Οποτεδήποτε πέφτουμε «θύματα» απόρριψης, ο πειρασμός να στραφούμε εναντίον μας και να πιστέψουμε ότι είμαστε ανάξιοι να αγαπηθούμε, είναι μεγάλος. Και, μάλιστα, είναι ακόμα μεγαλύτερος, αν δεν εκτιμούμε αρκετά τον εαυτό μας κι αν αντιλαμβανόμαστε το όχι του άλλου ως ολοκληρωτική απόρριψη του ποιοι είμαστε ως άνθρωποι.
Το θέμα με την απόρριψη δεν είναι να πατήσουμε ένα κουμπί και να σταματήσουμε να υποφέρουμε. Το θέμα είναι να προσπαθήσουμε να απαλλαγούμε από την αυτολύπηση, την αυτοκατηγορία και την αυτοαπόρριψη που προκαλεί η διαστρέβλωση των παραμέτρων της κατάστασης ή η άρνηση να εξετάσουμε περισσότερο ρεαλιστικά τα δεδομένα.
Παρόλο που η προτροπή να σκεφτούμε ορθολογικά ενώ βρισκόμαστε σε συναισθηματική ένταση, μοιάζει σαν κουβάς με κρύο νερό στο πρόσωπο, είναι ίσως ο μόνος τρόπος να καταλάβουμε ότι πολλά από εκείνα που μας πληγώνουν ή μας στενοχωρούν σε σχέση με την απόρριψη, δεν έχουν τίποτα να κάνουν με εμάς προσωπικά ή με την αξία μας.
Μπορεί να είναι εξοργιστικό εκτός από κοινότοπο, αλλά αυτό δεν είναι λόγος να κάνουμε ότι δεν το ξέρουμε: είτε από χωρισμό είτε από θάνατο, όλες οι σχέσεις κάποτε τελειώνουν, ενώ κάποιες άλλες δεν αρχίζουν ποτέ. Όσοι είμαστε πάνω από δέκα χρόνων το ξέρουμε καλά ότι το ξεκίνημα μιας σχέσης αναγγέλλει, συγχρόνως, και το θάνατό της, όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα στη ζωή.
Θα ήταν ωραία η δική μας σχέση να γινόταν η εξαίρεση αυτού του κανόνα, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει γνωστός τρόπος να αποφύγει κανείς το τέλος. Μπορεί αυτή να είναι μια γνώση βαθιά αποκαρδιωτική, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι απόρριψη του ποιοι είμαστε ως άνθρωποι.
Απόρριψη δεν είναι το να μην ταιριάξουμε με έναν άνθρωπο
Οι αποφάσεις που παίρνουμε στις σχέσεις μας δεν είναι συνειδητές, ή τουλάχιστον, δεν είναι 100% συνειδητές. Σχετίζονται με τα ποικίλα και, συχνά, αντιφατικά συναισθήματά μας, σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερες παραμέτρους των εκάστοτε συνθηκών.
Εκείνος που μας απορρίπτει, τις περισσότερες φορές, δεν είναι ένας μοχθηρός άνθρωπος που θέλει επί τούτου να μας βλάψει. Το πιθανότερο είναι ότι δεν αντιλαμβάνεται καν το κόστος που ενδέχεται να έχει η απόφαση του για εμάς. Ακόμα όμως και στις περιπτώσεις που το αντιλαμβάνεται, δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσο εύκολο ή δύσκολο του είναι μας απορρίψει ή τι χρειάστηκε να αντιμετωπίσει ώσπου να καταλήξει σε αυτή την απόφαση. Δεν αποκλείεται να νιώθει ενοχές ή να προσπάθησε να το αποφύγει και να μην τα κατάφερε. Δεν αποκλείεται να εύχεται να μπορούσε να μας αγαπήσει, αλλά να μην μπόρεσε να το κάνει. Δεν αποκλείεται ακόμα και να μας αγαπά, αλλά να αισθάνεται ότι δεν μπορεί να ανταπεξέλθει ή δεν επιθυμεί να ανταποκριθεί σε όσα προϋποθέτει η σχέση μαζί μας, ιδίως αν η σχέση είναι ταλαιπωρημένη, περίπλοκη ή θέλει πολλή δουλειά.
Δεν έχουμε τρόπο να ξέρουμε τι συμβαίνει μέσα στο κεφάλι του άλλου κι εκείνος δεν είναι υποχρεωμένος να το μοιραστεί μαζί μας αν δεν θέλει. Μπορεί να μην ένιωσε σίγουρος για τον εαυτό του ή για εμάς και να φοβήθηκε να πάρει το ρίσκο. Μπορεί αρχικά να υπερεκτίμησε το ενδιαφέρον του και στην πορεία της σχέσης να μην του βγήκε. Μπορεί να συνειδητοποίησε ότι δεν θέλουμε τα ίδια πράγματα ή ότι βρισκόμαστε σε διαφορετικά σημεία στη ζωή. Μπορεί να μην νιώθει έλξη για εμάς ή να ενδιαφέρεται για κάποιον άλλον. Μπορεί να αισθάνεται ότι του πέφτουμε λίγοι. Ή ότι του πέφτουμε πολλοί.
Το δεδομένο είναι ότι ο άλλος είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος που ζει στην δική του πραγματικότητα. Η ιστορία, η εμπειρία, οι προσδοκίες, οι φόβοι και οι ανασφάλειές του είναι τα στοιχεία που καθορίζουν τις επιλογές του και όχι εμείς.
Η σκληρή αλήθεια είναι ότι δεν αρέσουμε όλοι σε όλους ούτε ταιριάζουμε όλοι με όλους κι αυτό δεν έχει καμία σχέση με τις ικανότητες, την ελκυστικότητα ή την αξία μας. Το να μην λειτουργήσουν τα πράγματα με έναν άνθρωπο δεν είναι απόρριψη του ποιοι είμαστε, είναι το στοίχημα που κερδίζει εννιά φορές στις δέκα.
Απόρριψη δεν είναι να μας απορρίψει ο άλλος αφού πρώτα τον έχουμε απορρίψει εμείς με χίλιους τρόπους με το να τον κρίνουμε και να μην τον αποδεχόμαστε όπως ακριβώς είναι
Μερικές φορές νομίζουμε ότι ξέρουμε καλύτερα τον άλλο από ό,τι ξέρει εκείνος τον εαυτό του και προσπαθούμε να του επιβάλλουμε την δική μας οπτική για τα πράγματα, αφαιρώντας του το δικαίωμα να αποφασίσει για τον εαυτό του και δείχνοντας έλλειψη σεβασμού στο πρόσωπό του.
Αν διαφωνούμε με όσα λέει ή κάνει, αν επικρίνουμε τις αξίες και τις θέσεις του, αν έχουμε έναν αέρα ανωτερότητας απέναντί του, αν διαρκώς του υπενθυμίζουμε πως όσα λέει ή κάνει είναι λάθος, αν δεν βλέπουμε ποιος πραγματικά είναι επειδή δεν μας αρέσει ή δεν μας βολεύει ο πραγματικός εαυτός του, αν του ζητάμε πράγματα που δεν μπορεί ή δεν θέλει να δώσει, αν απαιτούμε, παρακαλούμε ή ελπίζουμε να αλλάξει και να γίνει κάποιος άλλος, αν με λίγα λόγια, με όλους αυτούς τους τρόπους τον απορρίπτουμε, πώς γίνεται να μας φαίνεται άδικο ή παράλογο που μας απορρίπτει;
Οι άνθρωποι δεν είναι υποχρεωμένοι να γίνουν όπως τους θέλουμε ούτε να κάνουν αυτό που θέλουμε ούτε να πάρουν αυτό που τους δίνουμε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτό που προσφέρουμε δεν είναι σημαντικό. Το ότι κάποιος επέλεξε να μην αλλάξει προκειμένου να ικανοποιήσει τις προσδοκίες μας ή να ανταποκριθεί στα συναισθήματά μας, δεν είναι απόρριψη του ποιοι είμαστε ως άνθρωποι, είναι απλώς ένδειξη ότι αρνήθηκε να πάψει να είναι ο εαυτός του.
Απόρριψη δεν είναι να απορρίψει ο άλλος μια καρικατούρα του εαυτού μας την οποία του παρουσιάσαμε προκειμένου να μας αποδεχτεί
Αν λόγω της δικής μας ανασφάλειας ή αγωνίας να γίνουμε αποδεκτοί και αρεστοί, παραστήσαμε ότι είμαστε κάτι άλλο από αυτό που είμαστε, επικοινωνήσαμε άλλα από αυτά που σκεφτόμασταν και δείξαμε άλλα από αυτά που θέλαμε, καταπιέζοντας, παράλληλα, τον αυθεντικό εαυτό μας και τις πραγματικές μας ανάγκες, ο άλλος κάποιον φαίνεται να απορρίπτει, αλλά αυτός ο κάποιος δεν είμαστε εμείς.
Είναι το ψεύτικο προσωπείο που του παρουσιάσαμε κι αυτό μπορεί να είναι ένας καλός λόγος να ξεκινήσουμε θεραπεία, αλλά δεν είναι απόρριψη του ποιοι πραγματικά είμαστε ως άνθρωποι.
Απόρριψη δεν είναι να μας απορρίψει κάποιος ο οποίος, αργά ή γρήγορα, άμεσα ή έμμεσα, απορρίπτει τους πάντες
Μοιάζει να απορρίπτει εμάς, αλλά στην πραγματικότητα, ένας άνθρωπος συναισθηματικά μη διαθέσιμος που η καρδιά του είναι διπλοσφραγισμένη, απορρίπτει όλα τα τρομακτικά πράγματα που συμβολίζει στο μυαλό του η σχέση: το ενδεχόμενο να έρθει κοντά, να δείξει αδυναμία, να εμπιστευτεί, να συνδεθεί, να νοιαστεί και να διακινδυνέψει να πληγωθεί.
Αν επιλέγουμε τέτοιους ανθρώπους να σχετιστούμε, αν δηλαδή οι ίδιοι βάζουμε τον εαυτό μας σε καταστάσεις που η απόρριψη είναι εξασφαλισμένη, το πραγματικό μας πρόβλημα δεν είναι η απόρριψη, είναι η αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Ο άλλος, σε αυτές τις περιπτώσεις, απλώς κάνει αυτό που ξέρει να κάνει και αυτό που τον «προσλάβαμε» να κάνει. Αν αφήνουμε τον εαυτό μας εκτεθειμένο σε καταστάσεις που η απόρριψη καραδοκεί ή αν νιώθουμε την ανάγκη να εμπλακούμε σε τέτοιες καταστάσεις προκειμένου, ίσως, να αναβιώσουμε τα παλιά μας δράματα, δεν δικαιούμαστε να μιλάμε για καθαρή απόρριψη, αλλά για υπολογισμένη, ενορχηστρωμένη απόρριψη η οποία μας επιβεβαιώνει όλα τα αρνητικά που πιστεύουμε για τον εαυτό μας - πρωτίστως ότι είμαστε ανάξιοι να αγαπηθούμε.
Δεν είναι λογικό να απογοητευόμαστε και να αυτομαστιγωνόμαστε επειδή το ψαράκι που ερωτευτήκαμε και υιοθετήσαμε δεν κατάφερε να πετάξει. Είναι ψάρι γι’ αυτό δεν πετάει. Η «ανικανότητά» του δεν σημαίνει ότι εμείς δεν είμαστε αρκετά καλοί, ούτε ότι δεν μας αγαπάει, ούτε ότι δεν αξίζουμε να πετάξει για μας. Η «ανικανότητά» του να πετάξει δεν είναι απόρριψη του ποιοι είμαστε ως άνθρωποι, είναι απόδειξη ότι δεν είναι φτιαγμένο για να πετάει.
BONUS: Ο ΤΡΟΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ ΕΧΟΥΝ ΣΗΜΑΣΙΑ
Οποιοσδήποτε έχει δικαίωμα να μας απορρίψει χωρίς αυτό να τον κάνει «κακό» άνθρωπο. Αυτό που ενδεχομένως κάνει «κακό» έναν άνθρωπο, είναι ο τρόπος που επιλέγει να το κάνει ή οι συνθήκες υπό τις οποίες το κάνει.
Κάποιοι άνθρωποι, για τους δικούς τους λόγους, φαίνεται να έχουν μεγάλη ευκολία να αλλάζουν τους ανθρώπους σαν τα πουκάμισα ή να μπαινοβγαίνουν στις ζωές των άλλων ή να τους χρησιμοποιούν και να τους πετάνε, χωρίς να υπολογίζουν τις συνέπειες, με την προϋπόθεση να περνούν οι ίδιοι καλά.
Δεν λέω ότι πρέπει να χρυσώνουμε το χάπι, αλλά είναι άλλο να εξηγήσει κανείς τους λόγους που δεν επιθυμεί να παραμείνει σε μια σχέση και τελείως άλλο να εξαφανιστεί χωρίς εξήγηση. Είναι άλλο να εξαφανιστεί επειδή νιώθει ενοχές ή δεν αντέχει τις αντιπαραθέσεις και τελείως άλλο να εξαφανιστεί επειδή δεν δίνει δεκάρα για το αν θα αφήσει ξεκρέμαστο έναν άνθρωπο. Είναι άλλο να αμφιταλαντεύεται και να διστάζει να πει ένα ξεκάθαρο όχι, από φόβο ότι θα πληγώσει τον άλλον και τελείως άλλο να έχει αποφασίσει μέσα του ότι δεν θέλει, αλλά να αποφεύγει το ξεκάθαρο όχι επειδή απολαμβάνει την προσοχή και το ενδιαφέρον.
Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι, πολλές φορές, η απόρριψη, όσο και να πληγώνει, είναι το πιο αξιοπρεπές, ειλικρινές και έντιμο πράγμα να κάνει κανείς.
ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΠΑΨΟΥΜΕ ΝΑ ΝΙΩΘΟΥΜΕ ΘΥΜΑΤΑ
Η διεύρυνση της προοπτικής όταν βιώνουμε μια απόρριψη δεν απομακρύνει τον πόνο, αλλά βοηθά να αναλάβουμε το δικό μας μερίδιο ευθύνης, να δούμε ξεκάθαρα πού βρισκόμαστε σε σχέση με αυτό που ζούμε και να αναρωτηθούμε αν χρειάζεται να αλλάξουμε πράγματα στον εαυτό μας ή να επαναξιολογήσουμε τις επιλογές μας.
Λέγοντας «ο άλλος με απέρριψε», αντί να πούμε «τα πράγματα δεν λειτούργησαν», είναι σαν να αποποιούμαστε τη δική μας ευθύνη και να αποδυναμώνουμε τον εαυτό μας, αναγορεύοντάς τον σε θύμα της κατάστασης, σαν να μην ήμασταν κι εμείς μέρος της δυναμικής της σχέσης, σαν ο άλλος να ήταν ο μόνος που είχε το δικαίωμα να κρίνει, να αποφασίζει και να διαλέγει. Εμείς τι κάναμε εκεί; Δεν κρίναμε; Δεν διαλέγαμε; Δεν αποφασίζαμε;
Με το χέρι στην καρδιά: Πόσο αληθινά υπέροχη ήταν η σχέση που είχαμε και πόσο αληθινά υπέροχος ήταν ο άνθρωπος που μας απέρριψε; Τι παραπάνω δυνατότητες βλέπουμε εμείς που ο άλλος δεν κατάφερε να δει; Πόσο τέλεια και ειδυλλιακά ήταν όλα; Πόσο «ξαφνική» ήταν η απόρριψη; Πόσο ήταν αποκλειστικά δική του απόρριψη; Πόσο ικανοποιημένοι ήμασταν στην πραγματικότητα; Πόσο βλέπαμε κατάματα την αλήθεια, του άλλου ή τη δική μας;
Η προοπτική μάς βοηθά να τοποθετήσουμε τα πράγματα σε πιο ρεαλιστική βάση, αλλά φυσικά δεν ακυρώνει το όχι. Το όχι του άλλου είναι δεδομένο και πολύ αληθινό, και μπορεί μεν να μην σχετίζεται με την αξία μας, αλλά κανείς δεν αμφισβητεί ότι σχετίζεται στενά με τα όνειρα, τις ελπίδες και τις επιθυμίες μας που ματαιώθηκαν.
Αυτή είναι η πραγματική απώλεια της «απόρριψης» και αυτήν καλούμαστε να διαχειριστούμε και να χωρέσουμε μέσα μας, ο καθένας σε μια δική του προσωπική διαδρομή, συνήθως με πολύ πόνο και πολύ δάκρυ στην πορεία, αλλά και με σπουδαία μαθήματα στο τέλος.
Πηγές και προτάσεις για περαιτέρω ανάγνωση:
Stanik, C., Kurzban, R. & Ellsworth, P. (2010). Rejection hurts: The effect of being dumped on subsequent mating efforts. Evolutionary Psychology, 8 (4): 682-694.
Eisenberger, N., Lieberman, M. & Williams, K. (2003). Does rejection hurt? An fMRI study of Social Exclusion. Science, 302: 290-292.
Eisenberger, N., Jarcho, J., Lieberman, M. & Naliboff, B. (2006). An experimental study of shared sensitivity to physical pain and social rejection. Pain, 126:132-138.
Williams, K. D. (2007). Ostracism. Annual Review of Psychology, (58:425-52).
Weir, K. (2012). The Pain of Social Rejection - American Psychological Association.
Photo1 credit: https://www.flickr.com/photos/estellef/1516879365/ via Photopin
Eisenberger, N., Lieberman, M. & Williams, K. (2003). Does rejection hurt? An fMRI study of Social Exclusion. Science, 302: 290-292.
Eisenberger, N., Jarcho, J., Lieberman, M. & Naliboff, B. (2006). An experimental study of shared sensitivity to physical pain and social rejection. Pain, 126:132-138.
Williams, K. D. (2007). Ostracism. Annual Review of Psychology, (58:425-52).
Weir, K. (2012). The Pain of Social Rejection - American Psychological Association.
Photo1 credit: https://www.flickr.com/photos/estellef/1516879365/ via Photopin
Photo2 credit: https://www.flickr.com/photos/bethscupham/7363400222/ via Photopin
