Πριν 102 χρόνια, στις 7 Νοεμβρίου 1913, στην Αλγερία, γεννήθηκε ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους και σπουδαίους διανοητές του 20ου αιώνα, ο Αλμπέρ Καμύ. Στοχαστής, φιλόσοφος, συγγραφέας, δημοσιογράφος, δοκιμιογράφος, νομπελίστας και τόσα άλλα που επιβεβαιώνουν την πολυσχιδή προσωπικότητά του.
Ο Αλμπέρ Καμύ δεν ήταν μόνο συγγραφέας. Δίχως τη φιλοσοφική του σκέψη, η λογοτεχνία του δεν θα είχε καμία λογική, θα ήταν παράλογη. Οι -αντί- ήρωες, άλλωστε, του Καμύ, ζώντας με κάθε τρόπο το παράλογο, βρίσκονται σε μια συνεχή εναλλαγή αντίθετων καταστάσεων, ανάμεσα σε ευτυχία και δυστυχία, σε δράση και αδράνεια, ανάμεση σε λογική και παραλογισμό. Με αυτόν τον τρόπο το έργο του παρουσίαζει τα αντιφατικά στοιχεία “ενός διάχυτου πεσιμισμού και μιας πρωτόγνωρης ελπίδας”.
Το παράλογο βρίσκεται παντού, στη ζωή, στην ευτυχία ακόμη και στον ίδιο τον θάνατο, ως αιτία του παραλόγου. Άλλωστε, δεν υπάρχει τίποτε άλλο που να περιγράφει τόσο ξεκάθαρα την αντίληψη του Camus για τον παραλογισμό όσο τα λόγια του: “Από τη στιγμή που θα γεννηθούμε είμαστε καταδικασμένοι να πεθάνουμε”.
Κατά τον Καμύ, η ζωή συνιστά την τραγωδία του ανθρώπου, του θνητού και πεπερασμένου που βιώνει τον παραλογισμό του κόσμου, ενώ η ίδια του η διάνοια δεν είναι σε θέση να τον στηρίξει.
Το παράδοξο και οι αντιθέσεις χαρακτηρίζουν το έργο του αλλά και τον ίδιο τον Καμύ και κατ’ επέκταση τη ζωή του. Ο λογοτέχνης, άλλωστε, όπως μας πληροφορεί ο βιογράφος του, Ολιβιέ Τοντ, ήταν αδιαπραγμάτευτος σε αυτό: ζωή και γραφή πάντα πορεύονται μαζί. Και αφού η ζωή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον θάνατο, ως φυσικό επακόλουθό της, θάνατος και σκέψη πορεύονται μαζί. “Δεν υπάρχει τίποτα πιο παράλογο από τον θάνατο σε τροχαίο δυστύχημα”, πίστευε… Ο Καμύ έφυγε από τη ζωή στις 4 Ιανουαρίου 1960 σε ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα. Στην τσέπη του βρέθηκε ένα εισιτήριο για το τρένο…
Ας δούμε τη λογική του συγγραφέα μέσα από τις φαινομενικά παράλογες πεποιθήσεις του.
“Από τη στιγμή που όλοι θα πεθάνουμε, είναι προφανές πως το πού και το πότε δεν έχει σημασία”. Μπορεί μέσα από τα συγκεκριμένα λόγια του Αλμπέρ Καμύ να διαφαίνεται ο άνευ σημασίας τόπος και χρόνος θανάτου, το πώς όμως κατέχει εξέχουσα θέση και διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στη σκέψη και στη φιλοσοφία του. Το πώς δεν είναι απλά ο τρόπος αλλά κάτι πολύ περισσότερο, είναι το πώς θα πεθάνει κανείς ευτυχισμένος. Πιο συγκεκριμένα, πώς να ζήσει κάποιος ευτυχισμένος έτσι ώστε ακόμη και ο θάνατός του να είναι ευτυχισμένος.
“Δεν υπάρχει παρά ένα μονάχα φιλοσοφικό πρόβλημα πραγματικά σοβαρό: το πρόβλημα της αυτοκτονίας. Τη στιγμή που αποφασίζεις πως η ζωή αξίζει ή δεν αξίζει τον κόπο να τη ζήσεις, απαντάς στο βασικό πρόβλημα της φιλοσοφίας…”. Το νόημα της ζωής, ο λόγος για τον οποίο “αξίζει τον κόπο να ζεις” είναι, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, το πιο σημαντικό ερώτημα, πιο σημαντικό ακόμη και από την ίδια τη ζωή. Ο νομπελίστας χρησιμοποιεί το παράλογο για να περιγράψει την αίσθηση της ανούσιας ύπαρξης μέσα σε έναν κόσμο που δεν έχει νόημα. Αυτό είναι που αποκαλεί ο ίδιος παράλογο… την αιώνια αναζήτηση νοήματος σε κάτι που στερείται του τελευταίου.
“Ακόμα κι ο ίδιος ο αγώνας προς την κορυφή φτάνει για να γεμίσει μια ανθρώπινη καρδιά. Πρέπει να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο. Μέσα από τη συγκεκριμένη, σχεδόν αποφθεγματική, ρήση, εξήγησε την ελευθερία του παράλογου. Οι θεοί είχαν καταδικάσει τον Σίσυφο να κυλάει αδιάκοπα ένα βράχο ως την κορυφή ενός βουνού από την οποία ο βράχος έπεφτε πάλι. Είχαν σκεφτεί πως δεν υπάρχει πιο φοβερή τιμωρία από τη χωρίς όφελος και ελπίδα εργασία.
Ο Σίσυφος είναι ο τραγικός ήρωας αυτού του μύθου, τραγικός όχι γιατί στερείται της ελπίδας, αλλά γιατί έχει συνείδηση της κατάστασής του. Έχει συνείδηση της πραγματικότητας. “Δεν υπάρχει μοίρα που να μην νικιέται με την περιφρόνηση”, γράφει ο Καμύ. Ο Σίσυφος αποδεχόμενος τη μοίρα του πάει ένα βήμα πιο πέρα, αλλάζοντάς την τρόπο τινά και ορίζοντας ο ίδιος το πεπρωμένο του. Μόνον έτσι μπορεί να απελευθερωθεί από αυτό και να ευτυχήσει. Ο άνθρωπος, αντίστοιχα, αντιμετωπίζει το παράλογο βιώνοντας και γνωρίζοντάς το. Έτσι, εξεγείρεται, επαναστατεί, υπάρχει…
“Και τι αποτελεί την ουσία αυτής της σύγκρουσης, αυτής της απόστασης ανάμεσα στον κόσμο και το πνεύμα μου, εκτός από τη συνείδησή μου;” αναρωτιόταν… Πρέπει να φανταστούμε τον Albert Camus ευτυχισμένο.
Κυριακή Παπακωνσταντίνου
Πηγή: kalamatain
