Εδώ και αρκετό καιρό,
παρατηρείται ότι αρκετοί χρήστες των κοινωνικών δικτύων προχωρούν σε
διαγραφή των προσωπικών λογαριασμών τους από τα social media. Οι
απαντήσεις που δίνονται είναι αφοπλιστικές και αναπάντεχες. Οι διαγραφή
των λογαριασμών γίνεται διότι τα δημοφιλή κοινωνικά δίκτυα, όπως το
instagram επηρεάζουν αρνητικά την ψυχολογία τους και συμβάλλουν στη
δημιουργία καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Η πίεση για τη λήψη της σωστής
εικόνας, με το σωστό φίλτρο, φορώντας το σωστό ντύσιμο, στο σωστό μέρος,
με τους σωστούς ανθρώπους, θεωρούνται πια από πολλούς ανθρώπους πάρα
πολύ πιεστικά.
Μέσα στα κοινωνικά
δίκτυα, οι άνθρωποι είναι συνηθισμένοι να προβάλλουν στα προφίλ τους
μόνο τον καλύτερο, αν και μη ρεαλιστικό, εαυτό τους, σε μία προσπάθεια
να βελτιώσουν την ψυχολογία τους. Ανεξάρτητα από το αν το έχει γίνει
συνειδητό ή όχι, καθημερινά καταναλώνεται πολύς χρόνος και προσπάθεια
για τη δημιουργία της ψηφιακής ταυτότητας. Η δημιουργία αυτής της
εναλλακτικής εικόνας του ανθρώπινου εαυτού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό
σχετικά με το πώς και οι άλλοι προβάλλουν τους εαυτούς τους στο ίδιο
πλαίσιο. Τι συμβαίνει με τον "πραγματικό" εαυτό, τότε;
Η "χαμογελαστή
κατάθλιψη" είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους
ανθρώπους που πάσχουν από κατάθλιψη, αλλά η οποία δεν είναι τόσο
εμφανής. Στην Αμερική για παράδειγμα, το 6,7% του πληθυσμού ηλικίας άνω
των 18 ετών πάσχει από σοβαρή κατάθλιψη και είναι κύρια αιτία αναπηρίας
στην ηλικιακή ομάδα 15-44 ετών.
Ένας άνθρωπος με
"χαμογελαστή κατάθλιψη", είναι δύσκολο να φανεί ότι έχει
κατάθλιψη.Nιώθωντας άδειος και ανασφαλής εσωτερικά, φορά την μάσκα του
χαρούμενου ανθρώπου και φαίνεται συνέχεια χαμογελαστός γιατί φοβάται πώς
θα τον κρίνουν οι άλλοι γύρω του. Έτσι όχι μόνο μπορεί να μιλήσει με
τους ανθρώπους αλλά είναι συχνά και το πιο ενεργό άτομο σε μια παρέα και
μπορεί πάντα να βρει κάτι για να αστειευτεί ή να γελάσει. Αυτή είναι η
χαμογελαστή κατάθλιψη.
Τα κοινωνικά δίκτυα
δίνουν μια ενδιαφέρουσα οπτική για τη δημιουργία του ιδανικού εαυτού και
πώς αυτή η κατασκευή επηρεάζει την ψυχολογική ισορροπία του ανθρώπου. Ο
ιδανικός εαυτός είναι ο εαυτός που φιλοδοξούμε να είμαστε.
Η προσωπική μας εικόνα
είναι το πρόσωπο που πραγματικά βασίζεται στις ενέργειες, στις
συμπεριφορές και στις συνήθειες που μέχρι τώρα έχουμε πράξει. Σύμφωνα με
τη θεωρία της προσωπικότητας του Carl Rogers, κάθε άνθρωπος
διακατέχεται από το βασικό ένστικτο να βελτιώσει τον εαυτό του και να
αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του. Παρομοίως ο Abraham Maslow,
αποκαλεί αυτό το επίτευγμα αυτοπραγμάτωση. Πιστεύει ότι αυτή η κατάσταση
επιτυγχάνεται όταν ο ιδανικός εαυτός και η εικόνα του εαυτού του
ατόμου, συμφωνούν μεταξύ τους. Αυτό το άτομο θα πρέπει να θεωρείται τότε
ένα πλήρως λειτουργικό πρόσωπο.
Κάθε ένας από τους
ανθρώπους έχει μέσα του ό,τι ο Robert Firestone ονομάζει ως κρίσιμη
εσωτερική φωνή. Πρόκειται για μια δυναμική που υπάρχει μέσα σε κάθε
άτομο που προσφέρει ένα αρνητικό φίλτρο μέσα από το οποίο βλέπει τη ζωή
του. Θεωρείται ότι η φωνή έχει δημιουργηθεί σε νεαρή ηλικία σε περιόδους
στρες ή τραύματος.
Τα κοινωνικά δίκτυα δεν
είναι μόνο εξαιρετικά διαδεδομένα, αλλά είναι και μια δραστηριότητα στην
οποία οι χρήστες ανυπομονούν να συμμετάσχουν. Δεν είναι όλα τα
κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook και το Instagram. Για παράδειγμα στο
LinkedIn, το νέο εικονικό επιχειρηματικό προφίλ που δημιουργεί ο χρήστης
αντικαθιστά γρήγορα το παραδοσιακό τυπωμένο βιογραφικό. Οποιοσδήποτε
μπει να αναζητήσει εργασία μέσα από αυτό το μέσο, θα διακρίνει πολύ
συχνά θέσεις εργασίας που επιμένουν να έχει ο υποψήφιος μια ισχυρή "
παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης".
Αυτό το φαινόμενο είναι
μια απτή εκδοχή της έννοιας του Carl Rogers σχετικά με τον ιδανικό
εαυτό. Κάθε χρήστης έχει μια γενική ψυχολογική persona που κατασκευάζει
και εναποθέτει στο σύμπαν του κυβερνοχώρου με βάση το πρόσωπο που θέλει
να είναι και το πιο σημαντικό, με βάση το πρόσωπο που θέλει να τον
βλέπουν οι άλλοι.
Επίσης, η παραπάνω
σύνδεση επιβεβαιώνει ότι η κατάθλιψη είναι μια πολύπλοκη ασθένεια, με
συχνότερους τους βιοκοινωνικούς και ψυχολογικούς παράγοντες. Δηλαδή, ένα
συνονθύλευμα από τους παράγοντες είναι υπεύθυνοι για την εμφάνισή της
και δεν εστιάζεται μόνο στην εγκεφαλική λειτουργία ή στην προσωπική
ιστορία.
Ένας παράγοντας που
ευθύνεται για τα υψηλά ποσοστά των καταθλιπτικών συμπτωμάτων που
παρουσιάζονται στα κοινωνικά δίκτυα, είναι η έλλειψη συνοχής που
παρατηρείται μεταξύ του ιδανικού εαυτού των ανθρώπων στον κυβερνοχώρο σε
σχέση με την προσωπική εικόνα τους. Η επιθυμία να δουν οι άλλοι χρήστες
τα θετικά στοιχεία του χρήστη, επιβάλλει ώστε εκείνος να πρέπει να
φιμώσει τα προβλήματά του και πλέον δεν έχει καμία ιδέα για το πώς να
εκφράσει την εσωτερική του αναταραχή, χωρίς να νιώσει ότι θα υποστεί μία
"κοινωνική ήττα".
Για προφανείς λόγους, οι
άνθρωποι δεν διαφημίζουν τα αρνητικά χαρακτηριστικά τους στο κοινωνικό
τους προφίλ, ούτε ποστάρουν εικόνες που δεν τους κολακεύουν. Λόγω αυτού
του αυστηρού και ελεγκτικού τρόπου που χρησιμοποιούν τα κοινωνικά
δίκτυα, θεωρείται ότι οι άλλοι χρήστες κρίνουν τη συμπεριφορά και τις
εικόνες των άλλων, επομένως είναι σύνηθες να πιστεύεται ότι οι ζωές των
άλλων ανθρώπων είναι πολύ καλύτερες από τις δικές μας. Αυτό που είναι
σημαντικό να θυμάται κανείς είναι ότι και αυτοί φορούν μάσκες, με τον
τρόπο που ο καθένας το κάνει.
Ενδεικτικά,
καταγράφονται μερικοί τρόποι που προλαμβάνουν συμπτώματα μελαγχολίας
ακόμα και καταθλιπτικής διάθεσης που σχετίζονται με την χρήση των
κοινωνικών δικτύων και ενισχύουν την ψυχολογία των ανθρώπων:
• Αποσύνδεση από την τεχνολογία και τους λογαριασμούς κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης κάθε μέρα και για αρκετές ώρες.
•
Όταν βρίσκεται κανείς αντιμέτωπος με προσβολές μέσα από συζητήσεις με
χρήστες στα κοινωνικά δίκτυα, χρειάζεται να αντιμετωπίσει τις αρνητικές
σκέψεις και να αναρωτηθεί για την προέλευση και την ισχύ τους.
• Η
πολύωρη περιήγηση στα κοινωνικά δίκτυα σε περιόδους πλήξης, είναι
απαραίτητη να συνοδεύεται από κάτι άλλο που θα αποσπάσει την προσοχή του
χρήστη, όπως ένα βιβλίο ή ένα ψυχαγωγικό application στο τηλέφωνό.
