Γενικεύοντας, θα μπορούσαμε να πούμε πως υπάρχουν τρεις μεγάλοι άξονες σκέψης που συνοψίζουν πάνω από τις ερμηνείες ή τις απόψεις σχετικά με την τύχη. Τρεις θέσεις που περιέχουν σχεδόν όλα εκείνα τα οποία ο άνθρωπος έχει συζητήσει, σκεφτεί, αναλύσει και διδάξει από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, και φαίνονται να παρεισφρέουν σε κάθε φράση και αναφορά. Όλα αυτά, με το πέρασμα του χρόνου έφτασαν ώς εμάς προκειμένου να μας ενθαρρύνουν ή να μας προειδοποιήσουν, στα σοβαρά ή ειρωνικά, για τα απρόβλεπτα σχέδια της μοίρας, του πεπρωμένου και της τύχης.
Κάθε μία από αυτές τις τρεις θεωρίες βασίζεται σε μια ιδέα γύρω από την οποία αναπτύσσεται η αντίστοιχη θέση.
Οι τρεις θεμελιώδεις ιδέες είναι οι εξής:
I.ΔΕΝ υπάρχει τύχη.
II.Υπάρχει τύχη, αλλά η επίδρασή της δεν εξαρτάται σε καμία περίπτωση από την επιθυμία ή τις πράξεις μας.
III.Η τύχη υπάρχει και μας επηρεάζει, αλλά μπορούμε κι εμείς με τις ενέργειές μας να την επηρεάσουμε προκειμένου να φέρουμε κάποια καλά ή κακά αποτελέσματα.
Κείμενο του συγγραφέα και ψυχοθεραπευτή Χόρχε Μπουκάι
I. ΔΕΝ υπάρχει τύχη
Αυτή είναι η βασική θέση όλων εκείνων που δίνουν έμφαση στις επιστημονικές ιδέες και ευνοούν τη λογική, αρνούμενοι να δεχτούν οτιδήποτε δεν είναι μετρήσιμο, δεν παράγεται, δεν είναι επεξεργάσιμο. Για πολλούς απ' όσους ζουν ερμηνεύοντας τα γεγονότα μοναχά με τη λογική, η τύχη, απλώς, δεν υπάρχει.
Καταφάσκουν πως πίσω απ' οτιδήποτε συμβαίνει κρύβεται ι να κίνητρο κι ένας λόγος ύπαρξης (ακόμα κι αν δε φαίνονται) — μια γενεσιουργός αιτία.
Κι αφού έτσι έχουν τα πράγματα, διερωτώνται: πώς μπορεί κανείς να μιλάει για τύχη;
Το τυχαίο ούτε είναι ούτε θα μπορούσε να είναι κάτι παραπάνω από μια άγνωστη αιτία αγνώστου αποτελέσματος.
Βολταίρος
Γι' αυτούς, ό,τι συμβαίνει στη ζωή και στην ιστορία του κόσμου όλου είναι προϊόν της σύγκλισης όλων αυτών των αιτιών, — έστω κι αν κάποιες μας διαφεύγουν—, και πάνω σε αυτή τη βάση, η πραγματικότητα μοιάζει με ένα μονοσήμαντο και αναπόφευκτο γεγονός. Η επιχειρηματολογία τους, συνήθως, είναι ισχυρή και πειστική.
Το δίχως άλλο...
Η ευφυΐα χρησιμεύει παντού, αλλά δεν φτάνει για όλα.
Ανρί Φ. Αμιέλ
Στην πράξη, δεν έχει και μεγάλη σημασία αν κάποιος δυσπιστεί ως προς όλα αυτά, ή εμφανίζεται να είναι πιο «λογικός». Το βέβαιο είναι ότι πολύ λίγοι είναι αυτοί που θα αρνούνταν να ευχηθούν «καλή τύχη» σ' ένα φίλο τη στιγμή που αντιμετωπίζει μια περίπλοκη υπόθεση, ή σε κάποιο από τα παιδιά τους που θα ετοιμαζόταν να δώσει σημαντικές εξετάσεις. Υποθέτω πως θα υπάρχουν και τέτοιοι άνθρωποι, εγώ όμως, προσωπικά, δεν έτυχε ποτέ να συναντήσω κανέναν.
Αυτό το φαινομενικά υποθετικό και ασήμαντο γεγονός, μας κάνει να σκεφτούμε ότι μέχρι και οι πιο ψυχροί ορθολογιστές, —ακόμα κι αν δεν θέλουν να το παραδεχτούν—, αναγνωρίζουν κατά βάθος την παρουσία του τυχαίου στον κόσμο που μας περιβάλλει αναγνωρίζουν την επίδραση της τύχης στη ζωή τους, καθώς και μια κάποια εξουσία που ασκεί το απρόοπτο στο πεπρωμένο των ανθρώπων.'
II.Υπάρχει τύχη, αλλά η επίδρασή της δεν εξαρτάται σε καμία περίπτωση από την επιθυμία ή τις πράξεις μας
Για κάποιους άλλους που βρίσκονται στην αντίπερα όχθη, η τύχη μοιάζει να 'ναι άρρηκτα δεμένη με την πραγματικότητα, έτσι όπως αυτή αντικατοπτρίζεται πάνω στα καθημερινά γεγονότα.
Αυτή η άποψη —που στηρίζεται συχνά σε κάποια συμπεράσματα λίγο-πολύ παράλογα—, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι συγγενεύει με προλήψεις, με πανάρχαιες οικογενειακές συνήθειες ή με λαϊκά έθιμα αβέβαιης προέλευσης, καμωμένα από την ανάγκη του ανθρώπου να εξηγήσει το λόγο για τον οποίο τα πράγματα έρχονται αλλιώς απ' ό,τι μπορεί κανείς να προβλέψει.
Προς μεγάλη λύπη ορισμένων, και κυρίως των πιο φανατικών ορθολογιστών, η θέση αυτών των «πιστών ακολούθων της θεάς Τύχης» που βρίθει από ιδέες σαφώς απλοϊκές και παιδαριώδεις, συμπληρώνεται με την πεποίθηση (αν όχι τη βεβαιότητα), ότι θα ήταν δυνατόν, μέχρις ενός ορισμένου σημείου, να επηρεάσουν καταστάσεις.
1. Θέλω ευθύς εξαρχής να ξεκαθαρίσω πως, όταν σ' αυτό το βιβλίο αναφέρομαι στο πεπρωμένο, δεν το κάνω με μεταφορική έννοια αναφερόμενος στο «πεπρωμένο του ανθρώπου», ή χρησιμοποιώντας το ως συνώνυμο της πορείας ή του απώτερου στόχου όλων, ούτε και με την έννοια κάποιου φευγαλέου και άπιαστου για την ανθρωπότητα σημείου. Όταν μιλάω για το πεπρωμένο, αναφέρομαι στην πιο κοινή έννοια της λέξης: το πεπρωμένο ως μια υποτιθέμενη προκαθορισμένη τάξη γεγονότων, ικανών να καθορίζουν μια συγκεκριμένη πραγματικότητα και μια μεταγενέστερη προβλεπόμενη ακολουθία.
Μια ιδέα «γεγονότος ολοκληρωμένου» προκαταβολικά, που προσδιορίζει και καθορίζει, αναπότρεπτα, το μέλλον καθενός και του κόσμου στο σύνολό του.
Μια ιδέα «γεγονότος ολοκληρωμένου» προκαταβολικά, που προσδιορίζει και καθορίζει, αναπότρεπτα, το μέλλον καθενός και του κόσμου στο σύνολό του.
II.Η Τύχη υπάρχει και μας επηρεάζει, αλλά μπορούμε κι εμείς με τις ενέργειες μας να την επηρεάσουμε προκειμένου να φέρουμε κάποια καλά ή κακά αποτελέσματα
Αυτή η τρίτη θέση θα μπορούσε να είναι μια απάντηση στην πρόκληση να επιχειρήσουμε με κάποιον λογικό τρόπο να συμβιβάσουμε τις δύο προηγούμενες θέσεις, με δεδομένο ότι αυτές δεν στέκουν από μόνες τους ή, τέλος πάντων, φαίνονται εύκολα αμφισβητήσιμες.
Αυτή τη θέση υποστηρίζουν, σε διάφορους τόνους, όσοι πιστεύουν ότι είναι δυνατόν να μάθουμε να κατασκευάζουμε την τύχη μας στη βάση μιας λογικής· να τη δημιουργούμε, να την αλλάζουμε, να την προκαλούμε.
Την τρίτη θέση περιγράφουν θαυμάσια οι Άλεξ Ροβίρα και Φερνάντο Τρίας δε Μες στο επιτυχημένο βιβλίο τους: Η καλή τύχη. Εκεί, μεταξύ άλλων, οι συγγραφείς μάς προτείνουν «να προσπαθήσουμε» και «να μάθουμε πώς» να δημιουργούμε τις συνθήκες της καλής τύχης. Επεξηγούν και επιχειρούν να μας διδάξουν μεθοδικά μέσα από το βιβλίο τους, το πώς θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση της «δημιουργίας της καλής τύχης».
Η δημιουργία της καλής τύχης συνίοταται απλά και μόνο στη... δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών!
Η καλή τύχη εξαρτάται αποκλειστικά από Σένα.
Άλεξ Ροβίρα και Φερνάντο Τρίας δε Μπες
Όσοι δουλεύουν και σκέφτονται σύμφωνα μ' αυτή τη θέση, αλλά και όσοι προσπαθούμε να διαμορφώσουμε μια νέα άποψη, θα θέλαμε, το δίχως άλλο, να λύσουμε τη διαμάχη που σοβεί μεταξύ πιστών, αφενός, και πολέμιων, αφετέρου, της ιδέας πως η τύχη και υπάρχει και επιδρά.
Αν αυτό μπορούσε να συμβεί, τότε θα είχαμε όλοι μαζί βοηθήσει την κοινωνία να ξεπεράσει πολλά εμπόδια και να εξελιχτεί. (Είναι προφανές πως ένας κόσμος διαιρεμένος και αμφιταλαντευ- όμενος, —και αυτό αφορά κάθε είδους θέμα—, μόνο αντιφατικά μηνύματα έχει να προσφέρει...)
Αυτό το απλό συμπέρασμα ίσως μας βοηθάει να καταλάβουμε γιατί τα μηνύματα που πήραμε στην παιδική μας ηλικία (γεμάτα εντολές και παραχωρήσεις) μας καταδικάζουν, όπως θα δούμε παρακάτω, να υποστηρίζουμε συγκεχυμένες και αντιφατικές θέσεις σε θέματα όπως η μοίρα, η τύχη και το πεπρωμένο.Τα μηνύματα αυτά, από τη μια μας διδάσκουν να αμφισβητούμε αυτό που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, κι από την άλλη να θεωρούμε πως ανήκουμε δια βίου και με τρόπο οριστικό και αμετάκλητο στους τυχερούς ή τους άτυχους.
