Ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλά ἀγωνίζεται ὅσο μπορεῖ, νά ἐπαναφέρη πρός τό νοῦ καί αὐτές τίς σωματικές αἰσθήσεις, γιά ν' ἀπολαμβάνουν καί αὐτές μαζί ἀνάλογα, τή δική του νοερή ἡδονή καί νά συνηθίζουν σιγά σιγά νά γλυκαίνωνται σ' ἐκείνη· ὅπως καί αὐτός, προηγουμένως ἀφοῦ κυριεύθηκε μέσω τῶν αἰσθήσεων, ἔφτασε μέ ἀνάλογο τρόπο στό σημεῖο νά ἀπολαύσει μαζί τους τήν αἰσθητή ἡδονή καί νά γλυκαθῆ.
Καί γιά νά μιλήσουμε γενικά, ὅπως ἀκριβῶς τό σῶμα προηγουμένως διά μέσου τῶν αἰσθήσεων καί τῶν αἰσθητῶν ἡδονῶν, φρόντισε νά καταστήση τό νοῦ καί τό πνεῦμα σάρκα· ἔτσι ἀντίστροφα κατόπιν ό νοῦς, μέσω τῆς ἡδονῆς τῶν ἀΰλων καί νοητῶν φροντίζει καί τό ἴδιο τό σῶμα νά τό ἐξαϋλώση, κατά κάποιο τρόπο, καί νά τό κάνει πνεῦμα, ὅπως τό μαρτυρεῖ σέ πολλά σημεῖα και ὁ θεοφόρος Μάξιμος· διότι λέγει ἔτσι· "Ὅταν στήν αἴσθηση προστεθεῖ ἡ ἐπιθυμία, μεταπίπτει στήν ἡδονή, ὁδηγῶντας την σ' αὐτό τό σχῆμα· καί ἡ αἴσθηση πού ὑποκινεῖται ἀπό τήν ἐπιθυμία, ἀπεργάζεται τήν ἡδονή προσλαμβάνοντας τό αἰσθητό. Γνωρίζοντας λοιπόν οἱ ἅγιοι, ὅτι ὅταν μέσω τῆς σάρκας ἡ ψυχή κινεῖται πρός τήν ὕλη, ἀντίθετα στή φύση της, ἐνδύεται τή χοϊκή μορφή, ἔτσι καί μέσω τῆς ψυχῆς περισσότερο αὐτοί πού σύμφωνα μέ τή φύση κινοῦνται πρός τό Θεό, διενοήθηκαν νά ἐξοικειώσουν καί τή σάρκα μέ τό Θεό, ὅπως πρέπει μέ τήν ἄσκηση τῶν ἀρετῶν καί στολίζοντάς την κατάλληλα μέ τίς θεϊκές ἐμφανίσεις" (κεφ. οβ΄ τῆς ζ΄ ἑκατ. τῶν Γνωστικῶν). Καί ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος λέει, ὅτι γι' αὐτό τό σκοπό συνδέθηκε ἡ ψυχή μέ τό σῶμα, γιά νά γίνει σ' αὐτό, ἐκεῖνο τό ὁποῖο ἀκριβῶς εἶναι ὁ Θεός σ' αὐτή· δηλαδή γιά νά παιδαγωγήση τό σῶμα καί νά τό ἐξοικειώση μέ τό Θεό· "Συνδέθηκε μέ τό κατώτερο (δηλαδή ἡ ψυχή μέ τό σῶμα) πιθανόν καί γιἀ ἄλλους λόγους, τούς ὁποίους γνωρίζει μόνον ὁ Θεός πού τά συνέδεσε καί ὅποιος ἔχει φωτισθῆ ἀπό τόν Θεό γιά τήν ἐρμηνεία τῶν παρομοίων μυστηρίων. Ὅσο ὅμως μπορῶ νά γνωρίζω ἐγώ αὐτό ἔγινε γιά δύο λόγους: Πρῶτα γιά νά κληρονομήση τήν ἄνω δόξα μέ ἀγῶνα καί πάλη ἐνάντια στά ἐπίγεια,....· δεύτερον γιά νά σύρη μαζί της καί τό κατώτερο καί νά τό τοποθετήση στόν οὐρανό ἀφοῦ σιγά σιγά θά τό ἔχει ἀπαλλάξει ἀπό τήν ὕλη του· γιά νά γίνει ἡ ψυχή γιά τό σῶμα, ὅ,τι εἶναι ὁ Θεός γιά τήν ψυχή, ἀφοῦ διαπαιδαγωγήση μέ τόν ἑαυτό της τήν ὑπηρέτρια ὕλη καί οἰκειώση μέ τόν Θεό τό σῶμα, πού βρίσκεται στήν ἴδια δουλεία μέ αὐτήν" (Ἀπολογητικ.). Γιατί ὑπάρχει ἀλληλενέργεια καί ἀλληλοπάθεια τῆς ψυχῆς πρός τό σῶμα καί ἀντίστροφα, τοῦ σώματος πρός τήν ψυχή, σύμφωνα μέ τους μεταφυσικούς, καί τά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τοῦ ἑνός συγκοινωνοῦν μέ τοῦ ἄλλου, ἐξ αἰτίας τοῦ ἀρρήτου καί φυσικοῦ δεσμοῦ τόν ὁποῖο ἔχουν, ἄν καί ὁ ἀκριβής λόγος καί τό διατί, εἶναι ἀπόκρυφα σέ ὅλους μαζί τούς φιλοσόφους καί τούς θεολόγους. Ἀλλά γι' αὐτά θα μιλήσουμε στο ιβ΄ κεφ.
Καί γιά νά μιλήσουμε γενικά, ὅπως ἀκριβῶς τό σῶμα προηγουμένως διά μέσου τῶν αἰσθήσεων καί τῶν αἰσθητῶν ἡδονῶν, φρόντισε νά καταστήση τό νοῦ καί τό πνεῦμα σάρκα· ἔτσι ἀντίστροφα κατόπιν ό νοῦς, μέσω τῆς ἡδονῆς τῶν ἀΰλων καί νοητῶν φροντίζει καί τό ἴδιο τό σῶμα νά τό ἐξαϋλώση, κατά κάποιο τρόπο, καί νά τό κάνει πνεῦμα, ὅπως τό μαρτυρεῖ σέ πολλά σημεῖα και ὁ θεοφόρος Μάξιμος· διότι λέγει ἔτσι· "Ὅταν στήν αἴσθηση προστεθεῖ ἡ ἐπιθυμία, μεταπίπτει στήν ἡδονή, ὁδηγῶντας την σ' αὐτό τό σχῆμα· καί ἡ αἴσθηση πού ὑποκινεῖται ἀπό τήν ἐπιθυμία, ἀπεργάζεται τήν ἡδονή προσλαμβάνοντας τό αἰσθητό. Γνωρίζοντας λοιπόν οἱ ἅγιοι, ὅτι ὅταν μέσω τῆς σάρκας ἡ ψυχή κινεῖται πρός τήν ὕλη, ἀντίθετα στή φύση της, ἐνδύεται τή χοϊκή μορφή, ἔτσι καί μέσω τῆς ψυχῆς περισσότερο αὐτοί πού σύμφωνα μέ τή φύση κινοῦνται πρός τό Θεό, διενοήθηκαν νά ἐξοικειώσουν καί τή σάρκα μέ τό Θεό, ὅπως πρέπει μέ τήν ἄσκηση τῶν ἀρετῶν καί στολίζοντάς την κατάλληλα μέ τίς θεϊκές ἐμφανίσεις" (κεφ. οβ΄ τῆς ζ΄ ἑκατ. τῶν Γνωστικῶν). Καί ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος λέει, ὅτι γι' αὐτό τό σκοπό συνδέθηκε ἡ ψυχή μέ τό σῶμα, γιά νά γίνει σ' αὐτό, ἐκεῖνο τό ὁποῖο ἀκριβῶς εἶναι ὁ Θεός σ' αὐτή· δηλαδή γιά νά παιδαγωγήση τό σῶμα καί νά τό ἐξοικειώση μέ τό Θεό· "Συνδέθηκε μέ τό κατώτερο (δηλαδή ἡ ψυχή μέ τό σῶμα) πιθανόν καί γιἀ ἄλλους λόγους, τούς ὁποίους γνωρίζει μόνον ὁ Θεός πού τά συνέδεσε καί ὅποιος ἔχει φωτισθῆ ἀπό τόν Θεό γιά τήν ἐρμηνεία τῶν παρομοίων μυστηρίων. Ὅσο ὅμως μπορῶ νά γνωρίζω ἐγώ αὐτό ἔγινε γιά δύο λόγους: Πρῶτα γιά νά κληρονομήση τήν ἄνω δόξα μέ ἀγῶνα καί πάλη ἐνάντια στά ἐπίγεια,....· δεύτερον γιά νά σύρη μαζί της καί τό κατώτερο καί νά τό τοποθετήση στόν οὐρανό ἀφοῦ σιγά σιγά θά τό ἔχει ἀπαλλάξει ἀπό τήν ὕλη του· γιά νά γίνει ἡ ψυχή γιά τό σῶμα, ὅ,τι εἶναι ὁ Θεός γιά τήν ψυχή, ἀφοῦ διαπαιδαγωγήση μέ τόν ἑαυτό της τήν ὑπηρέτρια ὕλη καί οἰκειώση μέ τόν Θεό τό σῶμα, πού βρίσκεται στήν ἴδια δουλεία μέ αὐτήν" (Ἀπολογητικ.). Γιατί ὑπάρχει ἀλληλενέργεια καί ἀλληλοπάθεια τῆς ψυχῆς πρός τό σῶμα καί ἀντίστροφα, τοῦ σώματος πρός τήν ψυχή, σύμφωνα μέ τους μεταφυσικούς, καί τά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τοῦ ἑνός συγκοινωνοῦν μέ τοῦ ἄλλου, ἐξ αἰτίας τοῦ ἀρρήτου καί φυσικοῦ δεσμοῦ τόν ὁποῖο ἔχουν, ἄν καί ὁ ἀκριβής λόγος καί τό διατί, εἶναι ἀπόκρυφα σέ ὅλους μαζί τούς φιλοσόφους καί τούς θεολόγους. Ἀλλά γι' αὐτά θα μιλήσουμε στο ιβ΄ κεφ.
