"Μόλις πάλι, γνωρίσει ο άνθρωπος την αλήθεια, δηλαδή τον αληθινό του Κύριο και Σωτήρα, τον Μεσσία του κόσμου και Ουράνιο Άγγελο, αρχίζει να παραδίδεται ολόκληρος σε Εκείνον και ανοίγει την καρδιά του, για να δεχτεί εντός του Εκείνον μαζί με τον Πατέρα και το Πνεύμα. Τότε η διδαχή του Χριστού παύει να είναι γι αυτόν θεωρία ή φιλοσοφία και γίνεται πρακτικό καθεστώς θεραπείας , λουτρό παλιγγενεσίας και μέθοδος θεώσεως. Όλα είναι πραγματικά σαν το Αίμα του Σταυρού, όλα είναι απαραίτητα σαν το ψωμί και το νερό, όλα πρακτικά σαν το χτίσιμο ενός καινούργιου σπιτιού. Να έχουν συχωρεθεί οι αμαρτίες σου και να είσαι καθαρός από τα πάθη, να αποδεσμευτείς από τον κόσμο και εξ ολοκλήρου να αναχθείς προς το Θεό, να έχεις καρδιά καθαρή, ανοιχτή και γεμάτη αγάπη προς το Θεό και δίψα για άμεση επαφή μαζί του, αυτό σημαίνει να είσαι προετοιμασμένος για να δεχτείς το Θεό εντός σου. Όταν ο Θεός κατά την ανέκφραστη πρόνοιά Του και την ασύλληπτη αγάπη Του, ενοικήσει σε έναν τέτοιο άνθρωπο τότε, γίνεται ο Θεός το υποκείμενο και ο άνθρωπος το αντικείμενο"
Αγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς
Η θεμελιώδης διαφορά μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής εκκλησίας, από το Σχίσμα του 1054 μέχρι και σήμερα,βρίσκεται στο διαφορετικό τρόπο σύλληψης του Ευαγγελίουτου Χριστού.
Η Δύση, εκείνη την εποχή αλλά και προ αυτής, άρχισε να λαμβάνει το Ευαγγέλιο ως θεωρία
και ύστερα, ως μία από τις πολλές θ ε ω ρ ί ε ς περί του κόσμουκαι της ζωής,
ενώ η Ανατολή κατεννόησε το Ευαγγέλιο
ως ά σ κ η σ η και π ρ ά ξ η.
Συνακόλουθα η Δογματική στη Δύση έγινε καθαρή θεωρητική Επιστήμη,
δηλαδή μία από τις πολλές φιλοσοφίες, ενώ στην Ανατολή,
ήταν και παρέμεινε μέχρι σήμερα μια επιστήμη της πράξης.
Η Δογματική είναι πρακτική επιστήμη.
Αυτό είναι κάτι το οποίο οι αιρετικοί θεολόγοι είτε δεν το γνώριζαν είτε το λησμόνησαν.
Η Δογματική ήταν εξ αρχής μια πρακτική επιστήμη, πράγμα που εγνώριζαν οι Απόστολοι,
οι Άγιοι και οι ασκητές της Ανατολικής Εκκλησίας και γι αυτό αγωνίζονταν
ώστε κάθε δόγμα να το πραγματώσουν επάνω τους, στη ζωή τους.
Το Δόγμα της Αγίας Τριάδος για παράδειγμα περί του ενός Τριαδικού Θεού, φαινόταν σε πολλούς λαικούς, ακόμη και θεολόγους των αιρετικών, ως το πιο αφηρημένο απ' όλα τα Δόγματα.
Όμως, στο Μηναίο της Ορθόδοξης Εκκλησίας γίνεται λόγοςγια πολλούς Αγίους οι οποίοι
δια της ασκήσεως μετέβαλαν τον εαυτό τους σε "κατοικητήριον της Αγίας Τριάδος".
Αυτοί εθέωσαν το νού, την καρδιά και το θέλημά τους, τούτα τα τρία, σαν συγκοινωνούντα δοχεία τα επλήρωσαν με Πνεύμα Άγιον κατά την παραβολήν του Κυρίου περί ζύμης
(Λουκ.13 μ 21)
Όλα τα μυστήρια της Ορθοδόξου Εκκλησίας, αλλά και πολλές ακολουθίες
αρχίζουν με την προσευχή προς το Άγιο Πνεύμα:
"Βασιλεύ Ουράνιε , το Πνεύμα της Αληθείας...ελθέ και σκήνωσον εν ημίν."
Προσευχόμαστε , λοιπόν, να έλθει το Άγιο Πνεύμα να κατοικήσει μέσα μας.
Αυτό δε γίνεται αμέσως αλλά μετά από μακρά άσκηση στην προσευχή, τη νηστεία, την ελεημοσύνη και τον κόπο.
Και αφού με όλα τούτα και με συχνά δάκρυα και αναστεναγμούς καθαρίσει η καρδία ,
τότε το Αγιο Πνεύμα σκηνώνει μέσα της για να θεώσει και την καρδιά και τη διάνοια και τη θέληση.
Τότε ο Ύψιστος Θεός κατοικεί στον άνθρωπο και ενεργεί τα πάντα εντός του.
Νους, καρδιά και θέλημα συνιστούν τον Τριαδικό άνθρωπο.
Στην αμαρτωλή και εμπαθή ψυχή, τούτα τα τρία
δεν βρίσκονται σε ενότητα και θεϊκή αρμονία
αλλά είναι διηρημένα και δυσπροσάρμοστα.
Σε τέτοια περίπτωση ο άνθρωπος μοιάζει με σπίτι που είναι διχασμένο,
δεν μπορεί να κρατηθεί και πέφτει.
Ένα τέτοιο οίκο της ψυχής, τίποτα δεν μπορεί να τον σώσει,
εκτός από τη μετάνοια και την πίστη στο Ευαγγέλιο.
Μόλις πάλι, γνωρίσει ο άνθρωπος την αλήθεια, δηλαδή τον αληθινό του Κύριο και Σωτήρα,
τον Μεσσία του κόσμου και Ουράνιο Άγγελο, αρχίζει να παραδίδεται ολόκληρος σε Εκείνον
και ανοίγει την καρδιά του, για να δεχτεί εντός του Εκείνον,μαζί με τον Πατέρα και το Πνεύμα.
Τότε η διδαχή του Χριστού παύει να είναι γι αυτόν θεωρία ή φιλοσοφία,
και γίνεται πρακτικό καθεστώς θεραπείας , λουτρό παλιγγενεσίας και μέθοδος θεώσεως.
Όλα είναι πραγματικά σαν το Αίμα του Σταυρού,
όλα είναι απαραίτητα σαν το ψωμί και το νερό,
όλα πρακτικά σαν το χτίσιμο ενός καινούργιου σπιτιού.
Να έχουν συχωρεθεί οι αμαρτίες σου και να είσαι καθαρόςαπό τα πάθη,
να αποδεσμευτείς από τον κόσμο και εξ ολοκλήρου να αναχθείς προς το Θεό,
να έχεις καρδιά καθαρή, ανοιχτή και γεμάτη αγάπη προς το Θεό
και δίψα για άμεση επαφή μαζί του,
αυτό σημαίνει να είσαι προετοιμασμένος για να δεχτείς το Θεό εντός σου.
Όταν ο Θεός κατά την ανέκφραστη πρόνοιά Του και τηνασύλληπτη αγάπη Του,
ενοικήσει σε έναν τέτοιο άνθρωπο, τότε,
γίνεται ο Θεός το υποκείμενο και ο άνθρωπος το αντικείμενο.
Ω ζοφερή γνωσιολογία των μεγάλων φιλοσόφων πόσο σκοτεινή είσαι!
Είναι ξεκάθαρο ότι η φιλοσοφία διόλου δεν αρμόζει σε βαπτισμένους ανθρώπους.
Σ' όσους έχει δοθεί το Ευαγγέλιο, δε μπορεί να δοθεί φιλοσοφία.
Από όσους περιφρονούν τα μεγαλύτερα δώρα του Θεού αφαιρούνται και τα μικρότερα.
Έτσι οι βαπτισμένοι φιλόσοφοι δεν μπορούν με τίποτα να επιλύσουν το ζήτημα του υποκειμένου και του αντικειμένουόπως άλλωστε δεν κατάφεραν να το επιλύσουν μήτε και οι φιλόσοφοι των παγανιστών.
Το σκότος της φιλοσοφικής γνωσιολογίας, αρχαίας καισύγχρονης,
έμεινε για πάντα ένα αφώτιστο σκοτάδι.
Τούτο το ζήτημα το έχουν επιλύσει οι Άγιοι του Χριστιανισμού
και μάλιστα πρακτικά, επάνω τους.
Ο Θεός ενοίκησε μέσα τους και κατέστη το υποκείμενο.
Απο-εγωποίησαν τον εαυτόν τους και άφησαν το Θεό να σκέφτεται για λογαριασμό τους,
να αγαπά και να ενεργεί γι αυτούς και μέσω αυτών.
Από πού, λοιπόν, η γνώση της αλήθειας σ' αυτούς;
Από το Θεό.
Από πού τέτοιος πύρινος λόγος, τέτοια φλογερή γλώσσα;
Από το Θεό.
Από πού τόσο μεγάλη διορατικότητα και διάκριση;
Από το Θεό.
Όλα από το Θεό, όλα του Θεού,
αφού ο Θεός είναι το υποκείμενο και εκείνοι το αντικείμενο.
(Από το βιβλίο "Εμπνευσμένα κείμενα Ορθοδόξου πνευματικότητος" του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, εκδόσεις Ορθοδόξου Κυψέλης)
