Η πλάνη των πολλών ερωτημάτων, ή αλλιώς πλάνη της προκατάληψης, αποτελεί λογική πλάνη, η οποία συντελείται όταν κάποιος κάνει μία ερώτηση η οποία λαμβάνει ως δεδομένο κάτι το οποίο ούτε έχει αποδειχθεί, ούτε έχει γίνει αποδεκτό από τους συζητητές - όταν, για παράδειγμα, περιλαμβάνει μία πρόταση η οποία είναι τουλάχιστον τόσο αμφισβητήσιμη όσο και το προτεινόμενο συμπέρασμα.
Για παράδειγμα, με το να καταθέσει κανείς ότι είναι επικίνδυνο να περπατά κάποιος μόνος την νύχτα στο δάσος, επειδή μπορεί να τον βασκάνουν νεράιδες, λαμβάνει αυτομάτως ως δεδομένο ότι υπάρχουν νεράιδες. Αυτό, όμως, είναι μία αμφισβητήσιμη πρόταση.
Αυτή η πλάνη συχνά χρησιμοποιείται στην ρητορική ούτως ώστε η ερώτηση να περιορίζει τις διαθέσιμες ευθείς απαντήσεις μόνον σε αυτές που εξυπηρετούν τα συμφέροντα του ομιλητή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας ερώτησης είναι η: «Ακόμη κακοποιείτε την σύζυγό σας;». Όποια απάντηση και να δώσει ο συνομιλητής (ναι ή όχι), αυτομάτως παραδέχεται ότι κάποτε κακοποιούσε την γυναίκα του. Έτσι, το ότι αυτό λαμβάνεται ως δεδομένο από την ερώτηση, και το ότι δεν έχει προσυμφωνηθεί από τους συνομιλητές καθιστούν την ερώτηση ακατάλληλη και μπορεί να λεχθεί ότι υφίσταται πλάνη πολλών ερωτημάτων. (Η ιαπωνική λέξη «Μου», η οποία σε συμφραζόμενα Βουδισμού Ζεν μπορεί να μεταφραστεί και ως «η ερώτηση λαμβάνει ψεύδη ως δεδομένα», είναι μία πιθανή εναλλακτική απάντηση).
Η ερώτηση επαφίεται στο συγκείμενό της για να γίνει αποτελεσματική: το γεγονός ότι η ερώτηση θεωρεί κάτι ως δεδομένο δεν καθιστά την ερώτηση καθ' αυτή πλάνη. Μόνον όταν κάποια από τα στοιχεία τα οποία λαμβάνει ως δεδομένα δεν έχουν γίνει αποδεκτά από αυτόν στον οποίο απευθύνεται η ερώτηση, η ερώτηση γίνεται πλάνη.
Μία από τις μορφές παροδηγητικού λόγου είναι αυτή στην οποία κάτι υπονοείται χωρίς να λέγεται ξεκάθαρα με την βοήθεια της ερωτηματικής διατύπωσης. Για παράδειγμα, το ερώτημα «Του αρέσει του Γιάννη να πετροβολά τα γατάκια;» δεν ισχυρίζεται ευθέως ότι ο Γιάννης όντως πετροβολά τις γάτες αλλά υπονοεί ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι το κάνει—διαφορετικά δεν θα γινόταν η ερώτηση. Έτσι, το άτομο που κάνει την ερώτηση δεν μπορεί να κατηγορηθεί για ψευδείς δηλώσεις, ενώ ταυτόχρονα έχει κατορθώσει να «περάσει» τον υπαινιγμό του. Η πλάνη δεν βρίσκεται εντός του ερωτήματος αλλά εντός του ακροατή ο οποίος λαμβάνει ως δεδομένο ότι η ερώτηση δεν θα είχε γίνει ποτέ εάν δεν υπήρχαν αποδείξεις που να την στηρίζουν.
Για να έχει το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα, η ερώτηση θα πρέπει να είναι τόσο σκανδαλώδης ώστε να μην τίθεται σε μία πολιτισμένη συζήτηση. Για παράδειγμα, η ερώτηση «Έχει ο Γιαννάκης γατάκια;» δεν σχηματίζει την εντύπωση στον νου του ακροατή ότι όντως έχει, εφόσον αυτή η γενική ερώτηση συχνά τίθεται χωρίς την πρόγνωση της απάντησης.
Κατά την διάρκεια μίας δημόσιας συζήτησης στα πλαίσια του προεκλογικού αγώνα για τις δημοτικές εκλογές του 2005 στο Ντητρόιτ του Μίσιγκαν των ΗΠΑ, ο δήμαρχος Κουέιμ Κίλπατρικ έκανε το εξής σχόλιο:
-
- «Ποτέ δεν έχω συλληφθεί. Ούτε εγώ, ούτε η οικογένειά μου έχουμε ποτέ ελεγχθεί από το σύστημα ποινικού δικαίου. Θα ήθελα, όμως, να ξέρω: Μπορεί να πει το ίδιο και ο κ. Χέντριξ?»
Το 1952, ο γερουσιαστής των ΗΠΑ, Τζόζεφ ΜακΚάρθι είπε:
-
- «Το παρόν είναι ένα έγγραφο που αποδεικνύει ότι ο Άλτζερ Χις και ο Φρανκ Κόου παρέπεμψαν τον Άντλαι Στίβενσον στο Συνέδριο του Μάουντ Τρέμπλαντ, το οποίο οργανώθηκε για την παγίωση της (μεταπολεμικής) εξωτερικής πολιτικής στην Ασία. Και, όπως γνωρίζετε, ο Άλτζερ Χις έχει καταδικαστεί ως προδότης. Ο Φρανκ Κόου έχει ομολογήσει ενόρκως επτά φορές σε επιτροπές του Κογκρέσου ότι είναι μέλος του Κομμουνιστικού κόμματος. Γιατί; Γιατί οι κ. Χις και Κόου πιστεύουν ότι ο Άντλαι Στίβενσον είναι το κατάλληλο άτομο για να τους εκπροσωπήσει σε αυτό το συνέδριο; Δεν ξέρω. Ίσως ξέρει ο Άντλαι.»
Επισημαίνεται ότι σε καμία από τις δύο περιπτώσεις δεν διατυπώθηκε κάποια κατηγορία. Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις υπεννοήθη ότι οι Χέντριξ/Στήβενσον είχαν κάτι να «κρύψουν».
Πηγή: wikipedia
