Τι ακριβώς μετρά ο δείκτης IQ; Η υψηλή νοημοσύνη μάς φέρνει πιο κοντά στην επιτυχία και την ευτυχία; Ποιοι θεωρούνται χαρισματικοί άνθρωποι; Και η MENSA τι κάνει για όλα αυτά;
Ο κ. Αλέξανδρος Παπανδρέου, αντιπρόεδρος της ελληνικής MENSA & υπεύθυνος στον τομέα των Χαρισματικών Παιδιών έλυσε σχετικές απορίες μας.
- Κυκλοφορούν πολλοί μύθοι γύρω από την ευφυΐα και άλλων σχετικών εννοιών. Δώστε μας από έναν σύντομο ορισμό για τις παρακάτω λέξεις:
Δείκτης IQ:
Το IQ είναι ένας δείκτης που φέρεται να αποτυπώνει την αντιληπτική ικανότητα. Το test IQ είναι το μέσο το οποίο προσπαθεί με όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικό τρόπο μέσα από δοκιμασίες να ποσοτικοποιήσει την ικανότητα αυτή.
Ευφυΐα:
Η ευφυΐα είναι μια έννοια η οποία περικλείει το σύνολο των νοητικών διεργασιών του εγκεφάλου και αποτυπώνει τη δυνατότητα του να επιλύει προβλήματα. Η ικανότητα σε νοητικές διεργασίες όπως η ανάλυση, η σύνθεση, η αναγνώριση και η αναγωγή αλλά και η ταχύτητα, η πολυπλοκότητα και το πλήθος των διεργασιών που μπορεί να συνδυάσει ο νους τον χαρακτηρίζει ως περισσότερο ή λιγότερο ευφυή.
Ιδιοφυΐα:
Η ιδιοφυΐα είναι η έννοια που αποτυπώνει τις πολύ υψηλές νοητικές ικανότητες, την πολύ υψηλή ευφυΐα και αποδίδεται συνήθως σε άτομα των οποίων η αντιληπτική ικανότητα κατατάσσεται στο ανώτερο 1 τις χιλίοις του πληθυσμού. Είναι σύνηθες ιδιοφυείς άνθρωποι να διακρίνονται και να έχουν εξαιρετικές ικανότητες σε κάποιο γνωστικό ή επιστημονικό πεδίο.
Χαρισματικότητα:
Η χαρισματικότητα είναι η έννοια που περιγράφει πάρα πολύ υψηλές νοητικές ικανότητες οι οποίες εκτείνονται σε μια πληθώρα γνωστικών και επιστημονικών πεδίων. Οι χαρισματικοί άνθρωποι διακρίνονται από το γεγονός ότι μπορούν να διακριθούν σε ότι καταπιάνονται ενώ η ευφυΐα τους ανήκει στο ανώτερο 1/10.000 του ανθρώπινου πληθυσμού - Πώς ορίζετε τον χαρισματικό άνθρωπο;
Ένας χαρισματικός άνθρωπος μπορεί να αντιλαμβάνεται τις καταστάσεις που αντιμετωπίζει πολύ διαφορετικά από ότι κάποιος άλλος στη θέση του. Διαχειρίζεται εντελώς διαφορετικά τα ερεθίσματα που προσλαμβάνει. Έχει έναν τελείως αντισυμβατικό αλλά ταυτόχρονα πολύ αποδοτικό τρόπο σκέψης και αύτη η διαφορετική οπτική γωνία είναι αυτό το οποίο ουσιαστικά τον διαφοροποιεί. Τα νοητικά μονοπάτια που ακολουθεί είναι έξω από την κοινή λογική και αυτό τον βοηθάει να βλέπει λύσεις και σενάρια που παραμένουν αθέατα από έναν μέσο νου, να βλέπει πίσω από αυτό που του παρουσιάζεται, να βλέπει τα πράγματα στην πραγματική τους διάσταση. Για τον ίδιο λόγο δυσαρεστείται όταν του βάζουν κανόνες στον τρόπο σκέψης του ή του επιβάλλουν στεγανά που δεν τον αφήνουν να εκφραστεί. Η έμφυτη τάση και η προσπάθεια που καταβάλει για να υπερκεράσει τους κανόνες αυτούς και να φθάσει στην ουσία των πραγμάτων τον καθιστά πολύ αποδοτικό στην ενασχόληση του με τις επιστήμες ή τις τέχνες.
Το γεγονός ότι αντιλαμβάνεται διαφορετικά τις καταστάσεις και μπορεί να βρει λύσεις εκεί που διαφαίνεται αδιέξοδο του προσδίδει διορατικότητα και αρχηγικές ικανότητες. Ο χαρισματικός άνθρωπος έχει δημιουργικό τρόπο σκέψης και συναισθηματική σταθερότητα που προκύπτει από τα υψηλά επίπεδα ενδοσκόπησης και αυτογνωσίας του ενώ τέλος δεν επιδέχεται ετεροπροσδιορισμού από εξωτερικούς παράγοντες αλλά αυτοπροσδιορίζεται και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην χρειάζεται παρακίνηση για να ακολουθήσει την φυσική του ροπή, να μην έχει την ανάγκη να ενταχθεί σε ομάδες αλλά να τις προσδιορίζει ή να λειτουργεί ανεξάρτητα.
- Πιστεύετε ότι η μέτρηση σ’ ένα τεστ νοημοσύνης είναι αρκετή για να θεωρηθεί κάποιος ιδιοφυΐα;
Αναλόγως με το τεστ και τις δοκιμασίες στις οποίες θα υποβληθεί κάποιος μπορεί να μετρηθεί, με ορισμένες αποκλίσεις, η αντιληπτική του ικανότητα. Η αντιληπτική ικανότητα, παρόλα αυτά, είναι αυτή που προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό τις δυνατότητες του αλλά όχι απαραίτητα και τον τρόπο με τον οποίο θα τις αξιοποιήσει. Για να θεωρηθεί κανείς ιδιοφυής θα πρέπει να χαρακτηριστεί μέσα από το έργο του προς την ανθρωπότητα. Κατ” αναλογία μπορούμε να πούμε ότι με ένα τεστ νοημοσύνης κάποιος μπορεί να μετρήσει την ιπποδύναμη του αυτοκινήτου του, αλλά αυτό δε μας λέει κάτι για το πως θα την αξιοποιήσει. Κάποιος μπορεί να έχει LADA και πηγαίνει με 100 και κάποιος να έχει Ferrari και να πηγαίνει με 80. Ιδιοφυία είναι αυτός που έχει Ferrari και πάει με 300.
- Κάποιο παιδί με υψηλό δείκτη IQ μπορεί να μην έχει καλές επιδόσεις στο σχολείο;
Είναι σύνηθες παιδιά με υψηλό ή υπερυψηλό IQ, σε ένα συμβατικό σχολικό περιβάλλον, να είναι άτακτοι μαθητές με σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς ή τουλάχιστον αδιάφοροι. Έχουν παρατήσει την προσπάθεια να παρακολουθήσουν τις παραδόσεις, εφόσον μεγάλο μέρος τους συνεπαγωγικά να το έχουν ήδη καταλάβει από μόνοι τους πριν το διδαχθούν, ειδικά σε μαθήματα θετικών επιστημών που είναι λιγότερο θεωρητικά. Κάνουν συχνά απουσίες εφόσον βρίσκουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο να εξερευνήσουν τον έξω κόσμο από αυτά που μαθαίνουν στην τάξη, ενώ όταν είναι φυσικά παρόντες σπάνια προσέχουν στο μάθημα. Είναι πολύ πιθανό να ασχολούνται με δικές τους δραστηριότητες, όπως ζωγραφική, γρίφους, διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων, ή την επίλυση ασκήσεων πέραν του πλαισίου του μαθήματος. Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις στις οποίες τα χαρισματικά παιδιά κάνουν φασαρία στην τάξη, επιδεικνύοντας το χιούμορ τους και την κοινωνική τους ευφυΐα, ή και κοιμούνται αν είναι πιεσμένοι από εξωσχολικές δραστηριότητες. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι όλοι οι άτακτοι μαθητές είναι χαρισματικά παιδιά. Οι προικισμένοι μαθητές συνήθως φέρνουν αρκετά καλούς βαθμούς, ειδικά στα μαθήματα θετικών επιστημών, εφόσον απαιτούν κατανόηση και επίλυση προβλημάτων αλλά έχουν πρόβλημα με τις επιδόσεις τους σε μαθήματα που απαιτούν στείρα εκμάθηση.
- Πιστεύετε ότι είναι αναγκαία η ειδική εκπαίδευση των χαρισματικών παιδιών; Με ποιον τρόπο;
Ένας κηπουρός μπορεί να φροντίζει όλα τα λουλούδια με τον ίδιο τρόπο; Υπάρχουν συνθήκες κάτω από τις οποίες μπορούν να ευδοκιμήσουν όλα τα φυτά; Για την ανάπτυξη κάθε φυτού χρειάζεται χώμα με συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά, συγκεκριμένη ποσότητα νερού, ρυθμισμένη ηλιοφάνεια, θερμοκρασία, υγρασία όπως και τα απαιτούμενα στηρίγματα. Μπορεί να ευδοκιμήσει ένα τροπικό φυτό σε μεσογειακό κλίμα άμα δεν το βάλεις σε θερμοκήπιο;
Είναι απαραίτητη η προσαρμοσμένη εκπαίδευση στην ιδιαιτερότητα του κάθε παιδιού, γιατί όλα τα παιδιά, όπως και όλοι οι άνθρωποι, είναι διαφορετικά. Απλά καταλαβαίνετε ότι όταν ένα παιδί απέχει περισσότερο από το στατιστικό μέσο όρο, οι ανάγκες του γίνονται όλο και πιο ιδιαίτερες και είναι επιτακτικότερη η ανάγκη εφαρμογής ειδικών παιδαγωγικών μεθόδων. Τα χαρισματικά παιδιά επεξεργάζονται τις πληροφορίες με πολύ πιο γρήγορο και σύνθετο τρόπο οπότε θα πρέπει να τους δίνεται η δυνατότητα μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία να εμβαθύνουν περισσότερο, να ανακαλύπτουν τα βαθύτερα αίτια των όσων διδάσκονται, αλλά και να αποκτούν μια ολιστική προσέγγιση των μαθημάτων. Ο παιδαγωγός οφείλει να τα οδηγεί να ανακαλύψουν τον τρόπο που επικοινωνούν όλα τα γνωστικά και επιστημονικά πεδία μεταξύ τους, σα συγκοινωνούντα δοχεία, αλλά να αναδεικνύει και την επίδραση και εφαρμογή τους στον πραγματικό κόσμο για να ξεφεύγει από τα στενά όρια της στείρας εκμάθησης. Τα παιδιά πρέπει να έχουν χώρο να εκφραστούν και ελευθερία για να σκεφτούν πέρα από αυστηρές μεθοδολογίες και κανόνες. Οι μεθοδολογίες είναι απαραίτητες για να μπορούμε να αξιοποιούμε εργαλεία που δεν κατανοούμε πραγματικά πως λειτουργούν, οπότε αρκούμαστε να τις ακολουθούμε δογματικά έχοντας πίστη ότι αυτός που τις θέσπισε καταλάβαινε κάτι περισσότερο από εμάς. Για μια ευρεία αντίληψη όμως είναι καταναγκασμός να ακολουθεί τυφλά μεθοδολογίες και κανόνες.
Εάν δεν υπάρξει ένας εμπλουτισμένος τρόπος διαπαιδαγώγησης τα χαρισματικά παιδιά θα χάσουν το ενδιαφέρον τους όχι μόνο για την εκπαιδευτική διαδικασία αλλά ενδεχομένως και για τα επιστημονικά και γνωστικά αντικείμενα και κατ’ επέκταση δε θα μπορέσουν να αναπτύξουν επαρκώς τις δυνατότητες τους. Δε μπορούμε να περιμένουμε να χωρέσουν στο κουστούμι του μέσου όρου.
Αυτό που μπορεί να γίνει πρακτικά για την καλύτερη διαπαιδαγώγηση όλων των παιδιών είναι ο εμπλουτισμός της εκπαιδευτικής διαδικασίας με εργασίες οι οποίες θα πραγματεύονται πραγματικά προβλήματα και θα απαιτούν κρίση και συνδυαστική γνώση από όλα τα μαθήματα του διδακτικού κύκλου. Θα ομαδοποιούνται τα παιδιά ανάλογα με τα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις και τις ικανότητες τους έτσι ώστε να συγκροτούν σύνολα με πολυποίκιλες δυνατότητες στα οποία θα ανατίθενται εργασίες ανάλογα με τη δυναμική τους. Με αυτό τον τρόπο υπάρχει ελευθερία έκφρασης και ανάπτυξης των δυνατοτήτων όλων των παιδιών, δεν υπάρχουν διακρίσεις ή ρατσιστικοί διαχωρισμοί μεταξύ χαρισματικών παιδιών και παιδιών του μέσου όρου, δημιουργείται ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες που οδηγεί σε διαρκή βελτίωση, τα χαρισματικά παιδιά έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν φυσιολογικά τις συναισθηματικές και κοινωνικές τους ανάγκες με συνομηλίκους τους, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά αντιμετωπίζουν τους προικισμένους συμμαθητές τους σαν μέλη που συνεισφέρουν με το χάρισμα τους για να τραβήξουν την ομάδα μπροστά και όχι ως ξένους και αντίθετους.
- Χρειάζονται βελτιώσεις στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ως προς την εκπαίδευση των χαρισματικών παιδιών;
Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι άκαμπτο και δεν προβλέπει καμία ουσιαστική πρόνοια για την διαπαιδαγώγηση των χαρισματικών παιδιών. Δυστυχώς στην Ελλάδα συνηθίζουμε πλέον να ακολουθούμε την περπατημένη άλλων κρατών και μόνο όταν αυτή έχει γίνει καθολικά αποδεκτή, κατά συνέπεια κάνουμε ακόμα τα βρεφικά μας βήματα στην αντιμετώπιση των προικισμένων παιδιών. Δεν είμαστε πλέον πρωτοπόροι, έχουμε πέσει από το επίπεδο της δημιουργίας στο επίπεδο της παρατήρησης. Το Υπουργείο Παιδείας άνοιξε πάντως το ζήτημα της χαρισματικότητας με τα Πρότυπα και Πειραματικά σχολεία, αλλά το άνοιξε προωθώντας την Αριστεία. Θα ήταν ορθότερο αν προσπαθούσε να θέσει το ζήτημα στην βάση των αναγκών που εγείρονται από την χαρισματικότητα έτσι ώστε να αποφευχθεί ο σκόπελος των διακρίσεων αλλά να έχει και νόημα το όλο εγχείρημα.
- Η χαρισματικότητα συνδέεται με καλύτερο βιοτικό επίπεδο;
Η χαρισματικότητα δεν συνδέεται απαραίτητα με καλύτερο βιοτικό επίπεδο, αλλά συνδέεται με καλύτερη ποιότητα ζωής. Το βιοτικό επίπεδο έχει να κάνει, ως επί των πλείστων, με οικονομικές απολαβές και οι χαρισματικοί άνθρωποι δεν ιεραρχούν την αξία των χρημάτων στη ζωή τους με τον ίδιο τρόπο όπως οι υπόλοιποι άνθρωποι. Τους είναι πιο εύκολο να απεμπλακούν από πλασματικές ανάγκες και έτσι δεν έχουν κίνητρο για να κυνηγήσουν μια συνεχώς αυξανόμενη οικονομική μεγέθυνση. Έχουν βρει αλήθειες και αξίες που τους προσφέρουν μεγαλύτερη πληρότητα από την αξία των χρημάτων οπότε επενδύουν σε αυτές.
Από την άλλη η έννοια της ποιότητας ζωής είναι διυποκειμενική και εξαρτάται από την ικανοποίηση που απολαμβάνει ο καθένας από το πώς έχει διαμορφώσει τη ζωή και τις επιλογές του. Από αυτή τη σκοπιά για έναν χαρισματικό άνθρωπο είναι πιο εύκολο να θέσει τους στόχους και να διαγράψει την διαδρομή που θα του φέρει μεγαλύτερη πληρότητα∙ μια διαδρομή που διαφέρει όμως από αυτή που επιτάσσουν τα κοινωνικά πρότυπα οπότε είναι δύσκολο και για την κοινωνία να αναγνωρίσει, με τα δικά της κριτήρια, το υψηλό επίπεδο ποιότητας ζωής χαρισματικών ανθρώπων. Υπάρχει πάντως συσχέτιση της επαγγελματικής επιτυχίας και της χαρισματικότητας οπότε δεν αποκλείεται να συνδυαστεί και με υψηλό βιοτικό επίπεδο, χωρίς αυτό όμως να αποτελεί αυτοσκοπό.
- Οι χαρισματικοί άνθρωποι έχουν καλύτερο δείκτη ψυχικής υγείας ή όχι;
Η ψυχική υγεία είναι άμεση συνάρτηση της αυτογνωσίας. Οι χαρισματικοί άνθρωποι έχουν μια έφεση στην ενδοσκόπηση κάτι το οποίο τους βοηθάει στο να αναγνωρίσουν την πραγματική τους υπόσταση, να την αποδεχτούν και να την αξιοποιήσουν. Τους είναι εύκολο να βρουν το εσωτερικό σημείο της ψυχικής τους ισορροπίας μόνο που το σημείο αυτό ενδέχεται να είναι μετατοπισμένο αναλογικά με αυτό της πλειονότητας των ανθρώπων. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τον αντισυμβατικό τρόπο σκέψης τους, το ακατανόητο των ιδεών τους αλλά και της διαφορετικής ιεράρχησης των προτεραιοτήτων τους μπορεί να τους καταστήσει στα μάτια της κοινωνίας ως ψυχικά διαταραγμένους. Από τα πιο γνωστά παραδείγματα είναι ο Γαλιλαίος με το “η Γη κινείται”. Η ψυχική διαταραχή, όπως ορίζεται στα πλαίσια της κοινωνίας, έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει με την απόκλιση της οπτικής γωνίας του καθενός από την οπτική που έχει διαμορφώσει την κοινωνία την δεδομένη χρονική στιγμή. Αν κάποιος ζει μέσα σε σπηλιές και κυνηγάει με ρόπαλο τον 21οαιώνα θεωρείται ψυχικά διαταραγμένος, μόνο που για τους ανθρώπους των σπηλαίων αυτή ήταν η συνήθης συμπεριφορά. Σε εκείνη την εποχή ψυχικά διαταραγμένο θα θεωρούσαν κάποιον αν καθόταν μπροστά από ένα κουτί το μισό από το διαθέσιμο χρόνο της μέρας του και κοιτούσε αποχαυνωμένος, ενώ τώρα είναι απολύτως φυσιολογικό.
Ένας χαρισματικός άνθρωπος έχει να αντιμετωπίσει το αίσθημα του ότι δεν τον καταλαβαίνουν λόγω της μεγαλύτερης διαφορετικότητας του, το αίσθημα της μοναξιάς και το πρόβλημα αποκλεισμού από τον κοινωνικό περίγυρο. Αυτά είναι ζητήματα που μπορεί να προκαλέσουν ψυχική αστάθεια, αλλά είναι και απαραίτητες δυσκολίες που καλείται να υπερκεράσει προκειμένου να διαμορφώσει χαρακτήρα, όπως αντίστοιχες δυσκολίες αναλογούν και στον κάθε ένα άνθρωπο ξεχωριστά. Αν αντιμετωπιστούν σωστά οι συναισθηματικές και κοινωνικές ανάγκες των χαρισματικών ανθρώπων έχουν πολύ καλή ψυχική υγεία, όπως και όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι.
- Πώς ξεκίνησε η Mensa; Ποιος ο σκοπός της;
H MENSA ιδρύθηκε το 1946, όταν o Αυστραλός Roland Berrill και o Βρετανός Δρ. Lancelot Ware μοιράστηκαν το ίδιο τρένο. Μόλις είχε τελειώσει ο παραλογισμός του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και η ανάγκη να επικρατήσει η λογική ήταν πλέον επιτακτική. Οι Berrill και Ware οραματίστηκαν μία κοινότητα ανθρώπων με υψηλή ευφυΐα οι οποίοι, χρησιμοποιώντας το ιδιαίτερο αυτό χαρακτηριστικό τους, θα μπορούσαν να προσφέρουν πίσω στην κοινωνία με τέτοιο τρόπο ώστε να μην ζήσει ξανά η ανθρωπότητα τέτοιες καταστροφικές στιγμές. Μία κοινότητα ανθρώπων χωρίς διακρίσεις, όπου το φύλο, η φυλή, η καταγωγή και η κοινωνική κατάσταση δεν θα είχαν σημασία.
Έτσι η ιδέα για ένα test ευφυΐας στάθηκε αφορμή για τη δημιουργία της MENSA. Η MENSA έφερε γύρω από το ίδιο τραπέζι ανθρώπους κάθε υποβάθρου και κάθε άποψης, να συνδιαλέγονται και να συνεργάζονται ενώ ο στόχος της είναι ανώτερος: η ανακάλυψη και προώθηση της ανθρώπινης ευφυΐας ως μέσο προώθησης της κοινωνίας.
Η Ελληνική MENSA ιδρύεται ως μη κυβερνητικός, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, αναδυόμενο μέλος της διεθνούς Mensa το 1986 και σήμερα επιτρέπει σε περισσότερους ανθρώπους να επωφεληθούν από το περιβάλλον που προσφέρει αλλά και τις παρεμβάσεις της στην κοινωνία, δημιουργώντας τις συνθήκες ώστε η αποστολή της να πραγματωθεί.
Στα πλαίσια αυτά η ελληνική MENSA δραστηριοποιείται στην οργάνωση Ομάδων Ειδικού Ενδιαφέροντος περί Χαρισματικών Παιδιών, Μαθηματικών και Φυσικής, Επικαιρότητας, Κοινωνικής Παρέμβασης, Ποδηλάτου, Κλασικής Μουσικής, αποτελεί τον επίσημο εκπρόσωπο της Ελλάδας στους παγκόσμιους διαγωνισμούς γρίφων (World Puzzle Federation) διοργανώνει επιμορφωτικά σεμινάρια, δίνει διαλέξεις, διεξάγει τεστ ευφυΐας, εκδίδει το δικό της περιοδικό, επισκέπτεται χώρους πολιτισμού και φυσικού κάλους, ενώ παίρνει μέρος σε διεθνείς δράσεις και συνέδρια.
Συνοψίζοντας η MENSA είναι ένα σημείο εστίασης το οποίο είναι πιο κοντά σε ανθρώπους που αποκλίνουν από το στατιστικό μέσο όρο, ένας νοητικός ελκυστής ο οποίος αφήνει χώρο στα πλαίσια του για ελεύθερη έκφραση, συναναστροφή και ανάπτυξη των ικανοτήτων των μελών του με σκοπό την προσωπική τους ολοκλήρωση αλλά και την προσφορά τους πίσω στην κοινωνία.
- Πώς μπορεί να γίνει κανείς μέλος;
Η μόνη προϋπόθεση για να γίνει κάποιος μέλος της MENSA είναι να δώσει ένα τεστ ευφυΐας και να πιάσει ένα score που θα κατατάσσει την αντιληπτική του ικανότητα στο ανώτερο 2% του πληθυσμού.
- Πόσα μέλη έχει αυτή την στιγμή η ελληνική Mensa;
Την εγγραφή τους στην ελληνική MENSA έχουν κάνει περίπου 1.200 άτομα ενώ αυτή τη στιγμή υπάρχουν περίπου 400 ταμειακώς ενήμερα μέλη.
- Τι έχετε να απαντήσετε σε όσους πιστεύουν ότι δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα ένα τεστ νοημοσύνης που να είναι απόλυτα αξιόπιστο; Πιστεύετε ότι χρειάζονται βελτίωση τα τεστ;
Θα απαντούσα ότι έχουν δίκιο. Η αντιληπτική ικανότητα είναι τρομερά πολύπλευρη και έχει πολλές διαφορετικές εκφάνσεις. Επίσης δεν έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως οι βιολογικοί μηχανισμοί που την υποστηρίζουν. Θα ήταν τουλάχιστον αφελές να πιστεύει κάποιος ότι έχει βρει ένα απόλυτα αξιόπιστο τεστ νοημοσύνης. Ειδικά τα τεστ που μετράνε τις κλίμακες υπερυψηλής και εξαιρετικά υψηλής ευφυΐας είναι ως επί των πλείστων δοκιμασίες τις οποίες έχουν συντάξει μεν άνθρωποι με πολύ υψηλή αντιληπτική ικανότητα αλλά από την άλλη πρόκειται ουσιαστικά για προβολή της υποκειμενικής τους αντίληψης για το πώς λειτουργεί η ευφυΐα και αυτό αποδεικνύεται από την πληθώρα διαφορετικών αποτελεσμάτων που μπορούν να βγάλουν διαφορετικά τεστ αυτής της κλίμακας για τον ίδιο άνθρωπο αναφορικά με το IQ του.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είναι απαραίτητο να βελτιωθούν τα τεστ IQ. Οι δοκιμασίες αυτές συνδράμουν ουσιαστικά στην διάγνωση του επιπέδου της αντιληπτικής ικανότητας, δίνουν την δυνατότητα στον άνθρωπο να γνωρίσει τις δυνατότητες του όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά, πέρα από προσωπικές εκτιμήσεις και φιλοδοξίες, και με αυτόν τον τρόπο τον βοηθάνε να τις αξιοποιήσει ρεαλιστικά. Ουσιαστικά αποδίδουν μια τάξη μεγέθους σε συγκεκριμένες δυνατότητες των ανθρώπων. Οι μετρήσεις του δείκτη νοημοσύνης δε θα έπρεπε να είναι από μόνες τους ένα πεδίο αντιπαράθεσης για να μας ενδιαφέρει το κατά πόσο είναι ακριβείς. Είναι αρκετό να μπορούν κατά προσέγγιση να αποδώσουν μια τάξη μεγέθους, ενώ παράλληλα η έλλειψη ακρίβειας αφήνει ένα καταφύγιο σε όσους πετύχουν score χαμηλότερο των προσδοκιών τους, να μπορέσουν να αποδεχθούν πιο ομαλά την απογοήτευση αυτή. Η ακρίβεια ενός μονοσήμαντου δείκτη αντιληπτικής ικανότητας εξυπηρετεί ανθρώπους που, ανούσια, έχουν ως μόνο σημείο προσδιορισμού τον δείκτη ευφυΐας τους. Ανθρώπους που αντί να αναδεικνύουν τις δυνατότητες τους μέσα από το έργο τους αναλώνονται σε τεστ IQ και χρησιμοποιούν το δείκτη αυτό ως μέσο κατάταξης. Πολύ πιο ωφέλιμο θα ήταν αν μπορούσαμε να κάνουμε όσο το δυνατό πιο ακριβή τεστ που μετράνε τις διάφορες κλίσεις και ταλέντα και ειδικότερα σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.
- Θα συμβουλεύατε όλους τους γονείς να κάνουν τεστ ευφυΐας στα παιδιά τους; Πώς πρέπει να αντιδράσουν οι γονείς όταν μάθουν τον δείκτη ευφυΐας του παιδιού τους; Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες δεν βοηθά το να γνωρίζει κάποιος τον δείκτη ευφυΐας του;
Η ενασχόληση μου με χαρισματικά παιδιά με φέρνει σε συχνή επαφή με πολλούς γονείς που ζητούν συμβουλές. Η εμπειρία αυτή μου έχει δείξει ότι ο γονιός έχει να κερδίσει πολλά γνωρίζοντας την αντιληπτική ικανότητα του παιδιού του, τις δυνατότητες και τις κλίσεις του. Είναι σύνηθες γονείς να υποκύπτουν στον πειρασμό του “μιμητισμού” όταν βλέπουν ένα παιδί να είναι πρόωρα ανεπτυγμένο και να σπρώχνουν και το δικό τους παιδί να το ανταγωνιστεί. Με αυτό τον τρόπο το φορτώνουν με υποχρεώσεις που ενδεχομένως να το λυγίσουν και να το απογοητεύσουν, ενώ ταυτόχρονα δεν είναι το παιδί που επιλέγει τις δραστηριότητες του, ως εκ τούτου δεν εκφράζεται και καταναγκάζεται να ακολουθήσει ένα αδιέξοδο μονοπάτι. Το ίδιο συμβαίνει όταν γονείς κάνουν προβολή των δικών τους προσδοκιών πάνω στο παιδί τους και καθορίζουν το πεδίο δραστηριοτήτων, το επίπεδο επιτυχίας και τους στόχους του. Από την άλλη είναι εξίσου καταπιεστικό όταν ένα παιδί έχει υψηλές δυνατότητες και δεν τροφοδοτείται με ερεθίσματα, δεν του ανοίγονται νέοι ορίζοντες, δεν του αφήνεται χώρος να εκφραστεί. Επίσης παιδιά με υψηλές δυνατότητες πρέπει να τυγχάνουν έγκαιρης διάγνωσης έτσι ώστε να αντιμετωπίζονται οι ιδιαίτερες ανάγκες τους αλλά και να εντάσσονται σε ομάδες με ανάλογη δυναμική Με αυτό τον τρόπο δεν χρησιμοποιούν το χάρισμα τους απλά για να επιδεικνύουν την υπεροχή τους απέναντι στους άλλους αλλά στα πλαίσια ενός ευγενούς ανταγωνισμού.
Οι περιπτώσεις που δε βοηθά να ξέρει κάποιος τον δείκτη ευφυΐας του είναι όταν δεν σκοπεύει να τον χρησιμοποιήσει κάπως και απλά το χρειάζεται ως επιβεβαίωση. Ένας άνθρωπος που προσδιορίζεται μονάχα μέσα από το δείκτη νοημοσύνης του αν πετύχει χαμηλό score στα τεστ ευφυΐας θα δυσκολευτεί πολύ να επαναπροσδιορίσει τον εαυτό του. Αν τα καταφέρει πάντως θα είναι προς όφελός του.
Διαβάστε επίσης:
«Ο χαρισματικός άνθρωπος ξεχωρίζει από το έργο του» του Δρ. Νανόπουλου
«Ο χαρισματικός άνθρωπος ξεχωρίζει από το έργο του» του Δρ. Νανόπουλου
_______________________________________________________
̽ Ο Αλέξανδρος Παπανδρέου είναι 27 ετών, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός & Μηχανικός Η/Υ και υπότροφος υποψήφιος Διδάκτορας του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» στο εργαστήριο υπολογιστικής ευφυΐας. Μιλάει 4 ξένες γλώσσες και παίζει πληθώρα μουσικών οργάνων, ασχολείται με την καθοδήγηση παιδιών αλλά και την υποστήριξη γονέων, ενώ στα ενδιαφέροντα του είναι οι αλγόριθμοι, η φιλοσοφία, η φυσική, τα ταξίδια, η συγγραφή βιβλίων και η σκηνοθεσία. Έχει δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, διαλέξεις σε διεθνή συνέδρια και δεκάδες δημοσιευμένα άρθρα, ενώ συντηρεί και το προσωπικό του blog (http://alpapandreou.blogspot.com/)
Επιμέλεια: Δήμητρα Διδαγγέλου,
Δημοσιογράφος – Ψυχολόγος,
MSc Ψυχολογία & Μ.Μ.Ε.
via
