Το τίμημα της απληστίας και η ευκαιρία μας:
«Τόσο μεγάλωσε η απόσταση ανάμεσα σε πραγματικές και τεχνητές ανάγκες που αυτή η φωτογραφία έπεσε στο κενό»
Κοιτάζοντας αυτή την εξόχως σκληρή και αληθινή φωτογραφία του
Sebastião Salgado (κάτω και πάνω) μετά την αρχική γροθιά στη θέα του
υποσιτισμένου παιδιού, η αντιπαράθεσή της με την γενικευμένη οικονομική
κρίση είναι τόσο αναγκαία όσο και αναπόφευκτη.
Η ορθολογική προσέγγισή της μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε το
γενικότερο πλαίσιο του προβλήματος, καθώς και να αναζητήσουμε τη λύση
του. Θα ήταν χρήσιμο να φανταστούμε έναν εξωτερικό παρατηρητή, μέλος της
αποστολής ενός ανώτερου εξωγήινου πολιτισμού. Αυτός, απολύτως ξένος και
αμέτοχος, στην αναφορά του σχετικά με την πολιτισμική ανάπτυξη της
ανθρωπότητας την τελευταία χιλιετία, είναι βέβαιο ότι δεν θα έπλεκε σε
καμία περίπτωση το εγκώμιο των επιτευγμάτων μας.
Αντιθέτως θα επέστρεφε στον πλανήτη του συγκλονισμένος και
αηδιασμένος από τη γενικευμένη αδικία. Αναμφίβολα θα τόνιζε την
δυσαρμονία ανάμεσα στην υψηλή τεχνολογία και την απόλυτη έλλειψη βασικών
αγαθών σε χιλιάδες σημεία του πλανήτη η οποία συνθέτει το σκηνικό μιας
παγκόσμιας ντροπής. Θα κατέγραφε επίσης την τραγική μας αδυναμία να
αποφύγουμε τα τεράστια λάθη των πρότερων πολιτισμών του πλανήτη μας.
«Από αυτή ακριβώς τη τεράστια παραδοχή της ντροπιαστικής αποτυχίας μας πρέπει να ξεκινήσει η αναζήτηση της λύσης».
Πρέπει να αγνοήσουμε τις δόλιες και απάνθρωπες επιστημονικές μελέτες
που υποστηρίζουν το αντίθετο, ώστε να καταλάβουμε ότι ο πλανήτης είναι
σε θέση να σιτίσει επαρκώς και ισότιμα όλους τους κατοίκους του. Πρέπει
επίσης να παραδεχτούμε ότι οι λαοί των ανεπτυγμένων δυτικών κοινωνιών
ζούμε χρόνια τώρα υπνωτισμένοι και εφησυχασμένοι μέσα στην εφήμερη,
επίπλαστη και συχνά ανήθικη ευημερία μας.
Είμαστε εθισμένοι σε ψεύτικες και άχρηστες ανάγκες. Γινόμαστε θύματα
και θύτες ενός παγκόσμιου σχεδίου που έχει κατασκευαστεί από λίγους,
ώστε να ικανοποιεί τα πλέον πρωτόγονα ένστικτα ελάχιστων πολτοποιώντας
εκατομμύρια ανθρώπων. Παράλληλα η ανθρώπινη επέμβαση στις φυσικές
εξελικτικές λειτουργίες του πλανήτη έχει σταδιακά ενεργοποιήσει
μηχανισμούς φυσικής αντίδρασης με καταστροφικά για την ανθρωπότητα
αποτελέσματα.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι η διαρκώς αυξανόμενη ανισότητα δεν είναι
μόνο ανήθικη, αλλά αποτελεί και φραγμό για τη συνολικά ωφέλιμη και
ουσιαστική πολιτισμική μας ανάπτυξη. Είναι η ευκαιρία και η στιγμή να
υποστείλουμε τη σημαία της απληστίας σε κάθε μέγεθος και έκφανσή της.
Να γυρίσουμε την πλάτη στην υπερκατανάλωση και την υπερσυγκέντρωση.
Πρέπει να αγωνιστούμε με όλες μας τις δυνάμεις για πολιτικές που θα
στοχεύουν στη καθολική επιβίωση, την αξιοπρέπεια, το συνολικό συμφέρον
και την πανανθρώπινη πολιτισμική ανάπτυξη.
«Θα χρειαστεί να επαναπροσδιορίσουμε τα σημαντικά και απαραίτητα στοιχεία της ύπαρξής μας».
Πρέπει να αφήσουμε πίσω μας δογματισμούς, ιδεοληψίες, ποταπά πολιτικά κίνητρα και θρησκοληψίες.
Οφείλουμε να πολεμήσουμε όλα τα είδη και μετεξελίξεις του κοινωνικού
δαρβινισμού, από τον φασισμό μέχρι τις ψεύτο-προοδευτικές σύγχρονες
τάσεις του νεοφιλελευθερισμού. Οφείλουμε να επενδύσουμε την δυτική
αφθονία μας σε μια παιδεία που θα έχει ως βάσεις την ολιγάρκεια, την
ισότητα, την αξιοπρέπεια, τον σεβασμό στη διαφορετικότητα και την
προστασία του περιβάλλοντος που μας φιλοξενεί. Οφείλουμε να εμβαθύνουμε
στη μελέτη των ιστορικών μας λαθών και να στηρίξουμε τον αληθινό,
ειλικρινή και ανιδιοτελή διάλογο.
Πρέπει να στηρίξουμε την καθολική επικοινωνία των λαών έτσι ώστε να
διαχυθεί η αλήθεια, να εξηγηθεί και να γίνει αρμονικά αποδεκτή η
διαφορετικότητά μας. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια συμμαχία των λαών
χωρίς σύνορα, χωρίς πολυεθνικούς διάμεσους, χωρίς συστημικά μέσα
ενημέρωσης και χωρίς εκκλησιαστικές παρεμβάσεις.
«Τα όπλα που προασπίζονται λυσσαλέα την απληστία των λίγων μπορούν και πρέπει να γίνουν δικά μας όπλα».
Σε αυτόν τον αγώνα θα βρεθούν ενάντιοι ακριβώς εκείνοι που αδηφάγα
καρπώνονται τα φρούτα του άδικου μαζί με το υπαλληλικό τους προσωπικό.
Θα αντιμετωπίσουμε στρατιές “έγκριτων” όλων των ιδιοτήτων και
αντιπροσώπους όλων των εξουσιών. Θα προσπαθήσουν να μας διχάσουν και να
μας αποπροσανατολίσουν. Θα κάνουν τα πάντα για να μας οδηγήσουν σε
αιματοχυσίες και καταστροφή, θα εκπαιδεύουν χιλιάδες σε πανεπιστήμια
ντροπής ώστε να μας ποινικοποιήσουν και να μας σταματήσουν. Ο στόχος μας
πρέπει κάθε στιγμή να είναι η απεξάρτησή μας από το ψέμα τους και ο
διαρκής αγώνας για καθολική επιβίωση, ισότητα, σεβασμό και αξιοπρέπεια.
«Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η αδιαφορία είναι εγκληματική στάση ζωής».
Τώρα που η αδικία σταδιακά χτυπάει τις δυτικές μας πόρτες, τώρα που ο
αναίσχυντος πολιτισμός του κεφαλαίου είναι λαβωμένος και εκτεθειμένος
είναι ευκαιρία να ενεργοποιηθούμε ώστε να αλλάξουμε την πορεία της
παγκοσμιοποίησης. Να περάσουμε το κατώφλι μιας πολιτισμικής επανάστασης η
οποία θα οδηγήσει τα παιδιά μας στην παγκόσμια “ανθρωποποίηση” και στην
δημιουργία ενός πολιτισμού για τον οποίο μια ενδεχόμενη μελλοντική
αναφορά θα μας έκανε περήφανους.
Απάθεια, φόβος και μετασχηματισμός
Είναι ιδιαίτερης σημασίας η προσπάθεια ορισμού και κατανόησης της
κοινωνικής απάθειας και του φόβου στις δυτικές κοινωνίες. Αρχικά για να
κατανοήσουμε εάν υπάρχει η επιθυμία και η δυνατότητα των λαών να βγουν
από το υπάρχον πολτοποιητικό σύστημα της ανισότητας και στη συνέχεια για
να εξετάσουμε πώς θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αυτή η έξοδος.
Θα πρέπει αρχικά να ορίσουμε την απάθεια και τον φόβο ως βασικούς
ανασταλτικούς παράγοντες στην εκκίνηση του απαραίτητου και συνολικού
μετασχηματισμού. Από την μια γιατί παραμένει η πεποίθηση ότι σοφός είναι
αυτός που βρίσκεται σε κατάσταση τέλειας αταραξίας και συντήρησης η
οποία δεν ενέχει τον κίνδυνο να επιφέρει οποιαδήποτε μορφή πόνου και
κατά συνέπεια οδηγεί στην ατομική και οικογενειακή ευτυχία και από την
άλλη ο φόβος ο οποίος δρα ως μηχανισμός προστατευτικού χαρακτήρα, ως
φυσιολογική αμυντική αντίδραση του οργανισμού που δεν απαιτεί συνειδητή
σκέψη.
Το σκηνικό της σύγχρονης ολιγαρχίας που προάγει την συνεχώς
αυξανόμενη ανισότητα συντηρείται και αυξάνεται από τους δύο παραπάνω
παράγοντες οδηγώντας σε μια εύθραυστη ισορροπία. Η ιστορία μας έχει
διδάξει ότι περιοδικά αυτή η υποτιθέμενη ισορροπία κλονίζεται και
διαρρηγνύεται οδηγώντας την ανθρωπότητα σε αιματοχυσίες και καταστροφή,
έτσι ώστε να εναποθέσει για μια ακόμη φορά όλες τις δυνάμεις της στην
«αναδόμηση» και μέσα από αυτή την «αναδόμηση» να εδραιώσει ένα νέο
ολιγαρχικό καθεστώς που κάθε φορά δίνει την υπόσχεση περισσότερης
δημοκρατίας και λιγότερης ανισότητας. Αυτό το τραγικό και ειρωνικό
παράλογο μοιάζει να μην έχει τέλος, σαν να έχει παγιωθεί αυθαίρετα ως
παγκόσμιο αξίωμα.
Με ευκαιρία την παγκόσμια κρίση που κάποιοι συχνά με δόλο θέλουν να
ονομάζουν μόνο οικονομική, ενώ είναι κυρίως αξιακή, σήμερα είναι η πρώτη
φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας που οι λαοί καλούμαστε να μην
επαναλάβουμε τα ίδια λάθη. Είναι η πρώτη φορά που δεν έχουμε καμία
δικαιολογία. Η πρόσφατη ιστορία μας έχει διδάξει ότι τα δύο κυρίαρχα
πολιτικά μοντέλα της πρόσφατης ιστορίας έχουν δοκιμαστεί και αποτύχει.
Αυτή η αποτυχία αφορά ασφαλώς τόσο στον καπιταλισμό όσο και στον
κομμουνισμό σε όλες τις εκφάνσεις τους. Τα δύο αυτά μοντέλα αν και με
διαφορετικούς θεσμούς, απαρχές και καταβολές κατέληξαν με τον πλέον
τραγικό και ειρωνικό τρόπο να έχουν τον ίδιο απώτερο στόχο…Την ολιγαρχία
και τον ολοκληρωτισμό.
Σήμερα σε αντίθεση με τις άλλες ιστορικές περιόδους έχουμε στη
διάθεσή μας ποικίλα μέσα, τεχνολογικά και μη, ώστε να επικοινωνήσουμε
συλλογικά και να συσσωματωθούμε εκτοπίζοντας την απάθειά μας και τους
φόβους μας με κύριο όπλο το μεγάλο μας αριθμό. Είναι η πρώτη φορά που
μπορούμε να απαιτήσουμε Άμεση δημοκρατία εξετάζοντας εναλλακτικές
προτάσεις όπως αυτές που εκφράζονται μέσα από τις ιδέες περί Αυτονομίας
πλάι στις ιδέες περί Περιεκτικής Δημοκρατίας και Οικολογίας, να τις
μελετήσουμε, να τις αμφισβητήσουμε, να τις προσαρμόσουμε στο σήμερα,
αλλά πάνω απ’ όλα με ανοιχτό μυαλό, ορθολογισμό και δίχως δογματισμούς
και μικρότητες να εξετάσουμε την εφαρμογή τους για τη δημιουργία ενός
νέου οικονομικού, κοινωνικού και πολιτικού μοντέλου.
Αν εξεταστούν χωρίς δογματισμό αυτές οι ιδέες έχουν περισσότερα κοινά
στοιχεία από ότι αντικρουόμενα και συνθέτουν ένα σύνολο πολύτιμων και
δυστυχώς αναξιοποίητων εργαλείων. Όσο κι αν αυτή η προσέγγιση ακούγεται
γενικόλογη, θεωρητική και ουτοπική, δεν είναι μια φαντασιακή επιθυμία,
μπορεί τώρα για πρώτη φορά να βρει πρακτική εφαρμογή.
Ασφαλώς αυτός ο μετασχηματισμός θα πρέπει να έχει διττό χαρακτήρα.
Από τη μια τη δημιουργία ενός μαζικού κινήματος σε τοπικό, εθνικό και
παγκόσμιο επίπεδο με στόχους την αντικατάσταση του παρόντος οικονομικού
συστήματος των αγορών καθώς και τη μετατροπή της αντιπροσωπευτικής
δημοκρατίας σε άμεση και από την άλλη την επένδυση στο αξιακό επίπεδο
του ανθρώπου, ώστε ο συνολικός αυτός μετασχηματισμός να θεσμιστεί, να
γίνει πανανθρώπινη αξία και να εδραιωθεί ως συνειδητή επιλογή όλων των
πολιτών.
Οφείλουμε να ενημερωθούμε, να μελετήσουμε, να συμβάλλουμε ενεργά στη
διάχυση και επεξεργασία αυτών των ιδεών και να συμμετέχουμε ενεργά στην
εφαρμογή τους. Για να γίνει αυτό θα χρειαστεί μια συναινετική
διαδικασία κατά την οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν και τα υπάρχοντα
οργανωτικά και επικοινωνιακά μέσα αρκεί να ξεφύγουν από τις κομματικές
παρωπίδες, τις προσωπικές σκοπιμότητες και τα μικροπολιτικά συμφέροντα.
Το ζητούμενο δεν είναι να μεταφερθεί η εξουσία σε άλλα χέρια, αλλά να
περάσει στα χέρια των πολιτών και αυτό μπορούν να το επιβάλλουν μόνο οι
ίδιοι οι πολίτες.
“Θα χρειαστεί άλμα μεγαλόψυχης ευφυΐας πάνω από τη φωτιά της μνήμης
για να απομακρυνθούμε από τη φαυλότητα στη σχέση που υπάρχει ανάμεσα
στις ιδεολογίες και τα κόμματα”.
Οφείλουμε να βγούμε από την απάθεια και να ξεπεράσουμε τους φόβους
μας, διαφορετικά δεν έχουμε καμία ελπίδα παρά να περιμένουμε την επόμενη
τραγική αναδόμηση των κοινωνιών μας με τους γηραιότερους εξαθλιωμένους
και τα παιδιά μας μελλοντικούς εργάτες στα εργοτάξια της νέας
ανισότητας!
Γ. Κουτσαντώνης
