Νέες θεωρίες προσπαθούν να εξηγήσουν τις διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα και πως οι γυναίκες δεν είναι οι αδικημένοι της κοινωνίας.
Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι ο κόσμος μας εκμεταλλεύεται τους άντρες, ειδικά όταν οι άντρες κρατούν τις περισσότερες θέσεις ευθύνης; Αυτή είναι μια παρατήρηση που χρειάζεται σοβαρή εξέταση αφού αμφισβητεί και τη φεμινιστική κριτική για την κοινωνία μας. Οι περισσότεροι ηγέτες, πρόεδροι, πρωθυπουργοί, διευθυντές οργανισμών είναι άντρες. Αυτό όμως είναι και το λάθος: Να κοιτάς μόνο προς την κορυφή της κοινωνίας.
«Mission Impossible»
Αν κάποιος προσπαθούσε να δει και το άλλο άκρο, τον «πάτο», θα έβρισκε εκεί και περισσότερους άντρες. Ποιοι είναι στη φυλακή για εγκλήματα ή εξαιτίας πολιτικών διώξεων; Ποιοι είναι οι περισσότεροι θανατοποινίτες; Ποιοι είναι οι περισσότεροι άστεγοι; Ποιους αφορούν τα περισσότερα εργατικά ατυχήματα; Το Αμερικανικό υπουργείο εργασίας αναφέρει ότι το 93% των θανάτων σε ώρα εργασίας είναι άντρες. Όταν οι νεκροί στρατιώτες στο Ιράκ πέρασαν το όριο των 3000, 2938 ήταν άντρες και μόνο 62 γυναίκες.
Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι η κοινωνία μας εκμεταλλεύεται τους άντρες και γι’ αυτό προσφέρει ανταλλάγματα για να φέρουν σε πέρας «επικίνδυνες αποστολές». Οι περισσότεροι πολιτισμοί και στις περισσότερες κουλτούρες οι άντρες χρησιμοποιήθηκαν πολύ περισσότερο από τις γυναίκες για αυτές της υψηλού κινδύνου-ανταμοιβής εργασίες. Και γι’ αυτό υπάρχουν περισσότεροι άντρες τόσο στην κορυφή όσο και στον «πάτο» της κοινωνίας.
Το ερώτημα Σάμερς
Πριν αρκετά χρόνια ο Λάρι Σάμερς, πρόεδρος του Χάρβαρντ, ξεσήκωσε το φεμινιστικό κατεστημένο θέτοντας το ερώτημα αν η προκατάληψη μόνο ήταν αρκετή για να εξηγήσει την απουσία γυναικών από την κορυφή της επιστήμης. Αφού αρχικά είπε ότι ο λόγος για τον οποίο δεν υπάρχουν τόσες γυναίκες καθηγήτριες φυσικής όσο οι άντρες, μπορεί να είναι ότι δεν υπάρχουν τόσες γυναίκες με υψηλή ικανότητα. Χρειάστηκε να ζητήσει συγνώμη, υποσχέθηκε μεγάλα κονδύλια (για γυναίκες επιστήμονες) και τελικά παραιτήθηκε.
Τη δεδομένη εποχή η μοναδική ανεκτή εξήγηση για την απουσία κορυφαίων γυναικών στην επιστήμη ήταν ο πατριαρχισμός και όχι η έλλειψη ικανότητας. Αν και υπάρχουν μερικά στοιχεία που δείχνουν ότι οι άντρες είναι λίγο καλύτεροι στα μαθηματικά ας υποθέσουμε ότι ο Σάμερς μιλούσε για γενική ευφυΐα. Τα στοιχεία από μετρήσεις IQ ενήλικων δείχνουν τους ίδιους μέσους όρους για άντρες και γυναίκες. Οπότε είναι λάθος να πει κανείς ότι οι άντρες είναι πιο έξυπνοι από τις γυναίκες.
Αλλά ο Σάμερς δεν είπε κάτι τέτοιο. Είπε ότι υπήρχαν περισσότεροι άντρες σε υψηλό επιστημονικό επίπεδο κάτι που δεν αναιρεί το γεγονός ότι οι μέσοι όροι είναι ίδιοι. Υπάρχουν επίσης και περισσότεροι άντρες με εξαιρετικά χαμηλό IQ. Και όλοι αυτοί οι άντρες δε μπορεί να είναι το αποτέλεσμα του πατριαρχισμού. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τους άντρες να συνομωτούν να γίνουν οι γιοι τους πιο βλάκες.
Άλλο δεν θέλω και άλλο δεν μπορώ
Είναι σχεδόν σίγουρο ότι από πίσω υπάρχει κάποια γενετική βάση. Η ευφυΐα ακολουθεί αυτό το πρότυπο, όπως και άλλα χαρακτηριστικά. Στο σεξ, για παράδειγμα, άντρες και γυναίκες έχουν την ίδια ικανότητα να κάνουν σεξ, ό,τι και αν αυτό σημαίνει, αλλά υπάρχουν σαφέστατες διαφορές ως προς τα κίνητρα: Ποιος θέλει πιο συχνά; Ποιος θέλει περισσότερους συντρόφους; Ποιος εκμεταλλεύεται κάθε ευκαιρία για σεξ; Ποιος ρισκάρει περισσότερο; Η δική μας έρευνα έδειξε ότι οι άντρες είναι αυτοί που έχουν πιο έντονα σεξουαλικά κίνητρα. Είναι πλέον επίσημο: Οι άντρες είναι πιο «πεινασμένοι» από τις γυναίκες. Και αυτό έχει να κάνει με τα κίνητρα παρά την ικανότητα.
Ως μουσικός έχω αναρωτηθεί γιατί οι γυναίκες στη μουσική δεν είναι το ίδιο δημιουργικές με τους άντρες. Η δημιουργικότητα μπορεί να είναι ένα ακόμη παράδειγμα διαφοράς στα κίνητρα παρά στην ικανότητα. Στη κλασσική μουσική οι γυναίκες μπορούν να παίξουν όργανα εξίσου καλά με τους άντρες. Αντίθετα στη τζαζ που χρειάζεται να αυτοσχεδιάσεις ελάχιστες γυναίκες το κάνουν. Η ικανότητα υπάρχει αλλά ίσως λείπει το κίνητρο.
"Impossible is nothing"
Στην Αμερική του 19ου αιώνα υπήρχαν πολύ περισσότερες γυναίκες της μεσαίας τάξης που έπαιζαν πιάνο από ό,τι άντρες. Παρόλα αυτά δεν υπήρξε καμία γυναίκα συνθέτης, κανένα πρωτοποριακό στιλ ή νέες τεχνικές. Υποθέτω ότι η εξήγηση κονσέρβα για αυτό είναι ότι οι γυναίκες δεν ενθαρρύνθηκαν, δεν εκτιμήθηκαν ή αποθαρρύνθηκαν στην προσπάθεια τους να γίνουν δημιουργικές. Αλλά αυτή η εξήγηση είναι μάλλον ελλιπής αν σκεφτεί κανείς πως την ίδια εποχή οι μαύροι άντρες στην Αμερική δημιούργησαν τα μπλουζ, εν συνεχεία τη τζαζ και τελικά άλλαξαν τον τρόπο που ο κόσμος ακούει μουσική. Αν και το να πιάσουν μουσικό όργανο στα χέρια τους ήταν εξαιρετικά δύσκολο υπήρχε το κίνητρο για να το κάνουν πολύ περισσότερο από ό,τι στις γυναίκες της μεσαίας τάξης.
Και ολίγον Δαρβίνος
Η σύγχρονη έρευνα στη γενετική έχει δώσει απαντήσεις στο ερώτημα της ανδρικής υπερβολής εδώ και δύο χρόνια. Ο ανθρώπινος πληθυσμός του σήμερα προέρχεται από διπλάσιες γυναίκες σε σχέση με άντρες. Μόνο το 40% των αντρών που γεννήθηκαν σε όλη την ανθρώπινη ιστορία έδωσε απογόνους σε αντίθεση με το 80% των γυναικών. Οι περισσότεροι από τους άντρες που έζησαν δεν έδωσαν απογόνους. Η γενεαλογία τους ήταν τυφλή.
Ιστορικά, για τις γυναίκες οι πιθανότητες αναπαραγωγής ήταν καλύτερες αν δεν έπαιρναν ρίσκα. Ήταν ασφαλέστερο να παραμένουν σε ένα ήσυχο μέρος, να συμβαδίζουν με το πλήθος και στην πορεία όλο και κάποιος άντρας θα προσέφερε τη δυνατότητα να κάνουν παιδιά. Αν έπαιρναν ρίσκα θα μπορούσαν να κολλήσουν κάποια ασθένεια, να πεθάνουν στη πορεία χωρίς να προλάβουν να κάνουν παιδιά και γι’ αυτό είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος μια ομάδα 100 γυναικών να ναυλώνουν ένα καράβι για να εξερευνήσουν ένα άγνωστο μέρος του πλανήτη.
Για τους άντρες το αναπαραγωγικό παιχνίδι είχε πάντα τελείως διαφορετική στρατηγική. Σαλπάροντας για το άγνωστο μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Μπορεί να πνιγείς, να σκοτωθείς, να μη γυρίσεις ποτέ. Αλλά και το να μη δοκιμάσεις άλλες λύσεις, να μην είσαι δημιουργικός, να μην πάρεις ρίσκα σημαίνει ότι η κατάσταση σου θα παραμείνει στάσιμη και δε θα αναπαραχθείς ούτως ή άλλως. Σήμερα είμαστε απόγονοι των λίγων αντρών που έκαναν το παράτολμο ταξίδι και γύρισαν πίσω πλούσιοι και σε θέση να διαιωνίσουν τα γονίδια τους.
Στα "βήματα" του Τζένγκις Χαν
Ένας στους δεκαέξι άντρες στη Μογγολία είναι απόγονος του ίδιου άντρα, πιθανώς του Τζένγκις Χαν. Οι ιστορικοί υπολογίζουν ότι ο μεγάλος κατακτητής είχε αρκετές εκατοντάδες παιδιά, ίσως και πάνω από χίλια. Πήρε μεγάλα ρίσκα, κυριάρχησε στο μισό γνωστό κόσμο και το κέρδος του στο αναπαραγωγικό παιχνίδι ήταν τεράστιο. Και το κυνήγι των μεγαλείων δεν θα μπορούσε να δώσει ποτέ ένα τέτοιο πλεονέκτημα στο γυναικείο φύλο. Ακόμα και αν μια γυναίκα κατακτούσε διπλάσια εδάφη από ό,τι ο Τζένγκις Χαν δεν θα μπορούσε να κάνει ποτέ πάνω από 10-12 παιδιά. Παίζοντας εκ του ασφαλούς θα είχε επίσης το ίδιο αποτέλεσμα.
Ποια είναι η σημερινή πραγματικότητα; Οι περισσότερες γυναίκες έχουν μερικά μόλις παιδιά και ελάχιστες γυναίκες ξεπερνούν τα δέκα. Αντίθετα υπάρχουν πολλοί άντρες χωρίς παιδιά, κάποιοι που έχουν μερικά και αρκετοί που έχουν πάρα πολλά. Από πλευράς βιολογικού ανταγωνισμού οι άντρες είναι πολύ περισσότεροι ανάμεσα στους χαμένους και τους κερδισμένους της αναπαραγωγής.
Η μάχη των φύλων - 2ο μέρος
Φανταστείτε μια αρχαία μάχη στην οποία ο εχθρός κατατροπώνεται, η πόλη σώζεται και οι ανακουφισμένοι κάτοικοι ραίνουν τους στρατιώτες που επιστρέφουν με χρυσά νομίσματα. Αν υπήρχαν φεμινιστές στην εποχή αυτή θα διαμαρτύρονταν ότι τα μισά από αυτά τα νομίσματα θα πρέπει να πάνε σε γυναίκες. Κατά βάση συμφωνώ. Αλλά τη ίδια στιγμή που κάποιοι στρατιώτες επιστρέφουν νικητές, κάποιοι άλλοι αιμορραγούν μέχρι θανάτου στο πεδίο της μάχης. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία χρησιμοποιούσε και χρησιμοποιεί τους άντρες. Για αποστολές υψηλού κινδύνου – υψηλών απολαβών.
Να σωθούν τα γυναικόπαιδα
Πολύ συχνά στις ειδήσεις ακούμε τη λέξη «γυναικόπαιδα», συνήθως όταν πρόκειται για κάποιο ατύχημα. Είναι γενικότερα δυσάρεστο όταν άνθρωποι σκοτώνονται αλλά ιδιαίτερα δυσάρεστο όταν σκοτώνονται γυναίκες ή παιδιά. Και οι περισσότεροι άντρες ξέρουν ότι σε μια επικίνδυνη κατάσταση θα πρέπει να δώσουν τη ζωή τους χωρίς διαμαρτυρία αν προκειμένου να σωθούν γυναίκες και παιδιά. Στον τιτανικό ο πλουσιότερος άντρας είχε μικρότερη πιθανότητα επιβίωσης (36%) και από τη φτωχότερη γυναίκα (43%). Η ζωή των πλουσίων, των ισχυρών, αυτών που κινούν τα νήματα και έχουν τις άκρες, αυτών που υποτίθεται ότι ο πολιτισμός προσπαθεί να ευνοήσει είχε λιγότερη σημασία από τη ζωή μια γυναίκας με ελάχιστα χρήματα και καθόλου εξουσία. Οι άντρες είναι αναλώσιμοι.
Οι περισσότεροι πολιτισμοί θριάμβευσαν αναλώνοντας άντρες! Γιατί; Γιατί, όταν ένα κοινωνικό σύνολο ανταγωνίζεται ένα άλλο, σε γενικές γραμμές, θα υπερισχύσει το μεγαλύτερο. Έτσι κάθε σύνολο προάγει την πληθυσμιακή αύξηση κάτι που εξαρτάται από τις γυναίκες. Για να μεγιστοποιηθεί η αναπαραγωγή, μια κοινωνία χρειάζεται όσο περισσότερες μήτρες γίνεται ενώ της αρκούν μερικά μόνο. Αν ένα σύνολο χάσει τους μισούς άντρες, η επόμενη γενιά θα είναι ελαφρώς μειωμένη. Αν όμως χάσει τις μισές γυναίκες αυτό ισοδυναμεί με καταστροφή. Γι’ αυτό διαχρονικά οι γυναίκες προστατεύονται και οι άντρες αναλαμβάνουν τις επικίνδυνες αποστολές.
Όταν ξέσπασαν τα σκάνδαλα για τους κινδύνους της μεταλλευτικής βιομηχανίας, η Βρετανική βουλή ψήφισε νόμους που απαγόρευαν τη απασχόληση παιδιών μικρότερων των 10 ετών και γυναικών όλων των ηλικιών. Ακόμα όμως και σήμερα, που λαμβάνονται αυστηρά μέτρα ασφάλειας, τα στατιστικά των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων αφορούν σε συντριπτικό ποσοστό άντρες. Οι άντρες είναι πιο αναλώσιμοι στα ευρύτερα κοινωνικά σύνολα –εταιρείες, στρατός, πολιτική- που δημιουργούνται από άντρες.
Κοινωνικοποίηση και φύλο
Η ιδέα ότι οι γυναίκες είναι πιο κοινωνικές είχε διατυπωθεί για πρώτη φορά από τους Κρος και Μάντσεν. Αν και είχαν μαζέψει πληθώρα στοιχείων, διαφωνούσα με τα συμπεράσματα τους όπως ότι οι άντρες είναι πιο επιθετικοί από τις γυναίκες: Η επιθετικότητα μπορεί να καταστρέψει μια σχέση και γι’ αυτό οι γυναίκες την αποφεύγουν. Οι άντρες δεν ενδιαφέρονται για τις σχέσεις και έτσι επιδεικνύουν περισσότερη επιθετικότητα. Η διαφορά στη επιθετικότητα ήταν η βασική εξήγηση για την αυξημένη κοινωνικότητα των γυναικών.
Η δική μου άποψη είναι ότι υπάρχουν δύο διαφορετικοί τρόποι κοινωνικοποίησης: Οι διαπροσωπικές σχέσεις όπου οι γυναίκες είναι «καλύτερες» και τα ευρύτερα δίκτυα κοινωνικών επαφών που ιδρύονται και αναπτύσσονται από άντρες. Είναι όπως το συνηθισμένο ερώτημα: Τι είναι πιο σημαντικό; Να έχεις φίλους ή να έχεις γνωστούς; Οι περισσότεροι άνθρωποι θα απαντήσουν το πρώτο αλλά το δίκτυο των επιφανειακών σχέσεων μπορεί να είναι εξίσου σημαντικό. Απλώς με διαφορετικό τρόπο.
Η αλήθεια είναι ότι οι γυναίκες μπορούν να ασκήσουν αρκετή βία μέσα σε μια σχέση! Είναι πιο πιθανό να χαστουκίσουν το σύντροφο τους ή να του επιτεθούν με φονικό όπλο. Ασκούν περισσότερη βία στα παιδιά αν και αυτό είναι δύσκολο να το αποδείξεις δεδομένου του χρόνου που περνούν μαζί τους. Παρόλα αυτά δεν μπορεί να πει κάποιος ότι οι γυναίκες αποφεύγουν να είναι επιθετικές σε μια σχέση. Αυτό το κάνουν στην ευρύτερη κοινωνία όπου είναι δύσκολο να φανταστείς μια γυναίκα να επιτίθεται σε έναν άγνωστο της. Οι πιθανότητες μια γυναίκα να βγει στο δρόμο και να καταλήξει σε καυγά με έναν άλλο άντρα είναι ελάχιστες σε σχέση με τους άντρες. Η διαφορά επιθετικότητας στα δύο φύλα πάλι υπάρχει στην ευρύτερη κοινωνική σφαίρα.
Τι γίνεται όμως με την αλληλεγγύη. Οι περισσότερες έρευνες έχουν δείξει ότι οι άντρες είναι πιο διαθέσιμοι να προσφέρουν τη βοήθεια τους από ό,τι οι γυναίκες. Οι Κρος και Μάντσεν δυσκολεύτηκαν να το εξηγήσουν αυτό και κατέληξαν στο κλισέ ότι οι γυναίκες δεν έχουν ενθαρρυνθεί ή δεν έχουν μεγαλώσει με αυτό το πρότυπο. Εγώ όμως νομίζω ότι η αλληλεγγύη ακολουθεί το ίδιο πρότυπο με την επιθετικότητα. Μέσα στην οικογένεια οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα αλληλέγγυες, πολύ περισσότερο από τους άντρες. Γιατί αυτή είναι η μορφή κοινωνικοποίησης που τους ενδιαφέρει. Αντίθετα οι άντρες ενδιαφέρονται περισσότερο για το ευρύτερο δίκτυο πιο επιφανειακών σχέσεων και σε αυτό είναι πιο αλληλέγγυοι και πιο επιθετικοί συγχρόνως.
Η ίδια διττή συμπεριφορά υποστηρίζεται από πειραματικές παρατηρήσεις: Τα μικρά κορίτσια στην παιδική χαρά παίζουν ένα προς ένα με το ίδιο «ταίρι» για όλο το χρονικό διάστημα του παιχνιδιού ενώ τα αγόρια είτε παίζουν ένα προς ένα με διαφορετικά «ταίρια» ή με μια ομάδα. Τα κορίτσια προτιμούν τις διαπροσωπικές σχέσεις ενώ τα αγόρια τα μεγαλύτερα σύνολα. Όταν δύο κορίτσια παίζουν μαζί και οι ερευνητές φέρουν ένα τρίτο, αντιστέκονται στην ενσωμάτωση του. Όταν δυο αγόρια παίζουν μαζί θα αφήσουν πιο εύκολα και ένα τρίτο να συμμετάσχει.
Η προσέγγιση των διαφορών με τη θεωρία των «ανταλλαγμάτων» έχει ανάλογα παραδείγματα και στη γενετική: Για παράδειγμα η δρεπαννοκυτταρική αναιμία οφείλεται σε ένα ελλατωματικό γονίδιο που όμως προσφέρει ανθεκτικότητα στην ελονοσία. Και γι’ αυτό οι πληθυσμοί στις τροπικές περιοχές το φέρουν σε μεγάλο ποσοστό. Αντίθετα οι πληθυσμοί που εξελίχθηκαν σε ψυχρότερες περιοχές προτίμησαν διαφορετικό αντάλλαγμα. Απέφυγαν το γονίδιο ρισκάροντας για τη δρεπανοκυτταρική αναιμία. Με ανάλογο τρόπο η θεωρία των ανταλλαγμάτων παρέχει μια ριζικά διαφορετική προσέγγιση στην ερμηνεία των φυλετικών διαφορών όπως η κοινωνικοποίηση.
Οι άντρες και οι γυναίκες είναι διαφορετικοί αλλά κάθε πλεονέκτημα συνδεέται με ένα μειονέκτημα. Μπορεί το ένα φύλο να είναι καλύτερο σε κάτι αλλά αυτό που πρέπει να εξετάσει κανείς είναι τι πλεονέκτημα δίνει η αντίθετη ιδιότητα. Όπως με την επιθετικότητα και την αλληλεγγύη που σε ένα βαθμό είναι αντίθετες ιδιότητες.
Σκεφτείτε επίσης και το κοινό εύρημα ότι οι γυναίκες είναί πιο καλές στο να εκφράζουν τα συναισθήματα τους από τους άντρες. Σε μια ερωτική σχέση η καλή επικοινωνία είναι σημαντική. Βοηθά τους δύο συντρόφους να κατανοήσουν καλύτερα ο ένας τον άλλο. Αλλά σε μια ευρύτερη ομάδα όπου υπάρχουν ανταγωνιστές είναι επικίνδυνο να επιδεικνύεις τα συναισθήματα σου. Το ίδιο ισχύει και στις εμπορικές συναλλαγές. Αν διαπραγματεύεσαι μια συμφωνία, είναι καλύτερα να κρατάς τα συναισθήματα για τον εαυτό σου.
Η δικαιοσύνη είναι ένα ακόμη παράδειγμα της «εξειδίκευσης «στην κοινωνικοποίηση. Στα πειράματα του Μέιτζορ το 1970 φάνηκε ότι οι γυναίκες προτιμούν να μοιράζουν ένα δεδομένο πόσο χρήματος σε ίσα μερίδια ενώ οι άντρες έχουν την τάση να δίνουν το μεγαλύτερο μερίδιο σε όσους θεωρούν ότι έκαναν την περισσότερη δουλειά! Τι είναι καλύτερο; Κανένα. Και τα δύο δείχνουν διαφορετικό προσανατολισμό. Στις διαπροσωπικές σχέσεις όπου εφαρμόζεται η αρχή της αμοιβαιότητας μοιράζονται και οι πόροι εξίσου! Στα ευρύτερα δίκτυα κοινωνικών σχέσεων, όπου προτιμούν να δραστηριοποιούνται οι άντρες οι απολαβές είναι ανάλογες της συνεισφοράς.
Κοινωνία και διαιώνιση
Πως σχετίζονται όμως οι επικίνδυνες αποστολές, τα ανταλλάγματα και οι διαφορές στην κοινωνικοποίηση μεταξύ των δύο φύλων; Η δημιουργία κοινωνικών συνόλων είναι μια επιτυχής βιολογική στρατηγική: 20 άνθρωποι που λειτουργούν ως σύνολο επιβιώνουν και αναπαράγονται καλύτερα από ό,τι 20 μονάδες με τις ίδιες ικανότητες! Το κέρδος όμως του συνόλου είναι τόσο μεγαλύτερο όσο μεγαλύτερο είναι το ίδιο το σύνολο (οι άνδρες παίρνουν τα ρίσκα όταν οι γυναίκες προστατεύονται) και όσο καλύτερα λειτουργεί το ευρύτερο κοινωνικό δίκτυο των επιφανειακών σχέσεων όπου δραστηριοποιούνται περισσότερο οι άντρες!
Αυτή η στρατηγική είναι η πιο αποτελεσματική για την επιβίωση και διαιώνιση του είδους. Ακόμα και όταν ο άνθρωπος ήταν τροφοσυλλέκτης η επιβίωση της ομάδας στηριζόταν στην καθημερινή συλλογή καρπών από τις γυναίκες. Οι άντρες έφευγαν για κυνηγετικά ταξίδια και πολλές φορές γύριζαν με άδεια χέρια. Αλλά η περιστασιακή τους λεία ήταν το κάτι παραπάνω στην διαβίωση και αυτό εξαρτιόταν από την ομαδική λειτουργία. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει και σήμερα.
Η επιβίωση και η εξασφάλιση της συνέχειας του είδους στηρίζεται στις διαπροσωπικές σχέσεις όπου θριαμβεύουν οι γυναίκες αλλά τα δίκτυα που χτίζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό οι άντρες είναι αυτά που προσφέρουν την πολυτέλεια του πολιτισμού και των ανέσεων. Οι γυναίκες μπορούν να λειτουργήσουν εξίσου καλά σε ένα ευρύτερο σύνολο όπως μια εταιρεία αλλά η κοινωνία ακόμα στηρίζεται στους άντρες για τη δημιουργία τέτοιων ευρύτερων δικτύων, στην ανάλωση τους και τη διεκπεραίωση των επικίνδυνων αποστολών. Και για το λόγο αυτό, όπως και στις μάχες της αρχαιότητας, οι άντρες είναι περισσότεροι ανάμεσα στους κερδισμένους και τους χαμένους της κοινωνίας μας.
Σημ. Ο Ροι Μπάουμάιστερ είναι καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας της Φλόριντα.
