«Έπαθα κατάθλιψη στο τέλος της ταινίας», «καταθλίβομαι όταν βρέχει», «τι κατάθλιψη με πιάνει όταν δεν βρίσκω τι να φορέσω»…
Σήμερα, ο ψυχιατρικός όρος «κατάθλιψη» μοιάζει να αναδύεται περισσότερο από ποτέ μέσα από τον καθημερινό μας λόγο. Ίσως η επαφή με τα συναισθήματά μας να είναι μία διαδικασία λιγότερο λογοκριμένη σήμερα και πλέον ενσωματωμένη στην καθημερινή μας σκέψη. Βέβαια, η φυσικοποιημένη χρήση ψυχοεννοιών αναπόφευκτα οδηγεί και σε μία σειρά συστηματικών διαστρεβλώσεων της πραγματικότητας, όπως π.χ. είναι η συνήθης σύγχυση της στενοχώριας με την κατάθλιψη.
Ο περισσότερος κόσμος, έλεγε ο Φρόυντ, ζει σε μια κατάσταση «ήπιας απόγνωσης» («quite despair»). Σε τι διαφέρει το συναίσθημα της θλίψης από τον βαθύ ψυχικό πόνο, τον πόνο αυτόν που σου σιγοψιθυρίζει ότι «η ζωή σου δεν έχει χαρά,είναι πολύ οδυνηρή για να την αντέξεις»;
Η θλίψη είναι ένα συναίσθημα που συνήθως απορρέει από μία απώλεια. Η απώλεια μπορεί να είναι πραγματική (χάνουμε ένα αγαπημένο μας αντικείμενο, ένα κοντινό μας πρόσωπο έφυγε από τη ζωή) ή συμβολική (χωρίζουμε από μία σημαντική σχέση). Το ερέθισμα που πυροδοτεί τη στενοχώρια είναι το γεγονός – η απώλεια – καθώς και η σημασία που αποδίδουμε σε αυτήν ( «μου λείπει», «δεν θα ξαναγυρίσει», «δεν μου αρέσει η μοναξιά»).
Κλαίμε, πενθούμε, έχουμε μελαγχολική διάθεση λίγες ώρες, ημέρες ή εβδομάδες. Εδώ, η θλίψη είναι μία απόλυτα φυσιολογική απάντηση σε ένα γεγονός δυσάρεστο και ψυχοπιεστικό. Η επεξεργασία του γεγονότος παραμένει λίγο-πολύ μέσα σε ορθολογικά πλαίσια, δίχως να απειλεί την πίστη στον εαυτό μας και τη δυνατότητά μας να ζούμε την καθημερινότητά μας όπως πριν. Μάλιστα, η στενοχώρια καταλαγιάζει και επουλώνεται μέρα με τη μέρα.
Σοβαρή ψυχική νόσος
Η κατάθλιψη όμως είναι μία από τις σοβαρότερες ψυχικές νόσους. Στην κατάθλιψη επέρχεται ο θάνατος όχι μόνο της χαράς, αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις της ίδιας της υπόθεσης της ζωής του ατόμου. Εμφανίζεται με τα παρακάτω συμπτώματα, τα οποία επιμένουν μέσα στον χρόνο:
* Έντονη καταθλιπτική διάθεση, κλάμα.
* Αίσθημα αναξιότητας, ενοχές γι΄ αυτό που είμαστε, γι΄ αυτά που δεν έχουμε καταφέρει μέχρι τώρα.
* Πιστεύουμε ότι ο κόσμος γύρω μας, μας δημιουργεί υψηλές προσδοκίες και αξεπέραστες δυσκολίες.
* Αδυνατούμε να απολαύσουμε τις δραστηριότητες που κάποτε μας ευχαριστούσαν. – Δυσκολευόμαστε να συγκεντρωθούμε, να πάρουμε αποφάσεις, να θυμηθούμε τα πιο απλά πράγματα.
* Δεν έχουμε όρεξη να φάμε, δεν μπορούμε να κοιμηθούμε, νιώθουμε διαρκώς εξαντλημένοι, δεν έχουμε σεξουαλική επιθυμία.
* Παραμελούμε τον εαυτό μας, απομονωνόμαστε από τους φίλους και οικογένεια. – Θλιβόμαστε που νιώθουμε ανήμποροι και απελπισμένοι.
* Δεν έχουμε ελπίδα, μπορεί να ευχόμαστε ότι θα ήταν καλύτερα να μη ζούμε.
Στην κατάθλιψη συχνά έχει προηγηθεί ένα γεγονός «τραυματικό», αλλά η απειλή δεν έγκειται σε αυτό που συνέβη, αλλά στον ίδιο μας τον εαυτό. Το αν θα ζητηθεί βοήθεια ή όχι από κάποιον ειδικό, εξαρτάται από το πόσο το άτομο αδυνατεί να κάνει από μόνο του την απαραίτητη διεργασία πένθους σε σχέση με την απώλεια που έχει βιώσει και κατά πόσον η παρατεινόμενη καταθλιπτική του συνθήκη εμποδίζει τη ζωή του.
Ποια είναι η προτεινόμενη θεραπεία για την κατάθλιψη;
Αν ένα άτομο παρουσιάζει συμπτώματα κατάθλιψης θα πρέπει να απευθυνθεί άμεσα σε πιστοποιημένο ψυχολόγο ή ψυχίατρο. Η κατάθλιψη τείνει να χειροτερεύει με τον χρόνο αν δεν υπάρξει η κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση.
Η γνωσιακή – συμπεριφορική θεραπεία, μία σύγχρονη και ιδιαίτερα αποτελεσματική μέθοδος, στοχεύει στη διακοπή του φαύλου κύκλου της κατάθλιψης μέσω της άμεσης δραστηριοποίησης του ασθενούς, στην τροποποίηση του «αρνητικού φίλτρου» με το οποίο εκείνος επεξεργάζεται την εμπειρία του προκειμένου να μπορέσει να αξιολογήσει την πραγματικότητα πιο λογικά.
Η αλλαγή της στάσης του απέναντι στον εαυτό του, τον κόσμο και το μέλλον του με την ενσωμάτωση πιο λογικών και καθαρών τρόπων σκέψης είναι σημαντικός στόχος.
Συχνά, και πάντα υπό την αυστηρή παρακολούθηση του ψυχιάτρου, η φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά ενδυναμώνει το θεραπευτικό σχήμα και δίνει άμεση ανακούφιση στον ασθενή ο οποίος μπορεί έπειτα να ανταποκριθεί καλύτερα και στις ανάγκες μιας ψυχοθεραπείας αλλά και της καθημερινότητάς του.
Η γνωσιακή – συμπεριφορική θεραπεία, μία σύγχρονη και ιδιαίτερα αποτελεσματική μέθοδος, στοχεύει στη διακοπή του φαύλου κύκλου της κατάθλιψης μέσω της άμεσης δραστηριοποίησης του ασθενούς, στην τροποποίηση του «αρνητικού φίλτρου» με το οποίο εκείνος επεξεργάζεται την εμπειρία του προκειμένου να μπορέσει να αξιολογήσει την πραγματικότητα πιο λογικά.
Η αλλαγή της στάσης του απέναντι στον εαυτό του, τον κόσμο και το μέλλον του με την ενσωμάτωση πιο λογικών και καθαρών τρόπων σκέψης είναι σημαντικός στόχος.
Συχνά, και πάντα υπό την αυστηρή παρακολούθηση του ψυχιάτρου, η φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά ενδυναμώνει το θεραπευτικό σχήμα και δίνει άμεση ανακούφιση στον ασθενή ο οποίος μπορεί έπειτα να ανταποκριθεί καλύτερα και στις ανάγκες μιας ψυχοθεραπείας αλλά και της καθημερινότητάς του.
Μυρσίνη Κωστοπούλου, ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια (Ρh.D)
