«Το παρόν είναι το μοναδικό πράγμα που δεν έχει τέλος». Erwin Schrödinger
Πριν από καιρό διάβασα κάπου τυχαία την παραπάνω διατύπωση.
Παρόλο που στην ψυχοθεραπεία, όλο και περισσότερο εφαρμόζονται πρακτικές που εξασκούν την προσοχή μας στην παρούσα στιγμή ως θεραπευτικό μέσο, ποτέ ξανά δεν το είχα ξανασκεφτεί έτσι, ότι το παρόν μπορεί να ειδωθεί ως κάτι ατελείωτο.
Πράγματι, στην παρούσα στιγμή δεν υπάρχει ούτε το παρελθόν,ούτε το μέλλον.
Το παρόν μοιάζει σαν μην έχει χρόνο, γι’αυτό θα μπορούσε να πεί κανείς πως κρατάει και για πάντα.
Πόσο ουσιαστικά ζούμε όμως την παρούσα στιγμή ;
Πόσο ουσιαστικά ζούμε όμως την παρούσα στιγμή ;
Μάλλον όχι όσο ουσιαστικά θα μπορούσαμε.
Το μυαλό μας σκέπτεται διαρκώς και περιπλανάται ακατάπαυστα στο παρελθόν, το μέλλον , στο «τι θα γινόταν εάν» .
Αναλύει πιθανότητες, κρίνει, επεξεργάζεται και δεν σιγεί σχεδόν ποτέ, ούτε ακόμα και τη νύχτα, μιας και ονειρεύεται.
Αναλογίσου:
Υπάρχουν στιγμές που δε σκέφτεσαι τίποτα;
Αναλογίσου:
Υπάρχουν στιγμές που δε σκέφτεσαι τίποτα;
Κι όταν λέω τίποτα, εννοώ απολύτως τίποτα, ούτε καν ασήμαντα πράγματα και που το μυαλό σου είναι απόλυτα κενό και άδειο;
Εάν είσαι όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, θα διαπιστώσεις πως οι στιγμές οι οποίες το μυαλό σου δεν είναι απασχολημένο με κάτι είναι ελάχιστες και ίσως διαρκούν δευτερόλεπτα.
Εάν είσαι όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, θα διαπιστώσεις πως οι στιγμές οι οποίες το μυαλό σου δεν είναι απασχολημένο με κάτι είναι ελάχιστες και ίσως διαρκούν δευτερόλεπτα.
Επίσης θα συνειδητοποιήσεις, πως είναι εξαιρετικά δύσκολο να σταματήσεις τις σκέψεις κατα βούληση, σαν να τις έσβηνες μ’ενα διακόπτη, όπως ακριβώς σβήνουμε το φώς.
Αυτό βέβαια συνεπάγεται, ότι οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε τον απόλυτο έλεγχο του μυαλού μας.
Ίσως να πιστεύεις ότι δεν υπάρχει τίποτα προβληματικό στο να σκέπτεσαι διαρκώς, ακόμα κι αν δεν μπορείς να ελέγξεις τις σκέψεις αυτές απόλυτα.
Ίσως να πιστεύεις ότι δεν υπάρχει τίποτα προβληματικό στο να σκέπτεσαι διαρκώς, ακόμα κι αν δεν μπορείς να ελέγξεις τις σκέψεις αυτές απόλυτα.
«Σκέφτομαι άρα υπάρχω», είχε διατυπώσει ο Descartes, η ανθρώπινη δυνατότητα της σκέψης είναι τόσο σημαντική που νοηματοδοτεί την ύπαρξη μας.
Ενώ η σκέψη είναι αδιαμφισβήτητα σημαντική, η εξίσωση της με την ύπαρξη, ίσως εν τέλει να μην είναι τόσο βοηθητική.
Είσαι πράγματι οι σκέψεις σου;
Είσαι τα συναισθήματα σου;
Είσαι οι εμπειρίες σου;
Σίγουρα όλα τα παραπάνω διαμορφώνουν την ταυτότητα μας, τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας.
Είσαι πράγματι οι σκέψεις σου;
Είσαι τα συναισθήματα σου;
Είσαι οι εμπειρίες σου;
Σίγουρα όλα τα παραπάνω διαμορφώνουν την ταυτότητα μας, τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας.
Εάν θέλεις όμως να γνωρίσεις μια καινούρια λογική, η οποία υπερασπίζεται μια βαθύτερη κατανόηση της ανθρώπινης εμπειρίας μας, δοκίμασε να δείς τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις εμπειρίες σου σαν παρατηρητής, σαν αυτός που παρακολουθεί εκείνο το κομμάτι σου που σκέπτεται κι αισθάνεται.
«Όταν λοιπόν ακούς μια σκέψη, να έχεις επίγνωση όχι μόνο της σκέψης,αλλά και του εαυτού σου ως μάρτυρα της σκέψης αυτής.
«Όταν λοιπόν ακούς μια σκέψη, να έχεις επίγνωση όχι μόνο της σκέψης,αλλά και του εαυτού σου ως μάρτυρα της σκέψης αυτής.
Με αυτόν τον τρόπο συνειδητοποιείς ότι δεν γίνεται να ταυτιστείς με τη σκέψη ή το συναίσθημα που παρακολουθείς.
Αρχίζει να ξεδιπλώνεται μια νέα συνειδητότητα,γιατί καθώς ακούς τη σκέψη, νιώθεις μια συνειδητή παρουσία, τον βαθύτερο εαυτό σου, κάτω από αυτή τη σκέψη.
Η σκέψη τότε σύντομα υποχωρεί και χάνει τη δύναμη της, γιατί δε δίνεις πλέον δύναμη στο μυαλό ταυτίζοντας τον εαυτό σου μαζί του.
Αυτή είναι η αρχή του τέλους της ακούσιας και μηχανιστικής σκέψης». (1)
Άρα, δεν είμαστε τα συναισθήματα μας, κι ακόμα κι αν κουβαλάμε χρόνια λύπη ή θυμό και νομίζουμε ότι δεν υπάρχει διέξοδος από αυτά ή θεωρούμε τους εαυτούς μας ως «μελαγχολικά» ή «θυμωμένα» άτομα, τώρα μπορούμε ν’αρχίσουμε να βλέπουμε τον εαυτό που λυπάται σαν παρατηρητές, χωρίς κριτικότητα και να καταλάβουμε ότι είμαστε κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτόν.
Όταν απελευθερωνόμαστε από τη συνεχή φλυαρία του μυαλού μας, είμαστε πιο επικεντρωμένοι στο τώρα, την ομορφιά της παρούσας στιγμής.
Άρα, δεν είμαστε τα συναισθήματα μας, κι ακόμα κι αν κουβαλάμε χρόνια λύπη ή θυμό και νομίζουμε ότι δεν υπάρχει διέξοδος από αυτά ή θεωρούμε τους εαυτούς μας ως «μελαγχολικά» ή «θυμωμένα» άτομα, τώρα μπορούμε ν’αρχίσουμε να βλέπουμε τον εαυτό που λυπάται σαν παρατηρητές, χωρίς κριτικότητα και να καταλάβουμε ότι είμαστε κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτόν.
Όταν απελευθερωνόμαστε από τη συνεχή φλυαρία του μυαλού μας, είμαστε πιο επικεντρωμένοι στο τώρα, την ομορφιά της παρούσας στιγμής.
Αν το καλοσκεφτούμε, το μόνο που μπορούμε να ζήσουμε γεμάτα κι απόλυτα είναι το παρόν.
Στο παρελθόν δεν υπάρχει επιστροφή και το μέλλον είναι πάντα κάτι που θα μας διαφεύγει, κάτι που δεν μπορούμε να βιώσουμε, αλλά απλά να φανταστούμε.
Μόνο το παρόν δεν έχει τέλος γιατί μόνο αυτό συμβαίνει διαρκώς και μόνο αυτό μπορούμε να βιώνουμε ακατάπαυστα με την ολότητα της ύπαρξης μας και τη συμμετοχή από τις αισθήσεις μας.
Πέρα από την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το μυαλό μας , μας αποσπά από το να βιώσουμε το παρόν, μπορούμε να εξασκήσουμε την προσοχή μας στην παρούσα στιγμή με ασκήσεις ενσυνειδητότητας όπως η παρακάτω:
Ενσυνειδητότητα του περπατήματος
Πριν αρχίσεις προετοίμασε το χώρο.
Πέρα από την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το μυαλό μας , μας αποσπά από το να βιώσουμε το παρόν, μπορούμε να εξασκήσουμε την προσοχή μας στην παρούσα στιγμή με ασκήσεις ενσυνειδητότητας όπως η παρακάτω:
Ενσυνειδητότητα του περπατήματος
Πριν αρχίσεις προετοίμασε το χώρο.
Είναι καλό να βγάλεις τα παπούτσια σου, εάν αυτό είναι εφικτό.
Βρες ένα χώρο όπου μπορείς να περπατήσεις 12-20 βήματα πριν στρίψεις.
Πρώτα, παρατήρησε το σώμα σου καθώς στέκεται ακίνητο. Νιώσε τη σύνδεση του σώματος σου με το έδαφος.
Παρατήρησε το περιβάλλον σου( τι βλέπεις,μυρωδιές, ήχους κ.α).
Παρατήρησε τις σκέψεις και συναισθήματα σου κι άφησε τα να υπάρχουν.
Παρατήρησε πώς στεκονται τα χέρια κι ύστερα παρατήρησε την αναπνοή σου όπως κινείται μέσα κι έξω από το σώμα σου.
Δε χρειάζεται να την αλλάξεις, απά άφησε την να υπάρχει.
Τώρα τοποθέτησε το βάρος σου στο αριστερό πόδι κι άρχισε να σηκώνεις το δεξί.
Φέρτο μπροστά και βάλτο πίσω στο έδαφος.
Με προσοχή, βάλε το βάρος σου στο δεξί πόδι, άρχισε ν’ανασηκώνεις το αριστερό, φέρτο μπροστά και ύστερα τοποθέτησε το πίσω στο έδαφος.
Και συνέχισε να περπατάς, να περπατάς με επίγνωση,αργά και πρόσεχε τις αισθήσεις στις σόλες των ποδιών σου.
Παρατήρησε πως κινείται το σώμα σου όταν περπατάς.
Όταν έρθει η στιγμή να στρίψεις, διατήρησε την επίγνωση σου και φέρε την προσοχή σου στη διαδικασία του στριψίματος.
Αργά και με προσοχή σε κάθε κίνηση που είναι απαραίτητη για αν στρίψεις, άρχισε να περπατάς πίσω προς τα εκεί που ξεκίνησες.
Ένα βήμα τη φορά, βρίσκοντας το ρυθμό που σου ταιριάζει.
Όπως περπατάς, παρατήρησε το κεφάλι σου όπως κάθεται στους ώμους σου,τα χέρια,την πλάτη σου,τα πόδια σου που σε φέρνουν μπροστά, βήμα βήμα.
Παρατήρησε την ακινησία όταν σταματήσεις να περπατάς κι πρόσφερε στον εαυτό σου εκτίμηση κι ευγνωμοσύνη για το χρόνο που αφιέρωσες στην άσκηση αυτή.
Η Ενσυνειδητότητα, που είναι η μη κριτική προσοχή στην εμπειρία μας, μπορεί να εφαρμοστεί σχεδόν σε κάθε δραστηριότητα που κάνουμε, όπως π.χ το φαγητό ή το πλύσιμο των πιάτων.
Η Ενσυνειδητότητα, που είναι η μη κριτική προσοχή στην εμπειρία μας, μπορεί να εφαρμοστεί σχεδόν σε κάθε δραστηριότητα που κάνουμε, όπως π.χ το φαγητό ή το πλύσιμο των πιάτων.
Σκοπός της πρακτικής αυτής είναι πάντα η επαφή με το εδώ και τώρα , η μεγαλύτερη σύνδεση με το «είμαι» παρά με το «κάνω» και το «σκέφτομαι».
Με αυτόν τον τρόπο, όντας δηλαδή πραγματικά παρόντες σε κάθε στιγμή συνειδητοποιούμε πράγματα που πιθανόν πριν δεν είχαμε προσέξει και πλησιάζουμε πιο κοντά στην εσωτερική πληρότητα .
1. Tolle Eckhart (2004). The Power of Now. Hooder Australia
