«Η δημιουργία του Αδάμ», τοιχογραφία του Μιχαήλ Αγγέλου στην Καπέλα Σιστίνα στο Βατικανό.
«Ποιο είναι το ίδιον του ανθρώπου; Είναι το πάθος και οι επιθυμίες; Ναι, πράγματι. (Τα ζώα από ό,τι μπορούμε να ξέρουμε δεν έχουν πάθη ούτε πραγματικές επιθυμίες'. Τα ζώα έχουν ένστικτα.) Τι όμως συνιστά την ιδιαιτερότητα του πάθους και των επιθυμιών; Είναι ακριβώς το γεγονός ότι το πάθος και οι επιθυμίες -ο έρωτας, η δόξα, το κάλλος, η εξουσία, ο πλούτος- δεν είναι 'φυσικά' αλλά φαντασιακά αντικείμενα. Η φαντασία, λοιπόν, είναι το ίδιον του ανθρώπου. Η φαντασία μάς διαφοροποιεί από τα ζώα. Η φαντασία, ακόμη και εάν κλείσουμε τα μάτια και τα αυτιά, δεν αναχαιτίζεται. [...] Η φαντασία μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στην παραφροσύνη, στη διαστροφή, στην τερατωδία αλλά, επίσης, στην αυταπάρνηση και σε κάθε μεγαλειώδη δημιουργία».
Κορνήλιος Καστοριάδης, «Είμαστε υπεύθυνοι για την Ιστορία μας», εκδόσεις «Πόλις», σελ. 64
Ο σημαντικός Έλληνας στοχαστής Κ. Καστοριάδης, κατά τη διάρκεια του βίου του, ασχολήθηκε ιδιαίτατα με τον προσδιορισμό και τον επαναπροσδιορισμό της έννοιας «Ελληνικότητα» καθώς και με την παθογένεια του σύγχρονου ελλαδικού βίου – μια αρρώστια, που κατά την γνώμη του, εν πολλοίς οφείλεται στην παρανόηση των αληθινών ριζών του εθνικού σκάφους μας. Ο Καστοριάδης πίστευε ότι ένας σωστός, ειλικρινής, ίσως και «οδυνηρός» ορισμός της ταυτότητάς μας θα μπορούσε να αποτελέσει την απαρχή της συλλογικής ανόδου σε μια κατάσταση υπέρτερη από εκείνην του διεθνούς επαίτη ιδεών και προτύπων ζωής. Δεν έζησε αρκετά για να βιώσει μια ακόμα πιο πτωτική κατάσταση από εκείνην την οποία ανέταμε με τον κριτικό λόγο του: εκείνην του διεθνούς επαίτη και ικέτη ενός δίκιου, που το έχασε αυτοθέλητα και το διεκδικεί μέσω τρίτων. Έτσι κατέστη ο λαός με τους ηγέτες-μεταπράτες λέξεων, «ντιρεκτίβων» και «συνταγών». Επαίτης και ικέτης, με μόνη επιθυμία του την «καλή» και «αγαθή» προαίρεση των ξένων, των τρίτων. Ουσιαστικά, στην Ελλάδα έχει προδοθεί ακόμα και η ουσία, το νόημα της επιθυμίας. Αντί για βούληση, ο Έλληνας επέλεξε την άφεση στη ροή των γεγονότων, των καταστάσεων και των επιθυμιών των άλλων. Η φαντασία ως γεννήτρια των δικών μας επιθυμιών έχει χαθεί. Γι' αυτό η ασχήμια επικρατεί παντού.
Ετυμολογία
Το άσχημο, αναλυόμενο ως λέξη, μας φανερώνει την έλλειψη σχήματος. Στερητικό «άλφα» και «σχήμα». Ο συνδυασμός των δύο, όπως πολλάκις έχει αναφερθεί καταδεικνύει την απουσία μορφής. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος εγγράφει το κενό ως κάτι δυσάρεστο. Το συνδέει με τη δυσαρμονία και την έλλειψη κάλλους. Η πλήρωση χώρου, χρόνου και συναισθήματος προσλαμβάνεται ως κάτι όμορφο, αρμονικό, αρμόζον και δέον. Η ρηχότητα της ηγεσίας, το απόλυτο τίποτα που εξουσιάζει τα άλλοτε χρυσοποίκιλτα, άλλοτε φτωχά μα πάντοτε ποταπά λογύδρια των εκλεγμένων μηδενικών και τις ουτιδανές προθέσεις τους, οι οποίες είναι πάντοτε προσδεδεμένες στο άρμα του ενστίκτου, δεν περνούν απαρατήρητα από τον Δήμο – με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου.
Οι πολλοί, από την αυγή του Χρόνου μέχρι σήμερα, είναι άνω θρώσκωντες άνθρωποι. Κοιτούν προς τα πάνω για να ερμηνεύσουν όσα βρίσκονται δίπλα τους. Οι ουρανοί ελέγχουν τα χθόνια. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Η ασχήμια, λοιπόν, της ηγεσίας, των «άνω δωμάτων» της συλλογικής οργάνωσης και το χάσκον κενό της που καλύπτει το «φαντασιακό», όπως το αναφέρει ο Καστοριάδης, είναι διαλεκτική, μεταδοτική, συμμετρική. Χάθηκε στα ψηλά και αφαιρέθηκε από τα χαμηλά. Κι έχουν μείνει οι -κατ' ευφημισμόν- πολίτες δίχως πρότυπα πλήρωσης του βίου τους.
Βασιλεύ Ουράνιε
Πώς θα μπορέσει η βάση της κοινωνικής πυραμίδας να ανακτήσει την σχέση της με όλα όσα «γεμίζουν» την καθημερινότητα με νόημα; Αναπόφευκτα έρχεται στο νου η εικόνα του αληθινού ουρανού μέσω της προσευχής «Βασιλεύ Ουράνιε», η οποία μας αποκαλύπτει πώς η απόλυτη, ολοκληρωτική παρουσία του Θεού μπορεί να γεμίσει τα κενά μας: «Βασιλεύ Ουράνιε, Παράκλητε, το Πνεύμα της αληθείας, ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών, ο θησαυρός των αγαθών και ζωής χορηγός, ελθέ και σκήνωσον εν ημίν».
Αν οι επίπλαστοι αιθέρες της κοσμικής εξουσίας είναι άδειοι από περιεχόμενο πρέπει να κοιτάξουμε πέρα από αυτούς. Εκεί όπου η Χάρις είναι άκτιστη και συμπαγής και η βασιλεία δεν είναι «πεφωτισμένη» αλλά καθαρό φως. Άχρονο και απτό. Προς τα εκεί μπορούμε άφοβα να κοιτάξουμε για να κορεστεί η επιθυμία μας για μορφή, κάλλος και αρμονία. Ειδικά στους Έλληνες, τους... εισηγητές και επινοητές της φιλοσοφίας της ομορφιάς δεν ταιριάζει η ασχήμια. Και η πολιτική ηγεσία μας είναι άσχημη. Σαν τους εφιάλτες μας.
