Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ)
ονομάζεται η παλινδρόμηση γαστρικού υγρού
στον οισοφάγο και οφείλεται σε χάλαση του κατώτερου οισοφαγικού
σφιγκτήρα (της βαλβίδας που φυσιολογικά παρεμποδίζει την αναγωγή των υγρών του
στομάχου στον οισοφάγο).
Επεισόδια
παλινδρόμησης συμβαίνουν φυσιολογικά σε όλα τα παιδιά. Στη βρεφική ηλικία, η
ΓΟΠ είναι συχνή και θεωρείται φυσιολογικό φαινόμενο. Συνήθως παρατηρείται στους
3 πρώτους μήνες της ζωής, όπου τα μισά βρέφη έχουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο
ΓΟΠ την ημέρα. Η μεγαλύτερη συχνότητα παρατηρείται στην ηλικία των 4 μηνών,
όπου περίπου το 70% των βρεφών εμφανίζουν ΓΟΠ, ενώ μέχρι την ηλικία των 12-24
μηνών τα συμπτώματα υποχωρούν στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Αυτό οφείλεται
στην προοδευτική ωρίμανση της λειτουργίας του οισοφάγου και του στομάχου.
Εκτός από
την ανωριμότητα της λειτουργίας του οισοφάγου και του στομάχου, υπάρχουν
παράγοντες που προδιαθέτουν τα βρέφη σε ΓΟΠ, όπως η δίαιτα, η οποία
περιλαμβάνει μεγάλο όγκο υγρών, η προωρότητα και η αλλεργία στο γάλα της
αγελάδας.
Συμπτώματα
Η ΓΟΠ είναι
παθολογική και ονομάζεται παλινδρομική νόσος όταν συνοδεύεται από επιπλοκές.
Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα συμπτώματά της ώστε να τα αντιμετωπίζουμε
έγκαιρα.
Το βρέφος με
ΓΟΠ παρουσιάζει συχνές αναγωγές γάλακτος (γουλιές) κατά ή μετά το γεύμα.
Συνήθως οι γουλιές γίνονται χωρίς προσπάθεια και τα περισσότερα βρέφη είναι
χαρούμενα, μερικά όμως μπορεί να επηρεάζονται από τα επεισόδια και να φαίνεται
ότι υποφέρουν. Όταν η ΓΟΠ συμβαίνει συχνά, παρατηρείται αναστάτωση στην
οικογένεια και έντονη ανησυχία. Μπορεί όμως να εμφανίσει το μωρό και συμπτώματα που
υποδηλώνουν επιπλεγμένη ΓΟΠ δηλαδή παλινδρομική νόσο όπως:
- Έντονο κλάμα
- Ρουκετοειδείς εμέτους
- Αιματέμεση
- Πόνο ή δυσφορία στη σίτιση
- Τέντωμα του κορμού και έκταση του κεφαλιού
- Ανήσυχο ύπνο
- Απώλεια ή ανεπαρκή πρόσληψη βάρους
- Βήχα, βράσιμο, άπνοια
Τα
περισσότερα βρέφη με απλή ΓΟΠ δεν χρειάζεται να υποβληθούν σε καμία
εργαστηριακή εξέταση και μέχρι την ηλικία των 12-18 μηνών τα συμπτώματα
υποχωρούν στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Παρ’ όλα αυτά, αν η παλινδρόμηση
είναι πολύ συχνή και δημιουργεί προβλήματα ή επιπλοκές χρήζει διερεύνησης.
Διάγνωση
Ένα καλό
ιστορικό είναι αρκετό για να επιβεβαιώσει τη διάγνωση της μη επιπλεγμένης ΓΟΠ.
Η διαγνωστική προσέγγιση επομένως περιλαμβάνει τα εξής:
1) Λήψη καλού
ιστορικού και φυσική εξέταση.
Χρειάζεται
αξιολόγηση της δίαιτας με καταγραφή της ποσότητας και συχνότητας των γευμάτων. Πολλές φορές υπάρχουν λάθη στην
παρασκευή της τροφής και στον τρόπο-θέση σίτισης. Είναι απαραίτητη επίσης η
αξιολόγηση της ποσότητας, της συχνότητας, του
χρώματος και της έντασης των εμέτων. Το οικογενειακό ιστορικό για ύπαρξη
γαστρεντερολογικών προβλημάτων, μεταβολικών νοσημάτων, αλλεργίας κ.α. πρέπει
επίσης να διευκρινίζεται.
2) Οι
ακτινολογικές εξετάσεις όπως το υπερηχογράφημα και η διάβαση ανώτερου
πεπτικού δεν αποτελούν ευαίσθητες ή ειδικές εξετάσεις για την διάγνωση της ΓΟΠ,
αλλά γίνονται όταν θέλουμε να αποκλείσουμε ανατομικές ανωμαλίες όπως πυλωρική
στένωση, malrotation, δακτυλιοειδές πάγκρεας, διαφραγματοκήλη ή στένωση
οισοφάγου.
3) Μέτρηση pH
οισοφάγου (πεχαμετρία).
Είναι ακριβής
και αξιόπιστη μέθοδος μέτρησης της όξινης παλινδρόμησης και χρησιμοποιείται για
την εντόπιση όξινου ρΗ στον οισοφάγο, για την συσχέτιση των συμπτωμάτων του
βρέφους με την παλινδρόμηση όξινου γαστρικού υγρού ή για την εκτίμηση της
αποτελεσματικότητας της θεραπείας.
4) Μέτρηση
εμπέδησης οισοφάγου (εμπεδησιομετρία).
Η pHμετρία
οισοφάγου μπορεί να είναι φυσιολογική σε
μερικούς ασθενείς με νόσο ΓΟΠ που οφείλεται σε αλκαλική και όχι όξινη ΓΟΠ και
κυρίως στα βρέφη που αλκαλοποιείται το περιεχόμενο του στομάχου με το γάλα. Γι’
αυτό πρόσφατα χρησιμοποιείται η τεχνική της εμπεδησιομετρίας, η οποία θεωρείται
αυτή τη στιγμή η πιο αξιόπιστη εξέταση για τη μελέτη της ΓΟΠ.
5)
Γαστροσκόπηση και βιοψία.
Ελέγχει την
παρουσία και την σοβαρότητα της οισοφαγίτιδας, την ανάπτυξη στένωσης του οισοφάγου, ή την ύπαρξη
οισοφάγου Barrett και αποκλείει άλλες παθήσεις όπως την ηωσινοφιλική
οισοφαγίτιδα.
Θεραπεία
Η
θεραπευτική παρέμβαση συνήθως αφορά αρχικά την τροποποίηση της δίαιτας του
βρέφους. Μέχρι την ηλικία των 3-4 μηνών το μωρό δεν έχει αναπτύξει το αίσθημα
του κορεσμού και συνήθως είναι λαίμαργο. Θα πρέπει να πίνει ποσότητα γάλακτος ανάλογα με την
ηλικία και το βάρος του και όχι υπερβολικές ποσότητες. Η χορήγηση ειδικών
γαλάτων εμπλουτισμένων με πηκτικές ουσίες μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των
εμέτων και των αναγωγών και έχουν ένδειξη σε μερικές περιπτώσεις όπως βρέφη που
δεν παίρνουν βάρος ή κάνουν άπνοιες. Στις περιπτώσεις υποψίας αλλεργίας στο
γάλα αγελάδας, συνιστάται η εμπειρική χορήγηση γάλατος εκτεταμένης υδρόλυσης της
πρωτείνης για 1-2 εβδομάδες. Η πρηνής
θέση συνοδεύεται με λιγότερη ΓΟΠ σε σχέση με την ύπτια. Επειδή ωστόσο, η συγκεκριμένη θέση
έχει συσχετιστεί με το σύνδρομο του αιφνίδιου θανάτου, δεν συνιστάται στους
πρώτους 12 μήνες της ζωής. Η αριστερά πλάγια θέση φαίνεται ότι μειώνει την
συχνότητα της ΓΟΠ.
Φαρμακευτική
θεραπεία κρίνεται απαραίτητη ανάλογα με την ηλικία και τα συμπτώματα. Τα
φάρμακα που χορηγούνται στοχεύουν στην καταστολή της έκκρισης γαστρικού υγρού
και είναι οι αναστολείς των Η2 υποδοχέων όπως η ρανιτιδίνη και οι αναστολείς
της αντλίας πρωτονίων όπως η ομεπραζόλη και λανσοπραζόλη. Χορηγούνται συνήθως
μερικές εβδομάδες ανάλογα με την περίπτωση.
Η πρόγνωση
της ΓΟΠ είναι καλή. Τα συμπτώματα υποχωρούν στα περισσότερα παιδιά μέχρι την
ηλικία των 12-24 μηνών. Μερικά παιδιά με συχνή παλινδρόμηση μπορεί να
παρουσιάσουν προβλήματα σίτισης στον επόμενο χρόνο της ζωής. Επίσης, τα παιδιά
με ΓΟΠ είναι περισσότερο πιθανό να εμφανίσουν ΓΟΠ όταν γίνουν ενήλικες.
M.D.
Socrates E. Antonacacis
General Surgeon
