ευκαιρία». Εκμεταλλεύονται τη στιγμή και ασκούν ψυχολογική πίεση.
Επίσης ο γονιός δεν έχει καμία εικόνα για την ποιότητα των κυττάρων αυτών. Ο αριθμός τους είναι ένα ακόμα ζήτημα, γιατί θα πρέπει να έχουν συγκεντρωθεί από έναν αριθμό και πάνω, για να είναι χρήσιμα όταν τα ξεπαγώσουν σε περίπτωση που χρησιμοποιηθούν. Επιπλέον, δεν γνωρίζουν τη βιωσιμότητά τους, αν έχουν μολυνθεί από ιούς, ή από κάποια βακτήρια. Όλες αυτές είναι έξτρα εξετάσεις, τις οποίες κάποιες εταιρείες τις κάνουν και κάποιες όχι. Υπάρχουν και μελέτες για το πόσες από αυτές τις μονάδες βλαστοκυττάρων, που έχουν φυλαχθεί για οικογενειακούς σκοπούς, έχουν χρησιμοποιηθεί στην πράξη και ο αριθμός, τελικά, είναι ελάχιστος.
Η πρόοδος στην επιστήμη της γενετικής, η οποία προσεγγίζει επικίνδυνα τα μεγάλα υπαρξιακά προβλήματα της ανθρωπότητας, σας φέρνει σε αντιπαράθεση με την εκκλησία και με τις θρησκείες;
Ο Δαρβίνος λέει ότι υπάρχει εξέλιξη και η εκκλησία υποστηρίζει ότι υπάρχει Θεός. Πολύ απλά ο Θεός οδηγεί την εξέλιξη.Όχι αντιθέτως το ένα βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με το άλλο. Υπάρχει μία μεγάλη μερίδα η οποία λέει ότι δεν συνάδει η εξέλιξη, όπως την αναφέρει ο Δαρβίνος, με την εκκλησία. Κατά τη γνώμη μου συνάδει. Θα σας αναφέρω το παράδειγμα της πεταλούδας, η οποία κατά τα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης άλλαξε το χρώμα της σε γκρι για να μην γίνεται ορατή από τα πουλιά.
Η πιθανότητα να γίνει η συγκεκριμένη αλλαγή στο συγκεκριμένο γονίδιο και να δώσει το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό σε κλάσματα του δευτερολέπτου, μέσα στον βιολογικό χρόνο είναι ελάχιστη.
Εγώ θα έλεγα, κατά την προσωπική μου γνώμη, ότι ο Θεός είναι η κατευθυντήρια δύναμη πίσω από τη φυσική επιλογή. Ο Δαρβίνος λέει ότι υπάρχει εξέλιξη και η εκκλησία υποστηρίζει ότι υπάρχει Θεός. Πολύ απλά ο Θεός οδηγεί την εξέλιξη. Ο χρόνος τον οποίο χρειάστηκε ο σύγχρονος άνθρωπος προκειμένου να φτάσει σε αυτό το σημείο εξέλιξης δεν είναι επαρκής για να αποτελεί το αποτέλεσμα τυχαίων «δοκιμών» της εξελικτικής διαδικασίας.
Σύμφωνα με την εφημερίδα «Το Βήμα», Ούγγρος ακροδεξιός βουλευτής υπεβλήθη σε γενετικό τεστ, επιδιώκοντας να «αποδείξει» ότι δεν είναι Εβραίος ή Ρομά. Υπάρχουν Έλληνες… από DNA;
Δεν υπάρχει το ελληνικό γονίδιο.Υπάρχει ένδειξη, αλλά όχι απόδειξη. Δεν υπάρχει το ελληνικό γονίδιο, ή το εβραϊκό γονίδιο. Υπάρχουν οι Ασκενάζι Εβραίοι πχ., οι οποίοι επειδή είχαν αιμομιξίες μπορεί κάποια φαινοτυπικά χαρακτηριστικά τους να είναι πολύ κοινά μεταξύ τους. Το να έχεις ένα γενετικό χαρακτηριστικό που το έχει και ένας Εβραίος, αυτό δε σε κάνει αυτόματα και Εβραίο. Εδώ, ακόμα και η πατρότητα δεν ταυτοποιείται στο απόλυτο 100%. Για τον ίδιο λόγο, όταν μιλάμε για την εξατομίκευση μιας φαρμακευτικής αγωγής, δεν έχει νόημα να το βλέπουμε στο επίπεδο της φυλής, αλλά στο επίπεδο ευρύτερων πληθυσμών με κοινά χαρακτηριστικά (πχ. ένα κοινό γονίδιο-”στόχο”), όχι στο επίπεδο της εθνολογικής ομάδας.
Η βία είναι γονιδιακή;
Υπάρχουν αναφορές γενετικής αιτιολογίας. Δεν είναι σίγουρο. Υπάρχουν αναφορές της επιθετικής συμπεριφοράς η οποία μπορεί να έχει μία γενετική αιτιολογία. Υπάρχουν κάποια γονίδια τα οποία τα έχουν δει σε πειραματόζωα, και όχι στον άνθρωπο, ότι παρουσιάζουν επιθετική συμπεριφορά. Είναι πολλά πράγματα μαζί. Το κοινωνικό περιβάλλον έχει μεγάλη επίδραση στη ζωή μας. Αυτά είναι από τις γκρίζες μελέτες, όπως με το γονίδιο της ομοφυλοφιλίας.
Για να δημοσιευτεί μία τέτοια μελέτη που να το αποδεικνύει αυτό, πρέπει να έχει τέτοια εχέγγυα ποιότητας και επιστημονικότητας που είναι δύσκολο να βγει. Κάθε μελέτη πρέπει να έχει τα αντίστοιχα “controls” τα οποία για μία τέτοια μελέτη είναι δύσκολο να βρεθούν. Παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες, όπως είναι το περιβάλλον που μεγάλωσε και τα ερεθίσματα που είχε κανείς.
Η βιολογική μας εξέλιξη μας βοηθάει στο να επιβιώνουμε περισσότεροι;
Ο άνθρωπος εξελίσσεται για να επιβιώνει και μάλιστα με τη μικρότερη δυνατή ενέργεια. Οι άνθρωποι είμαστε εντελώς εργονομικοί οργανισμοί.
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα είναι έργο του Πάμπλο Πικάσο
