Η φυσιογνωμία της ελκυστικότητας υπό όρους κοινωνικής μόδας
Στην καθημερινότητά μας ερχόμαστε σε επαφή με ένα μεγάλο αριθμό εικόνων, φωτογραφιών και μηνυμάτων που απεικονίζουν, παρουσιάζουν και διαφημίζουν το «τέλειο». Αψεγάδιαστα πρόσωπα και σώματα μάς κατακλύζουν, κάνοντας μας να αναρωτιόμαστε για τη δική μας εμφάνιση, για τη δική μας εικόνα. Πώς φαινόμαστε στους άλλους; Τι γνώμη έχουν οι άλλοι για εμάς; Αρέσω σε αυτόν; Πώς θα χάσω περισσότερα κιλά; Είδες την τάδε ηθοποιό πόσο όμορφη είναι; Τα πάντα περιστρέφονται γύρω από την εικόνα και η σύγκριση στην οποία προβαίνουμε είναι αναπόφευκτη και μοιραία.
Η ομορφιά και η ελκυστικότητα δεν αποτελούν πλέον απλές έννοιες, αλλά οριοθετούν το ποια φυσιογνωμία θεωρείται “ in style” και το ποια “out of style” και τη φορτίζουν είτε με θετική είτε με αρνητική συναισθηματική χροιά στο πλαίσιο της σύγχρονης βιομηχανικής μόδας. Έτσι το ποιος είναι όμορφος και ελκυστικός καθορίζεται κυρίως από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία δημιουργούν και μια ευρύτερη τάση μόδας, τη κοινωνική μόδα.
Στην αρχαία Ελλάδα ο Πλάτωνας συνέδεσε την ελκυστική φυσιογνωμία με τον ηθικό και τον καλό άνθρωπο. Υπήρχε η αντίληψη ότι η εξωτερική εμφάνιση καθρέφτιζε τον εσωτερικό άνθρωπο και η ομορφιά μετατρεπόταν σε παράγοντα απομόνωσης ή ενσωμάτωσης στις ομάδες και στο κοινωνικό σύνολο. Σήμερα αυτή η άποψη παραμένει και τα μαρτύρια, στα οποία υποβάλλουμε τον εαυτό μας υπό το αίτημα της ελκυστικότητας, είναι εμφανή. Ακραία διατροφικά μέτρα και εξαντλητικές δίαιτες μας οδηγούν σε περιστατικά ψυχογενούς βουλιμίας και ανορεξίας, καθώς και σε αποδυνάμωση του εαυτού τόσο ψυχικά όσο και σωματικά.
Στη σύγχρονη κοινωνία όλοι αναζητούμε κάτι. Ψάχνουμε την επιβεβαίωση από ένα νεύμα, από ένα βλέμμα θαυμασμού, από ένα κομπλιμέντο, από οτιδήποτε μπορεί να μας ανεβάσει ψυχολογικά και να μας κάνει να αισθανθούμε ότι αξίζουμε. Έτσι διαλέγουμε την πιο εύκολη λύση, βρίσκοντας ποικίλους τρόπους να χωρέσουμε στο κουστούμι ενός σύγχρονου προτύπου ομορφιάς, το οποίο δεν ταιριάζει με την εικόνα και πιο συγκεκριμένα το σώμα και τα κιλά του μέσου ανθρώπου.
Αλλά αυτό αφορά ουτοπικές εικόνες ασύμβατες με την κοινωνική πραγματικότητα. Με αυτό τον τρόπο η έλλειψη συναισθηματικής ικανοποίησης και επιβεβαίωσης του εαυτού, η θλίψη, ο θυμός, η δυσαρέσκεια που βιώνουμε λόγω αυτής της ασυμβατότητας οδηγούν σε σωματοποίηση ψυχολογικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη, ανάγοντας τις διατροφικές δυσλειτουργίες ως ένα από τα κυριότερα ενδεικτικά σημάδια τέτοιων καταστάσεων.
Έρευνες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες πολύ περισσότερο από τους άντρες ενδιαφέρονται για το φαγητό, το βάρος του σώματός τους και τη φυσική παρουσία, ενώ έχουν μικρότερη αυτοπεποίθηση σε θέματα στυλ και μόδας. Εστιάζουν περισσότερο στην ιδέα ενός ιδεατού προτύπου εμφάνισης που έχουν δει σε κάποιο περιοδικό ή σε κάποιο κανάλι της τηλεόρασης, καθώς ένας σωματότυπος με αναλογίες μοντέλου δεν εξασφαλίζει μόνο την επιτυχία στο άλλο φύλο και την επιβεβαίωση του εαυτού, αλλά είναι δείγμα και καλής ανατροφής ή υψηλής κοινωνικής τάξης.
Με καθρέφτη την κινηματογραφική πραγματικότητα ενός χολιγουντιανού έργου, όπου οι πρωταγωνίστριες αναδεικνύουν τη δυναμική τους προσωπικότητα μέσω της ψιλόλιγνης εμφάνισής τους με αέρινα φορέματα και εξεζητημένα ρούχα, ο ανορεξικός σωματότυπος που επίμονα και συνεχόμενα επιδιώκει να αποκτήσει κάθε γυναίκα θεωρείται δείγμα της θηλυκότητάς της, του σεξαπίλ της, της γοητείας της και του κοινωνικού επιπέδου της.
Αντίθετα, στο ανδρικό φύλο τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τους ενδιαφέρει κυρίως η ανάπτυξη του μυϊκού ιστού στο σώμα, αφού θεωρείται δείγμα μεγαλύτερης δύναμης, ανδροπρέπειας και αρρενοπώτητας. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι αυτή η ανάγκη που υπάρχει για αυξημένη μυϊκή μάζα στους άνδρες σχετίζεται με ψυχολογικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, το χαμηλό εισόδημα, το χαμηλό επίπεδο αυτοπεποίθησης και ενδεχομένως να αποτελεί μια τελευταία προσπάθεια εξισορρόπησης αντιφατικών συναισθημάτων για τον εαυτό.
Γενικότερα, η ενασχόληση με το σώμα μας μπορεί να είναι αποτέλεσμα της αρνητικής εικόνας που διατηρούμε για αυτό. Υπάρχει η ψευδαίσθηση ότι η εμφάνιση κρύβει τυχόν μειονεκτήματα και ελαττώματα που αφορούν είτε το σώμα είτε την προσωπικότητα. Όταν δείχνουμε το σώμα μας φοβόμαστε ότι δείχνουμε και την ψυχή μας και εκθέτουμε τον εαυτό μας ανεπανόρθωτα. Έχουμε την ανασφάλεια ότι οι άλλοι θα δουν αυτό που θέλουμε να κρύψουμε.
Η δυσαρέσκεια για την εικόνα του εαυτού και του σώματος είναι το πρώτο βήμα που τοποθετείται γύρω στην εφηβεία, κυρίως σε ό,τι αφορά τις γυναίκες. Από τη μία πλευρά λοιπόν όλα αρχίζουν από τη φράση «πώς είμαι έτσι;», που συνοδεύει συνήθως τη παρατήρηση φωτογραφιών όμορφων και σκελετωμένων νεαρών κοριτσιών, που φιγουράρουν σίγουρα και γεμάτα αυτοπεποίθηση στα νεανικά περιοδικά, από την άλλη πλευρά όλα καταλήγουν στην ανορεξική ενήλικη κοπέλα που έκπληκτη ανακαλύπτει ότι δεν είναι ευχαριστημένη με την εικόνα της.
Ποιος θεωρείται «ελκυστικός» λοιπόν σήμερα; Η αγάπη για τον εαυτό είναι κάτι που επιτυγχάνεται αν προσπεράσουμε για λίγο την επιφανειακή σημασία του όρου «ελκυστικότητα» και προχωρήσουμε σε εναλλακτικές ερμηνείες της έννοιας αυτής που είναι πιο ουσιαστικές και πιο υγιείς. Η ομορφιά δεν περιορίζεται στις τυποποιημένες εικόνες που μας προσφέρονται καθημερινά μέσω των περιοδικών μόδας, της τηλεόρασης και του κινηματογράφου ούτε στα φυσικά χαρακτηριστικά κάποιου ανθρώπου, στο ωραίο χαμόγελο, το αδύνατο σώμα, τα πράσινα μάτια, το γυμνασμένα πόδια. Έχει να κάνει με κάτι άλλο βαθύτερο. Για αυτό το λόγο είναι απαραίτητο να αλλάξουν οι σύγχρονες στερεοτυπικές εικόνες που υπάρχουν για το ποιος είναι ελκυστικός και ποιος όχι.
Έτσι η απόρριψη διατροφικών επιλογών που προτείνουν διάσημες δίαιτες, η συσχέτιση του ανθρώπου με τη συμπεριφορά του και όχι με την εξωτερική του εμφάνιση, καθώς και η αναζήτηση συναισθηματικής επιβεβαίωσης στον άνθρωπο και όχι σε αυτό που φαίνεται, είναι καταλυτική στη δημιουργία ενός υγιούς και ψυχολογικά ισορροπημένου εαυτού.
***
Πηνελόπη Σπεντζουράκη
Πηνελόπη Σπεντζουράκη
