Αθήνα 19ος: H Αττική κατά τη μυθολογία και προφανώς παλαιότερα έφερε μια σημαντική από άποψη αφθονίας βλάστηση.
Η συνεχής έκτοτε παρουσία και η αύξηση του πληθυσμού σ΄αυτό το χώρο
της ελληνικής χερσονήσου, είχε ως αποτέλεσμα τη βαθμιαία μείωση της
βλάστησης και την επικράτηση διάδοχων φυτοκοινωνιών περισσότερο
προσαρμοσμένων στις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Οι παρατηρήσεις σχετικά με τη μείωση της βλάστησης δεν είναι
σημερινές, αλλά είχαν εντοπισθεί και στην αρχαιότητα (Όμηρος, Πλάτωνας,
Θεόφραστος, Παυσανίας) και οφειλόταν στην καθημερινή χρήση του ξύλου και
στις μεγάλες ανεξέλεγκτες πυρκαγιές.
Η φτωχή βλάστηση που αναπτύχθηκε και επιβίωνε στην Αττική δεν διέφερε
στη σύνθεση από την πλούσια βλάστηση που προϋπήρχε. Άλλωστε κανείς δεν
γνωρίζει με ασφάλεια πως ακριβώς είχε διαμορφωθεί το πράσινο εντός και
στα περίχωρα της πόλης των Αθηνών, αλλά μπορούμε ως ένα βαθμό να το
υποθέσουμε από διάφορες περιγραφές αλλά και από την εξελικτική
διαδικασία του οικοσυστήματος και της διαδοχής.
Επιπλέον, μπορούμε να πούμε ότι στο λεκανοπέδιο η βλάστηση πρέπει να
πέρασε διάφορες φάσεις από την αφθονία στον περιορισμό και τανάπαλιν
ανάλογα με τις αυξομειώσεις του πληθυσμού της.
Σε κάθε στάδιο εξέλιξης ο άνθρωπος θα είχε διαφορετικές
προσλαμβάνουσες από τη δυναμική του τοπίου. Αν στους πρόσφατους χρόνους,
όπου υπάρχουν διαθέσιμες γκραβούρες και φωτογραφίες, το τοπίο του
λεκανοπεδίου εμφανίζεται ως άνυδρο και αποψιλωμένο και μέσα σ’ αυτό
δέσποζε η Ακρόπολη ως τα «ωραία ερείπια» κατά τον Ελύτη και ως τα «ωραία
βράχια» κατά τον Τσαρούχη, οφείλουμε να αποδεχτούμε ότι είναι μια
προσωρινή κατάσταση, που σίγουρα θα ανατρεπόταν στην πορεία της εξέλιξής
του.
Ο μεγάλος φυτοκοινωνιολόγος γερμανοσπουδαγμένος Κροάτης Ivo Horvat
περιγράφει το 1962 το τοπίο της ξηροθερμικής Ελλάδας και τη βλάστηση ως
εξής: «Η ελληνική Ανατολή, η κοιτίδα του κλασικού πολιτισμού, ορθώνεται
σήμερα μπροστά μας γεμάτη μεγαλείο και στέκουμε ξαφνιασμένοι και γεμάτοι
θαυμασμό όχι μόνο μπρος στην υπέροχη φύση, αλλά και μπρος στην
μεγαλοπρέπεια της αρχαιότητας στις Μυκήνες, στους Δελφούς στην Κόρινθο,
στην Αθήνα.
Αυτός είναι ένας μοναδικός στο είδος του κόσμος, που τα ελάχιστα
κατακρημνίσματα στην Αθήνα μόλις φθάνουν στο ύψος των 400 χιλιοστών. Οι
πολύ λίγες βροχές, εκτός αυτού, πέφτουν μόνο τους χειμερινούς μήνες,
δημιουργώντας ένα εξαιρετικά ξηρό καλοκαιρινό κλίμα, που όμως δεν
εμποδίζει να αναπτυχθεί μια μεγαλειώδης βλάστηση.
Τα αειθαλή σκληρόφυλα δένδρα και οι θάμνοι, τα ξηρά πευκοδάση, οι
θαυμάσιοι φρυγανότοποι στην άριστη ανάπτυξή τους, όλα, όπως οι
καλλιέργειες της ελιάς, της πορτοκαλιάς και της λεμονιάς, δίνουν στο
ελληνικό τοπίο μια χαρακτηριστική αξέχαστη όψη».
Αυτά έγραφε τότε ο Horvat, μην γνωρίζοντας ότι μέσα στα επόμενα 50
χρόνια η κατάσταση, στο λεκανοπέδιο τουλάχιστο, θα ήταν αυτή που
περιγράφει τόσο δραματικά ο Σταμάτης Σεκλιζιώτης. Ας είμαστε λίγο
προσεκτικότεροι με τη δυναμική του τοπίου (και του πρασίνου φυσικά), που
ποτέ δεν πρέπει να θεωρείται στατικό.
Οι μνήμες που μεταφέρουμε οι παλαιότεροι και οι φωτογραφίες που
επαληθεύουν αυτές, είναι απλούστατα μια προσωρινή εμπειρία. Οι φειδωλές
και εξαίρετες παρεμβάσεις που έκαναν οι αείμνηστοι Πικιώνης και Βάθης
στον περιβάλλοντα χώρο της Ακρόπολης, εκφράζουν το σεβασμό του τοπίου
και της βλάστησης, μέσα στα οποία αναπτύχθηκε αυτός ο πολιτισμός, σε
πείσμα πολλών που οραματίζονταν Βερσαλλίες.
***
Γιώργος Καρέτσος, Δρ. δασολόγος Εταίρο και Μέλος των “Γεωπόνων του κόσμου”
Γιώργος Καρέτσος, Δρ. δασολόγος Εταίρο και Μέλος των “Γεωπόνων του κόσμου”
