Αναβλητικότητα πρακτικά σημαίνει το να αποφεύγεις συστηματικά την πραγματοποίηση συγκεκριμένων καθημερινών στόχων. Συναισθηματικά, όμως αυτή η συμπεριφορά περιλαμβάνει έντονη ενοχή, άγχος καθώς και ένα αίσθημα ανεπάρκειας. Με άλλα λόγια, η αναβλητικότητα είναι ουσιαστικά ένας καλός τρόπος να σαμποτάρεις τον εαυτό σου.
Πως γίνεται κάποιος αναβλητικός
Κάποτε ορισμένοι πίστευαν ότι οι αναβλητικοί τύποι ήταν στην πραγματικότητα καμουφλαρισμένοι τεμπέληδες. Ωστόσο, η επιστημονική έρευνα αποδεικνύει ότι αυτό δεν ισχύει καθόλου. Πολύ πιο σύνθετοι ψυχολογικοί παράγοντες, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ο φόβος αποτυχίας, μοιάζουν να είναι πιο καθοριστικοί στην δημιουργία μιας τέτοιας συμπεριφοράς.
Δεν γεννιέσαι αναβλητικός. Αυτός ο τρόπος χειρισμού της καθημερινότητας και της ζωής μαθαίνεται από πολύ μικρή ηλικία. Οι εξουσιαστικοί γονείς συχνά αυξάνουν τις πιθανότητες να διαμορφώσουν έναν αναβλητικό ενήλικο αφού σπάνια ενθαρρύνουν τις προσωπικές αποφάσεις του παιδιού και δεν του δημιουργούν τις συνθήκες για τον σχηματισμό προσωπικών κινήτρων και δράσης.
Μπορεί να γίνεις αναβλητικός εάν:
- αυτό που πρέπει να κάνεις δεν σε ενδιαφέρει ουσιαστικά
- είσαι τελειομανής
- φοβάσαι την αρνητική αξιολόγηση της δουλειάς σου από τους άλλους
- ο στόχος σου είναι ασαφής
- φοβάσαι το άγνωστο ή το καινούργιο
- φοβάσαι να ρισκάρεις
- σου λείπει η εμπειρία, η εκπαίδευση, η γνώση ή η δεξιότητα για τη υλοποίηση του στόχου σου
- φοβάσαι την αποτυχία
- δεν ξέρεις να διαχειριστείς την επιτυχία
Τα «κόλπα» της αναβλητικότητας
Οι αναβλητικοί άνθρωποι συχνά ξεγελάνε τον εαυτό τους με εκλογικεύσεις (π.χ., «δουλεύω καλύτερα όταν τα αφήνω όλα την τελευταία στιγμή», «έχω καλύτερα αποτελέσματα όταν βρίσκομαι κάτω από πίεση», «η πίεση της τελευταίας στιγμής με κάνει πιο δημιουργικό»). Η πραγματικότητα όμως, είναι ότι ο στόχος τελικά δεν υλοποιείται και εκείνοι βιώνουν μια έντονη αγωνία και αυτολύπηση για αυτό.
Άλλες φορές οι αναβλητικοί μπορεί αν δραματοποιήσουν την δέσμευσή τους στον στόχο που έχουν θέσει, αλλά στην πραγματικότητα να μην κάνουν καμία ουσιαστική κίνηση για αυτόν. Για παράδειγμα, μπορεί να κουβαλήσουν στις διακοπές έναν τεράστιο όγκο χαρτιών της δουλειάς, να αγχωθούν για αυτά που έχουν να κάνουν, αλλά τελικά να μην αγγίξουν ούτε μια σελίδα από τα χαρτιά τους μέχρι το τέλος των διακοπών.
Όταν η αναβλητικότητα γίνεται πρόβλημα ζωής
Όλοι περιστασιακά στη ζωή μπορεί να γίνουν ιδιαίτερα αναβλητικοί. Το αν η αναβλητικότητα γίνει πρόβλημα ή όχι εξαρτάται από το μέγεθος των αρνητικών συνεπειών που αυτή έχει στη ζωή. Κάποιοι, για παράδειγμα, μπορεί να αναβάλλουν τις δουλειές τους, αλλά τελικά καταφέρνουν και τις ολοκληρώνουν, ενώ, άλλοι αναβάλλουν σε τέτοιο βαθμό που δεν πραγματοποιούν τους σημαντικούς στόχους της ζωής.
Υπάρχουν 7 βασικές συνθήκες για να ανακαλύψει κανείς εάν η αναβλητικότητά του επηρεάζει αρνητικά την ζωή του:
- Μερικές φορές νοιώθετε άρρωστοι από το σωματικό ή το ψυχολογικό στρες που προκύπτει αναβάλλοντας εργασίες που ξέρετε ότι πρέπει να κάνετε;
- Κάποιες φορές νοιώθετε η αναβλητικότητα να σας προκαλεί θλίψη, έλλειψη αυτοπεποίθησης και ανυπαρξία ελέγχου στη ζωή σας;
- Κάποιες φορές νοιώθετε εντελώς αδύναμος/η να δράσετε ή να πάρετε αποφάσεις;
- Νοιώθετε ότι έχετε χάσει τον σεβασμό ορισμένων ατόμων του κοινωνικού ή του εργασιακού σας περιβάλλοντος λόγω της αναβλητικότητάς σας;
- Πιστεύετε ότι τα αποτελέσματα της δουλειάς σας είναι συχνά μικρότερα από τις δυνατότητες σας;
- Πιστεύετε ότι η αναβλητικότητά σας είναι η αιτία να συγκρούεστε με τους ανθρώπους;
- Πιστεύετε ότι η αναβλητικότητα σας έχει δημιουργήσει σοβαρά εμπόδια στη πραγματοποίηση σημαντικών στόχων στη ζωή σας;
Αν 2 τουλάχιστον από τις παραπάνω συνθήκες ισχύουν για εσάς, τότε η αναβλητικότητα πια έχει επηρεάσεις σημαντικά την ποιότητα ζωής σας καθώς και τη σχέση σας με τους άλλους.
Οι συνέπειες
Η αναβλητικότητα βλάπτει σοβαρά την σωματική, αλλά και την συναισθηματική υγεία. Η χρόνια έκθεση μας στην ενοχή και το στρες που συνήθως συνοδεύει την αναβλητικότητα προκαλεί σταδιακή κατάρρευση του ανοσοποιητικού, γαστρεντερολογικά προβλήματα καθώς και αϋπνία. Επίσης, οι αναβλητικοί τύποι συχνά θυμώνουν τους γύρω τους αφού παραπονιούνται συχνά χωρίς να κάνουν κάτι για να επιλύσουν το πρόβλημα, απογοητεύουν ερωτικούς συντρόφους και συνεργάτες ή φορτώνουν τις ευθύνες τους σε άλλους.
Υπάρχουν λύσεις!
Αν είστε αναβλητικοί τύποι μπορείτε να παρέμβετε. Να με ποιον τρόπο:
- Χωρίστε ρεαλιστικά τους στόχους σας σε μικρότερα βήματα αφήνοντας αρκετό χρόνο για δράση και ξεκούραση στο καθένα
- Δεσμευτείτε ότι θα ασχοληθείτε έστω λίγα λεπτά με την εργασία που αναβάλλετε χωρίς απαραίτητα να έχετε εκείνη τη στιγμή ιδιαίτερο εσωτερικό κίνητρο
- Ανταμείψτε τον εαυτό σας όταν ολοκληρώσετε κάποιον στόχο
- Αν έχετε κάτι να κάνετε κάντε το τώρα! Μην περιμένετε τις τέλειες συνθήκες για να δραστηριοποιηθείτε.
- Μην ξεχνάτε ότι το ψυχικό βάρος της ενοχής του άγχους και της ανεπάρκειας που πάντα θα κουβαλάτε μέσα σας όταν αναβάλλετε θα είναι πολύ μεγαλύτερο από την στιγμιαία ανακούφιση που σας προσφέρει η αποφυγή του στόχου
Όλοι μας έχουμε μέσα μας έναν διακόπτη δράσης. Έναν διακόπτη του «κάντε το τώρα»! Ενεργοποιήστε τον !
Φαίδρα Λογοθέτη – Κλινική Ψυχολόγος
