Μετά τα μέσα Αυγούστου, και όταν το καλοκαίρι πνέει τα λοίσθια, όλοι μετράμε ανάποδα. Λίγο που νυχτώνει νωρίς, λίγο που δε μας έφτασαν οι διακοπές- ποτέ δεν αρκούν, αλλά ας μην το κάνουμε τώρα θέμα- υπάρχει ένας σχετικός εκνευρισμός και πολύ πιο έντονος για τους εκπαιδευτικούς. Είναι οι μέρες του απολογισμού και των αγωνιών για τη νέα σχολική χρονιά, ενώ το πρώτο κουδούνι είναι έτοιμο να χτυπήσει.
Ο δάσκαλος, καταλυτικός διαμορφωτής ψυχών, φορέας παιδείας και εξειδικευμένων γνώσεων, θα προσπαθήσει και φέτος να διευρύνει τους ορίζοντες των παιδιών και θα μιλήσει στην αίθουσα για Δημοκρατία, Δικαιοσύνη, ισότητα, ήθος και σεβασμό, για να μάθουν να βλέπουν τον άνθρωπο από υψηλή περιωπή, σαν σκοπό και όχι σαν μέσο. Εκείνος ασφαλώς γνωρίζει καλά ότι η παιδεία αποτελεί τη λιγότερο δαπανηρή άμυνα των λαών, στήριγμα, πεμπτουσία και στοιχειώδη προϋπόθεση κάθε μορφής ”αναπνοής” της κοινωνίας. Σχεδιασμός και οργάνωση από την πλευρά του εκπαιδευτικού τούτες τις μέρες, για να κυλήσει ομαλά η χρονιά για όλους, κυρίως όμως για τους μαθητές. Θα δώσει έμφαση στη γνώση και τις επιστήμες, αλλά και στην κριτική σκέψη και τον ορθολογισμό, με πρωταρχικό μέλημα πάντα τον άνθρωπο.
”Ωραίες οι θεωρίες και τα λόγια για αξίες και υψηλά ιδανικά καθώς και για την προσφορά του σχολείου” θα μπορούσε να αντιτάξει κανείς. Πόσο ”λεβεντιά” όμως πρέπει να είναι ο δάσκαλος στη χώρα μας, μια χώρα που βρίσκεται σε δεινή οικονομική θέση και που όλοι οι τομείς πλήττονται, συνεπακόλουθα και η δημόσια παιδεία; Μήπως οι σχεδιασμοί αποτελούν όνειρα θερινής νυκτός; Γιατί έρχεται η στιγμή να αντιμετωπίσει και τα πρακτικά θέματα ο δάσκαλος, μια και το σχολείο δεν είναι πάντα κοντά, αλλά στο ακριτικό νησί ή στο απομακρυσμένο ορεινό χωριό της πατρίδας μας! Και με τον πενιχρό του μισθό καλείται να μετοικήσει χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι του, μόνος ή με την οικογένειά του μαζί. Αφήνει πίσω του μια ζωή και ξεκινά καινούρια. Επιλογή του, αλλά στην πράξη δύσκολη και συχνά ψυχοφθόρα.
Και προσπαθεί να διδάξει με αξιοπρέπεια, να είναι στήριγμα για την τάξη, ακόμα και όταν οι ελλείψεις είναι μεγάλες. Όταν η θέρμανση δεν είναι αρκετή, όταν κάποιο παιδί στερείται τα απαραίτητα ή όταν δεν υπάρχει στοιχειώδης εξοπλισμός στο σχολείο…Αλήθεια πόση δύναμη να έχει ο δάσκαλος, για να μένει ακλόνητος σε παιδιά που κρυώνουν στην τάξη το χειμώνα σε κάποιο ορεινό χωριό; Στην προσπάθεια που καταβάλλει να επιστρατεύσει δυνάμεις ψυχικές, οι παλάμες του ιδρώνουν, η φωνή τρέμει συχνά στην αίθουσα, η καρδιά χτυπά δυνατά και τα παιδιά είναι κριτές και δάσκαλοι μαζί. Περιμένουν μόνο αλήθειες, χωρίς να ωραιοποιεί ή να κρύβει, αλλά να τους δίνει ελπίδα, πως όλα είναι εφικτό να αλλάξουν και οι καλύτερες μέρες ακολουθούν. Οι μαθητές είναι τώρα και δικά του παιδιά και είναι σύνηθες να βιώνουν άσχημες καταστάσεις στο σπίτι και να υποφέρουν από την οικονομική δυσπραγία: επειδή η γη δεν απέδωσε φέτος, ο πατέρας έχασε τη δουλειά του και αναζήτησε εργασία σε χώρα του εξωτερικού, τα χρήματα δεν αρκούν για να αγοράσουν τα βιβλία που χρειάζονται και οι φετινές γιορτές… θα είναι διαφορετικές. Εκείνος; Παραμένει δυνατός και συνεχίζει να τους μιλά για τον Όμηρο, για ρήματα, εξισώσεις, συντακτικό, για τη βαρύτητα και… για κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη! Τα παιδιά σήμερα στην πληγωμένη Ελλάδα γίνονται αποδέκτες όλων των χρονίων παθογενειών, λανθασμένων χειρισμών παρελθόντων χρόνων και πληγώνονται, ενώ ο εκπαιδευτικός καλείται να βρει ”το χρυσό μονοπάτι”, για να τον εμπιστευτούν, αφού ψαύσει με τα αόρατα δάχτυλά του τις αδυναμίες και τους φόβους τους. Διεκδικούν δύναμη, σεβασμό και αγάπη στη σχέση τους, σχέση αλληλεπίδρασης και ζωής.
Παρά όλα αυτά οι μαθητές δε χάνουν το χαμόγελο και την αισιοδοξία τους, γιατί το μέλλον τους ανήκει και οι ίδιοι είναι το μέλλον. Η κοινωνία θα αλλάξει μόνο με την παιδεία. Δεν υπάρχει περιθώριο για ιερεμιάδες κάθε είδους. Ο χρόνος τρέχει, οι εξελίξεις είναι ταχύτατες και τα νέα παιδιά έχουν όρεξη για ζωή και δημιουργία. Θέλουν να ζήσουν σε μία κοινωνία δίκαιη με γνώμονα την αξιοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Διεκδικούν και απαιτούν καλή παιδεία και όχι έναν εξισωτικό προς τα κάτω μηχανισμό αναξιοκρατίας. Απεχθάνονται τα μεγάλα λόγια, τα ξεπερασμένα συνθήματα εντυπωσιασμού και ενίοτε αποπροσανατολισμού και βασίζονται μόνο στη συνέπεια και τη σοβαρότητα.
Ο δάσκαλος στην Ελλάδα εργάζεται με φιλότιμο -ενίοτε και από φιλότιμο- και ξεπερνώντας εαυτόν μέσα στις αντιξοότητες, ακριβώς γιατί γνωρίζει πως από τους νέους θα προκύψει το νέο, η αλλαγή και η ελπίδα. Το δημόσιο σχολείο παραμένει πάντα πυρήνας γνώσεων και κοινωνικός διαμορφωτής, ενώ μπορεί να απομακρύνει φαινόμενα μισαλλοδοξίας, δογματικής μονομέρειας και εξουσιαστικής ασυδοσίας. Είναι επιτακτική ανάγκη να γεννηθεί μέσα από την κρίση ένα νέο είδος νεοέλληνα, σε νέες βάσεις, και νέα πλαίσια αναφοράς, αλλά με ηθική και πνευματική αγωγή. Δε θα θεωρεί μειονέκτημα και αδυναμία ακόμη και να κοκκινίσει από σεβασμό στον ηλικιωμένο, να συμπάσχει και να βοηθά τον αδύναμο και κυρίως να βάζει πρώτα το καλό της κοινωνίας και της πατρίδας του, χρέος μιας συνειδητής και επίμονης αλληλεγγύης!
Είναι αρκετό το βλέμμα των παιδιών, για να συνεχίσουμε να ελπίζουμε και να επιλύουμε όσα εξ αρχής φαντάζουν δυσεπίλυτα και τραγικά αδιέξοδα. Από αυτά τα βλέμματα σήμερα ο δάσκαλος παίρνει δύναμη και αντιμάχεται την αδαμική γυμνότητα της εποχής σε ήθος και ευαισθησίες. Είναι βλέμματα ετυμηγορίες που δίνουν ευοίωνες υποσχέσεις για το αύριο και για το ωραίο που αρχίζει να αχνοφαίνεται στον ορίζοντα. Γιατί όλα τα ωραία κάποτε αρχίζουν! Καλή σχολική χρονιά, καλή δύναμη σε όλους μας!
Ζωή Χατζηθωμά – Φιλόλογος
