17 Λόγοι για τους οποίους παίρνουμε λάθος αποφάσεις
Κάθε μέρα παίρνουμε εκατοντάδες αποφάσεις. Από το τι θα φορέσουμε και τι θα φάμε, μέχρι τι δουλειά θα κάνουμε και αν θα παντρεύουμε (όχι κάθε μέρα, αλλά καταλαβαίνετε). Σε όλες αυτές τις αποφάσεις πιστεύουμε πως χρησιμοποιούμε τη λογική ώστε να πάρουμε τη καλύτερη και σωστότερη απόφαση. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Αντιθέτως το μυαλό μας μας στήνει πολλές παγίδες στις οποίες συχνά πέφτουμε.
Ας δούμε μερικές από αυτές:
- Η άγκυρα: Οι άνθρωποι βασίζονται υπερβολικά στη πιο πρόσφατη πληροφορία που δέχονται. Σε διαπραγματεύσεις μισθών, ο πρώτος που θα αναφέρει ένα ποσό αποκτά το πλεονέκτημα διότι αυτό θα αποτελεί τη βάση για συζήτηση και όλα τα νούμερα που θα αναφερθούν θα συγκρίνονται αυτομάτως με το πρώτο.
- Διαθεσιμότητα: Έχουμε τη τάση να θεωρούμε τη πιο διαθέσιμη σε εμάς πληροφορία ως έγκυρη. Επειδή γνωρίζουμε κάποιον που είχε ατύχημα με αυτοκίνητο και σώθηκε παρόλο που δεν φορούσε ζώνη, υποθέτουμε πως η ζώνη δεν σώζει.
- Η πλειοψηφία: η πιθανότητα να υιοθετήσει κάποιος μια θέση είναι ανάλογη στον αριθμό των ανθρώπων που έχουν την ίδια θέση. Είναι το γνωστό: «το πιστεύουν εκατομμύρια άνθρωποι, δεν μπορεί να κάνουν όλοι λάθος!»
- Το τυφλό σημείο: δεν μπορούμε να δούμε τις παγίδες στις οποίες εμείς πέφτουμε ενώ βλέπουμε ευκολότερα τις παγίδες που πέφτουν οι άλλοι.
- Η επιλογή: Όταν επιλέξουμε κάτι αυτομάτως υποστηρίζουμε την επιλογή μας με μεγαλύτερη θέρμη, ακριβώς επειδή κάναμε τη συγκεκριμένη επλογή. Όπως όταν πιστεύουμε πως η Σύζυγος μας είναι η καλύτερη παρόλο που αυτή δείχνει να «λοξοκοιτά».
- Λανθασμένη αντίληψη συσχετισμών: Έχουμε τη τάση να βλέπουμε συσχετισμούς σε τυχαία γεγονότα, όπως όταν πάμε στο καζίνο και πιστεύουμε πως αφού η μπίλια έχει κάτσει 5 φορές συνεχόμενες στο κόκκινο «μας χρωστάει» ή «πρέπει» να κάτσει στο μαύρο. Στη περίπτωση αυτή, οι πιθανότητες να κάτσει η μπίλια στο μαύρο είναι σε κάθε περιστροφή 50% και δεν επηρρεάζονται από τα προηγούμενα αποτελέσματα.
- Επιβεβαίωση: Ακούμε και δίνουμε σημασία μόνο σε πληροφορίες που ταιριάζουν με αυτά που ήδη πιστεύουμε και αγνοούμε τις υπόλοιπες που μπορεί να μας διαψεύδουν.
- Συντηρητησμός: Όταν προτιμούμε πληροφορίες που είναι παλαιότερες και πιθανόν δεν ισχύουν πλέον, σε αντίθεση με νεότερες και πιο έγκυρες, προκειμένου να μην αναθεωρήσουμε τις ιδέες μας.
- Η στρουθοκάμηλος: Όταν επιλέγουμε να αγνοήσουμε δυσάρεστες πληροφορίες.
- Εκ του αποτελέσματος: Όταν κρίνουμε μια επιλογή με βάση το αποτέλεσμα και όχι με βάση τα στοιχεία που υπήρχαν διαθέσιμα τη στιγμή που κάναμε την επιλογή.
- Υπερβολική αυτοπεποίθηση: Όταν πιστεύουμε πως είμαστε πολύ καλύτεροι σε κάτι από ότι πραγματικά είμαστε.
- Το φαινόμενο πλασέμπο: όταν πείθουμε τον εαυτό μας πως κάτι που δεν θα μπορούσε να έχει καμία συνέπεια πάνω μας, μας επηρρεάζει θετικά (ή αρνητικά) απλώς και μόνο επειδή το πιστεύουμε.
- Η πιο πρόσφατη πληροφορία: Όταν θεωρούμε πως μια πληροφορία είναι πιο έγκυρη από μια άλλη απλώς και μόνο επειδή είναι πιο πρόσφατη.
- Επιλεκτική αντίληψη: Όταν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να παρατηρεί μόνο ή περισσότερο τα γεγονότα που ταιριάζουν με τα πιστεύω μας. Δείτε τους οπαδούς του ΠΑΟ πόσες περιπτώσεις εύνοιας υπέρ του ΟΣΦΠ θα δουν σε ένα αγώνα μεταξύ των δύο ομάδων και συγκρίνετέ το με τις παρατηρήσεις των οπαδών του ΟΣΦΠ, σαν εμένα, οι οποίοι ως γνωστόν είναι πιο ψύχραιμοι, δίκαιοι, προσεκτικοί και σοβαροί από όλους τους άλλους.
- Στερεότυπα: Το να περιμένεις ένας άνθρωπος να έχει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά απλώς και μόνο επειδή έχει κάποια χαρακτηριστικά. Αν και τα στερεότυπα είναι γενικά σωστά, το να υποθέσουμε πως περιγράφουν όλες τις περιπτώσεις και πως δεν υπάρχουν εξαιρέσεις είναι και λάθος και ανήθικο.
- Η επιτυχία: Το να πιστέψουμε πως κάτι είναι εύκολο απλώς και μόνο διότι μαθαίνουμε μόνο για τις επιτυχημένες περιπτώσεις. Πολλοί πιστεύουν πως είναι εύκολο να είσαι επιχειρηματίας επειδή διαβάζουν ιστορίες για τον Steve Jobs και τον Richard Branson. Επιλέγουν να αγνοήσουν το γεγονός πως για κάθε επιτηχημένο επιχειρηματία (αθλητή, μουσικό, ότι θέλετε), υπάρχουν χιλιάδες που ίσα που τα καταφέρνουν, ή αποτυγχάνουν.
- Μηδενικό ρίσκο: Όταν προσπαθείς να μηδενίσεις το ρίσκο. Έρευνες έχουν δείξει πως δεν μας αρέσουν τα ρίσκα διότι αυξάνουν τις πιθανότητες να πάθουμε κάτι κακό. Αλλά χωρίς το ρίσκο δεν υπάρχει αλλαγή και χωρίς την αλλαγή δεν υπάρχει πρόοδος.
Λίγη προσοχή λοιπόν την επόμενη φορά που θα πάρετε μια απόφαση ή θα κρίνετε κάποιον ή κάτι. Μήπως έχετε πέσει θύματα ενός από τα παραπάνω; Μήπως θα πρέπει να το ξανασκεφτείτε;
Πηγές:
- Outcome bias in decision evaluation, Journal of Personality and Social Psychology
- The Bias Blind Spot: Perception of Bias in self compared to others, Personality and Social Psychology Bulletin
- The Cognitive Effects of Mass Communication
