Όλοι σχεδόν οι παρατηρητές συμφωνούν ότι ο θεσμός του γάμου αντιμετωπίζει κρίση. Οι περισσότεροι αναλυτές συνδέουν την κρίση με διάφορους παράγοντες και αναγκαιότητες της καθημερινότητας που οδηγούν στην εξασθένηση των αισθημάτων μεταξύ του ζευγαριού.
Όμως μια νέα μελέτη της Αμερικανίδας ιστορικού Stephanie Coontz κυριολεκτικά ανατρέπει τις παραδοσιακές απόψεις σχετικά με τα αίτια της κρίσης του γάμου. Η Αμερικανίδα ιστορικός υποστηρίζει ότι η κρίση δεν οφείλεται σε διάφορες σημερινές κοινωνικοοικονομικές συγκυρίες, αλλά στην κυρίαρχη αντίληψη σύμφωνα με την οποία ο έρωτας θα πρέπει να είναι ο κυριότερος λόγος για την ένωση δύο ανθρώπων με τα δεσμά του γάμου!
Η ανάδειξη του έρωτα ως της πιο σημαντικής παραμέτρου του γάμου οδηγεί ταυτόχρονα και στην υπονόμευση του θεσμού. Η άποψη ότι ο γάμος θα πρέπει να βασίζεται στον έρωτα πρωτοεμφανίζεται στα τέλη του 18ου αιώνα και συνεχίζεται με μικρές παραλλαγές μέχρι σήμερα. Τον 18ο αιώνα οι άνθρωποι άρχισαν να υιοθετούν για πρώτη φορά την επαναστατική νέα ιδέα ότι τα αισθήματα θα πρέπει να παίζουν τον κυρίαρχο ρόλο στον γάμο και ότι οι νέοι άνθρωποι θα πρέπει να επιλέγουν τους συντρόφους τους στη βάση των συναισθημάτων τους.
Μέχρι τον 18ο αιώνα οι περισσότερες κοινωνίες θεωρούσαν ότι ο γάμος ήταν ένας πολύ σοβαρός πολιτικός και οικονομικός θεσμός και, κατά συνέπεια, δεν μπορούσε να αφεθεί στις ελεύθερες επιλογές των νέων. Θεωρείτο ότι θα ήταν πολύ ανεύθυνο να βασίσει κανείς μια τέτοια σοβαρή απόφαση -όπως του γάμου- σε κάτι τόσο εφήμερο όπως τα αισθήματα και ο έρωτας.
Ο γάμος δεν είχε ως στόχο να ενώσει δύο άτομα με δεσμούς αγάπης και οικειότητας. Αντίθετα στόχος του γάμου ήταν να αποκτήσει κανείς χρήσιμα πεθερικά καθώς και πολιτικά και οικονομικά πλεονεκτήματα.Μόνο τα τελευταία 200 έτη, καθώς άλλοι οικονομικοί και πολιτικοί θεσμοί σταδιακά υποκαθιστούσαν πολλές από τις λειτουργίες που πριν εκπληρούσαι ο θεσμός του γάμου, άρχισαν οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί να βλέπουν τον γάμο ως μια προσωπική και ιδιωτική υπόθεση που είχε ως κύριο στόχο να ικανοποιήσει συναισθηματικές και σεξουαλικές ανάγκες.
Όμως η στιγμή που επικρατεί η νέα επαναστατική άποψη για τον γάμο είναι ταυτόχρονα και η στιγμή που ο θεσμός του γάμου αρχίζει να υπονομεύεται και να αποσταθεροποιείται. Από τη στιγμή που επικράτησε η ιδέα ότι ο έρωτας θα πρέπει να είναι ο κυριότερος λόγος για την ένωση δύο ανθρώπων, έγινε φανερό ότι οι ίδιες αξίες που αυξάνουν την ικανοποίηση των ανθρώπων σε μια γαμήλια σχέση υπονόμευαν και τη σταθερότητα του γάμου ως θεσμού. Η ιδέα ότι ο γάμος θα πρέπει να βασίζεται στον έρωτα συνεπάγεται ότι ο γάμος δεν έχει πλέον λόγο ύπαρξης από τη στιγμή που ο έρωτας πεθάνει.
Επίσης, αν σύμφωνα με τη νέα αντίληψη ο έρωτας -και όχι κοινωνικοοικονομικοί λόγοι- ήταν ο κυριότερος λόγος μιας σχέσης, τότε οι άνθρωποι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν σχέσεις με νόημα και εκτός γάμου και δεν θα ήταν απαραίτητο να οικοδομηθεί η κοινωνία γύρω από την έννοια του παντρεμένου ζευγαριού.
Σύμφωνα λοιπόν με την Αμερικανίδα ιστορικό, εκείνο το οποίο είναι απορίας άξιον δεν είναι γιατί ο γάμος παρουσιάζει κρίση σήμερα. Αυτό που είναι απορίας άξιον είναι πώς ο θεσμός κατάφερε να διαρκέσει τόσο πολύ -δηλαδή περίπου 200 χρόνια μετά την υιοθέτηση των νέων αντιλήψεων.
Ένας λόγος που εμπόδισε να φανούν οι επαναστατικές επιπτώσεις της νέας ιδέας περί γάμου ήταν η δυνατότητα που είχαν οι συγγενείς, γείτονες και εργοδότες να ρυθμίζουν την προσωπική συμπεριφορά.
Ένας άλλος παράγοντας που έπαιξε ρόλο στην καθυστέρηση της εμφάνισης της κρίσης του γάμου ήταν ο συνδυασμός μη αποτελεσματικών μεθόδων ελέγχου των γεννήσεων και ποινικοποίησης των παράνομων γεννήσεων. Σημαντικό επίσης ρόλο στη διατήρηση του θεσμού ήταν η νομική και οικονομική εξάρτηση της γυναίκας από τον άνδρα.
Σήμερα που όλοι αυτοί οι φραγμοί έχουν σε σημαντικό βαθμό εκλείψει, ο θεσμός του γάμου εμφανίζεται ολοένα και πιο εύθραυστος. Όμως ποτέ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι λόγοι γι’ αυτή την εξέλιξη δεν έχουν καμία σχέση με το ότι η κοινωνία μας είναι «υλιστική» και ότι τα αισθήματα έχουν «πεθάνει», όπως διατείνεται η λαϊκή σοφία των talk shows.
Αντίθετα το καμπανάκι για τον θεσμό του γάμου ήχησε πριν από 200 χρόνια, την ώρα και τη στιγμή που υιοθετήθηκε η παράξενη κι επαναστατική ιδέα ότι οι άνθρωποι παντρεύονται επειδή αγαπιούνται!
