Η επικοινωνία αποτελεί το Α και το Ω σε όλες μας τις σχέσεις. Χωρίς αυτήν, αδυνατούμε να εκφράσουμε ξεκάθαρα τις ανάγκες και σκέψεις μας, να εκδηλώσουμε τα συναισθήματά μας και με την έλλειψη αυτής απομακρυνόμαστε ουσιαστικά από τους συνανθρώπους μας.
Στους αναποτελεσματικούς τρόπους επικοινωνίας μπορούμε να συμπεριλάβουμε τη μη επικοινωνία που οφείλεται στην αυτοκαταπίεση ή στο φόβο της επικοινωνίας, το παράπονο και την γκρίνια, την κριτική και την κατηγορία, την απειλή και την επίθεση. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, οι συνομιλητές μας ενδέχεται να νιώσουν απόρριψη, στενοχώρια, θυμό και να αρνηθούν να συνεργαστούν μαζί μας. Υπάρχει ανταγωνισμός, καθώς ο ένας προσπαθεί να υπερισχύσει έναντι των άλλων και δεν υπάρχει συνεργασία και αρμονία. Τόσο οι άλλοι, όσο κι εμείς, νιώθουμε απειλή.
Εμπόδια προς μια πιο ειλικρινή επικοινωνία:
Πολλές φορές φοβόμαστε να πούμε την αλήθεια γιατί δεν θέλουμε να πληγώσουμε το άλλο άτομο ή να συγκρουστούμε μαζί του. Ντρεπόμαστε να είμαστε ειλικρινείς ή φοβόμαστε ότι θα πληγωθούμε αν εκφράσουμε την αλήθεια. Φοβόμαστε ότι θα χάσουμε την αξία μας ή η περηφάνια μας δεν μας επιτρέπει να εκφράσουμε το πώς πραγματικά αισθανόμαστε ή τι σκεφτόμαστε. Άλλες φορές, η ανταγωνιστική μας φύση μας εμποδίζει να μιλήσουμε ειλικρινά ή η έκφραση θετικών συναισθημάτων μας προκαλεί αμηχανία.
Απαραίτητο συστατικό για να εδραιώσουμε την αποτελεσματική επικοινωνία στις σχέσεις μας είναι να διαθέτουμε αυτογνωσία, να έχουμε, δηλαδή, επίγνωση του τι νιώθουμε ή χρειαζόμαστε. Μέσα από την ενδοσκόπηση, μπορούμε να διακρίνουμε και να κατανοήσουμε τους εξής παράγοντες:
1. Το ερέθισμα: αυτό που έγινε, γίνεται ή συμβαίνει γύρω μας ή και «μέσα» στο νου μας.
2. Οι ανάγκες που χρειαζόμαστε να εκπληρωθούν προκειμένου να αισθανόμαστε καλά ∙ να νιώθουμε, δηλαδή, ασφάλεια, επιβεβαίωση, ευχαρίστηση, ελευθερία και γαλήνη.
3. Τα συναισθήματα: τι νιώθουμε γι’ αυτό που έγινε, αυτό που γίνεται ή συμβαίνει ή όταν δεν έχουμε αυτό που θέλουμε.
4. Οι πεποιθήσεις που συμβάλλουν στην διαμόρφωση αυτών των συναισθημάτων αυτών.
5. Οι αντιδράσεις μας προς τους άλλους αλλά και τον εαυτό μας.
Για να είναι εποικοδομητική η επικοινωνία μας με τους συνανθρώπους μας χρειάζεται :
1. Να μπορούμε να βοηθήσουμε αποτελεσματικά τους άλλους να κατανοήσουν τι χρειαζόμαστε, τι νιώθουμε και τι πιστεύουμε, μέσα από τη διαδικασία των «εγώ – μηνυμάτων», και
2. Να είμαστε σε θέση να αφουγκραστούμε τις ανάγκες, τα συναισθήματα και τα πιστεύω των άλλων και να τα κατανοήσουμε μέσα από τη διαδικασία της «ενεργητικής ακρόασης».
Προϋποθέσεις αποτελεσματικής επικοινωνίας
Προκειμένου να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά, είναι απαραίτητο να είμαστε ειλικρινείς, να υπάρχει σεβασμός προς τον άλλον αλλά και προς τον εαυτό μας, να βρούμε την κατάλληλη στιγμή να επικοινωνήσουμε και να ξέρουμε πότε να μιλήσουμε (όταν π.χ. αντιμετωπίζουμε εμείς πρόβλημα, νιώθουμε άσχημα ή χρειαζόμαστε κάτι) και πότε να ακούσουμε (όταν ο άλλος έχει πρόβλημα, νιώθει άσχημα ή χρειάζεται κάτι).
Πώς δημιουργούμε ένα «εγώ – μήνυμα»:
1. Ξεκινώντας: Εξηγώ πως το πρόβλημα είναι δικό μου και ότι εγώ χρειάζομαι να επικοινωνήσω. Αρχίζουμε την επικοινωνία, εξηγώντας στον άλλο ότι έχουμε κάποια ανάγκη ή αντιμετωπίζουμε κάποιο πρόβλημα, που, για την επίλυσή του, χρειαζόμαστε τη βοήθειά του.
2. Αναλύοντας: Στη συνέχεια, μπορούμε να εξηγήσουμε τι χρειαζόμαστε, τι συμβαίνει όταν δεν παίρνουμε αυτό που χρειαζόμαστε και πώς αισθανόμαστε όταν συμβαίνει αυτό.
3. Τι χρειάζομαι – τι ζητώ: Στο στάδιο αυτό, εξηγούμε στον άλλο τι χρειαζόμαστε από αυτόν.
4. Άνοιγμα προς την ενεργητική ακρόαση: Ολοκληρώνοντας το μήνυμά μας, δίνουμε την ευκαιρία στον άλλον συνομιλητή- παραλήπτη της επικοινωνίας να εκφράσει τα δικά του συναισθήματα και σκέψεις για όσα του είπαμε. Επίσης, αν έχουμε συγκεκριμένες ερωτήσεις για τον άλλον, μπορούμε να τις κάνουμε.
Παραδείγματα «εγώ – μηνυμάτων»:
«Έχω ανάγκη να είσαι στην ώρα σου. Δεν μου αρέσει να χάνω το χρόνο μου περιμένοντας, πιστεύω πως δεν με σέβεσαι και αισθάνομαι θυμό, αδικία και απόρριψη.»
«Έχω ανάγκη να γνωρίζω ότι με δέχεσαι γι΄ αυτό που είμαι και με σέβεσαι. Όταν με κριτικάρεις, νιώθω απόρριψη και ότι δεν με αγαπάς. Τότε, νιώθω θυμό και πίκρα.»
«Χρειάζομαι να με προσέχεις όταν σου μιλάω ∙ διαφορετικά, νομίζω ότι δεν ενδιαφέρεσαι για μένα και ότι αδυνατούμε να επιλύσουμε τα προβλήματά μας. Αισθάνομαι απόρριψη και αδικία.»
«Έχω μεγάλη ανάγκη τη βοήθειά σου στην τάξη και καθαριότητα, επειδή δεν μπορώ να χαλαρώσω όταν δεν είναι όλα καθαρά και τακτοποιημένα. Όταν δεν με βοηθάς, σκέφτομαι πως δεν θεωρείς τις ανάγκες μου σημαντικές και νιώθω θυμό, απόρριψη και αδικία.»
Πώς γίνεται η «ενεργητική ακρόαση»:
1. Αφήνουμε το άτομο να μιλήσει, χωρίς να το διακόπτουμε.
2. Κοιτάμε τον άλλο στα μάτια και δεν γυρίζουμε το βλέμμα μας αλλού.
3. Ας μην αρχίσουμε να κάνουμε κριτική ή να δίνουμε συμβουλές.
4. Κάνουμε ερωτήσεις που θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε ξεκάθαρα τι νιώθει και τι χρειάζεται ο άλλος.
5. Μπορούμε, επίσης, να επιβεβαιώνουμε αν αυτό που καταλάβαμε από την επικοινωνία μας είναι σωστό ή όχι.
Μέσα από την ανοιχτή και ειλικρινή επικοινωνία μπορούμε να χτίσουμε σχέσεις που αντέχουν στο χρόνο, με μειωμένες συγκρούσεις, πιο πλήρεις ανθρώπους και μια πιο γαλήνια και αρμονική ζωή.
Αρμονική ζωή
