Διαταραχές Διατροφής Ψυχογενής Βουλιμία - Υπερφαγία - Ανορεξία

του Νικήτα Καυκιού

 Αντιμετωπίζω πρόβλημα διατροφικής συμπεριφοράς όταν:

Σκέφτομαι συνέχεια τι θα φάω, πόσο και πότε.

Έχω χαμηλή αυτοεκτίμηση και συχνά νιώθω ντροπή, ενοχή, κατάθλιψη και άγχος.

Προσπαθώ να αρέσω στους άλλους και να ικανοποιώ τις επιθυμίες τους

Είμαι απογοητευμένος-η από την εικόνα του σώματός μου.

Προσπαθώ να κρύβω από τους άλλους το πόσο τρώω.

Καταναλώνω μεγάλες ποσότητες φαγητού χωρίς να το απολαμβάνω και νιώθω τύψεις γι αυτό.

Μερικές φορές χρησιμοποιώ επανορθωτικές συμπεριφορές (πρόκληση εµέτου, χρήση καθαρτικών και διουρητικών, αυστηρή δίαιτα, έντονη σωµατική άσκηση) προκειμένου να διατηρήσω το βάρος μου.

Όταν τρώγω πολύ νιώθω σαν να προσπαθώ να γεμίσω ένα κενό μέσα μου που δεν γεμίζει ποτέ.

Αρνούμαι την τροφή σε τέτοιο βαθμό ώστε να κινδυνεύει η υγεία μου.

Παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση διαταραχής
διατροφικής συμπεριφοράς:

Βιο-γενετικοί

Ψυχολογικοί.

Διαπροσωπικοί.

Οικογένεια - Κοινωνικά Πρότυπα

.

Βιο-γενετικοί παράγοντες

Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι βιολογικοί και γενετικοί παράγοντες συμβάλλουν σε ένα ποσοστό περίπου 55% στην ανάπτυξη διαταραχών διατροφής. Τα άτομα που έχουν στην οικογένειά τους μητέρα ή αδελφή με ψυχογενή ανορεξία έχουν δώδεκα φορές περισσότερες πιθανότητες να πάθουν ανορεξία και τέσσερις φορές περισσότερες να αναπτύξουν βουλιμία σε σχέση με άλλα άτομα που δεν έχουν στις οικογένειές τους μέλη με αυτές τις διαταραχές.

Σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι οι νευροδιαβιβαστές παίζουν σημαντικό ρόλο. Οι βουλιμικοί έχουν χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης ενώ γυναίκες που πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία έχουν διαφορετικά επίπεδα ντοπαμίνης από τον μέσο όρο στον εγκέφαλό τους.

Ψυχολογικοί - Διαπροσωπικοί Παράγοντες (Παιδική Ηλικία — Οικογένεια)

- Δυσκολίες επικοινωνίας στην οικογένεια .

- Απαγόρευση ή μη διευκόλυνση εξωτερίκευσης αισθημάτων και συγκινήσεων.

- Υπερβολική άσκηση ελέγχου και μείωση της αυτονομίας του παιδιού.

- Μειωμένη ψυχο-συναισθηματική στήριξη.

- Παρεμπόδιση της έκφρασης των συναισθημάτων του παιδιού.

- Πειράγματα και γελοιοποίηση στην παιδική και την εφηβική ηλικία σχετικά με το βάρος και την εξωτερική εμφάνιση.

- Υπερβολική έμφαση στην ιδιαίτερη επίδοση ή την επιτυχία.

- Εμπειρίες σωματικής, συναισθηματικής και σεξουαλικής κακοποίησης.

-Ανησυχία και άκομψες κριτικές του οικογενειακού περιβάλλοντος σχετικά με το φαγητό και το βάρος.

- Υπερβολικές προσδοκίες των άλλων για γρήγορο αδυνάτισμα.

Κοινωνικοί Παράγοντες - Πρότυπα.

- Κοινωνικοί και πολιτιστικοί παράγοντες που αποδίδουν θαυμασμό στο αδύνατο και τέλειο σώμα.

- Αντίληψη της ομορφιάς σύμφωνα με στερεότυπα για το πιο ακριβώς είναι το όμορφο σώμα του άντρα και της γυναίκας.

- Πολιτιστικά στερεότυπα που εξισώνουν την ποιότητα της εξωτερικής εμφάνισης με την αξία της προσωπικότητας.

- Παρενόχληση σε σχέση με την εμφάνιση στο σχολείο, την εργασία, το δρόμο κλπ.

Οι διαφάνειες που χρησιμοποίησα στην τηλεοπτική εκπομπή "Θέμα Υγείας" της Χανιώτικης Τηλεόρασης Κύδων με θέμα "Διατροφικές Διαταραχές" την Παρασκευή 10 Nοεμβρίου 2006.

Ψυχογενής υπερφαγία και βουλιμία

Στην περίπτωση της υπερφαγίας και της βουλιμίας το άτομο καταναλώνει υπερβολική ποσότητα φαγητού με λαίμαργο τρόπο, ανεξάρτητα από το αν πεινάει ή αν χορταίνει. Μπορεί να καταφεύγει στο φαγητό χωρίς να πεινάει και ενώ έχει χορτάσει να συνεχίζει να τρώει. Aυτό συνήθως γίνεται για να καλύψει αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να βιώνει στην προσωπική του ζωή. Αντί να παλέψει για να διορθώσει την ποιότητα της ζωής του και να καλύψει διαφορετικά τα κενά μέσα από δραστηριότητες και προσπάθειες δημιουργικής αλλαγής της προσωπικότητας και της ζωής του καταφεύγει στο φαγητό για να βρει παρηγοριά και να καλύψει τα συναισθηματικά του κενά.

Στη διάρκεια του βουλιμικού επεισόδιου το άτομο τρώει λαίμαργα υπερβολική ποσότητα φαγητού, έχει χάσει τον έλεγχο της ποσότητας και της ταχύτητας και ακριβώς επειδή τρώει πολύ και γρήγορα, προτιμά να είναι μόνο του και όχι με παρέα. Συχνά μια βουλιμική κοπέλα όταν είναι με παρέα είναι πολύ προσεκτική όταν όμως είναι μόνη της και έχει συλλέξει τροφές στο ψυγείο ή στο ντουλάπι συμπεριφέρεται βουλιμικά. Kρύβεται από τους άλλους για να διασώζει την καλή της εικόνα προς τα έξω και να μην υποτιμηθεί από τους άλλους, να μη πέσει στα μάτια τους. Nοιώθει ενοχές για την συμπεριφορά αυτή, χαμηλή αυτοπεποίθηση και απογοήτευση. Tο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που χαρακτηρίζει την βουλιμία (bulimia nervosa) ως παθολογική συμπεριφορά και την διαφοροποιεί από την υπερφαγία (compulsive overeating ή binge eating) είναι ότι συνήθως το άτομο μετά την κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας φαγητού προβαίνει σε μια επανορθωτική συμπεριφορά δηλαδή θέλει να αναιρέσει το βουλιμικό επεισόδιο, αποβάλλοντας τις θερμίδες που έχει πάρει προκαλώντας εμετό ή κάνοντας υπερβολική γυμναστική ή αυστηρή δίαιτα ή παίρνοντας καθαρτικά ή διουρητικά φάρμακα.

 Παρενέργειες Υπερφαγίας

Τα χρόνια παχύσαρκα άτομα που βασανίζονται από διαταραχή ψυχογενούς υπερφαγίας είναι δυνατόν να παρουσιάσουν διαβήτη τύπου β', υψηλή πίεση, υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, καρδιαγγειακά προβλήματα.

Ψυχογενής Ανορεξία (Anorexia nervosa)

n  Παρατεταμένη και αυστηρή αποχή από το φαγητό.

n  Σημαντική απώλεια βάρους.
n  Έντονος φόβος του ατόμου ότι θα πάρει βάρος.
n  Διαταραγμένη εικόνα του σώματος.
n  Αμηνόρροια.

H ψυχογενής ανορεξία συναντάται κυρίως σε νέες κοπέλες ηλικίας 14 έως 19 ετών, σε ένα μικρό ποσοστό 0,4 έως 0,7%. Συνήθως οι κοπέλες θέλουν να προσομοιάσουν σε ένα λεπτό, πρότυπο ομορφιάς όπως αυτό προβάλλεται από τα M.M.E και θέλοντας να μιμηθούν αυτό το πρότυπο προσέχουν τη διατροφή τους και μπαίνουν στη διαδικασία να εφαρμόζουν διάφορες δίαιτες. Aυτό είναι συνηθισμένο και δεν αποτελεί ιδιαίτερο ψυχοπαθολογικό πρόβλημα. Όμως εάν αυτή η άρνηση της πρόσληψης του φαγητού γίνει έντονη τότε έχουμε ψυχοπαθολογία.

 Tα χαρακτηριστικά της ψυχογενούς ανορεξίας είναι:

 H παρατεταμένη και αυστηρή αποχή από το φαγητό.

 H σημαντική απώλεια βάρους (πάνω από 15% του προβλεπόμενου).

 O έντονος φόβος του ανθρώπου ότι θα πάρει βάρος.

 H διαταραγμένη εικόνα του σώματος.

Αμηνόρροια (για περισσότερο από τρεις μήνες).

Διαταραγμένη εικόνα του σώματος γι' αυτήν που πάσχει από ψυχογενή ανορεξία σημαίνει ότι η κοπέλα βλέπει τον εαυτό της στον καθρέφτη και ενώ είναι λεπτή βλέπει ότι είναι παχουλή ότι έχει λίπος και πρέπει να αδυνατίσει και άλλο. Δεν μπορεί δηλαδή με σωστό ορθολογιστικό τρόπο να ερμηνεύσει την σωματική της εικόνα και πιστεύει ότι έχει πρόβλημα ενώ στην πραγματικότητα το βάρος της είναι φυσιολογικό.

Ο ειδικός της ψυχικής υγείας μπορεί να με βοηθήσει:

Να συνειδητοποιήσω σε ποιες περιπτώσεις και με ποιο τρόπο χρησιμοποιώ το φαγητό για να διαχειριστώ αρνητικά συναισθήματα.

Να καταλάβω τις αρνητικές σκέψεις, τα συναισθήματα και πεποιθήσεις που πυροδοτούν την υπερφαγία και να τις αντικαταστήσω με θετικές.

Να μάθω τεχνικές χαλάρωσης και θετικής σκέψης ώστε να μπορώ να αντέχω και να διαχειρίζομαι τα αρνητικά μου αισθήματα. Να εμπιστεύομαι τις εσωτερικές μου δυνάμεις.

Να διαχειριστώ προβλήματα και δυσκολίες στις προσωπικές μου σχέσεις που συμβάλλουν στην υπερβολική κατανάλωση φαγητού.

Να αγαπώ τον εαυτό μου, να αντέχω τις στρεσογόνες συνθήκες και να ασκώ αυτοέλεγχο.

Να καταλάβω την αξία μου και να πάψω να συγκρίνω τον εαυτό μου με τους άλλους.

Να συνειδητοποιήσω και να διεκδικήσω τα δικαιώματά μου.

Να κάνω υπεύθυνες και ελεύθερες επιλογές που ωφελούν τη ζωή μου.

Να συνειδητοποιήσω, να διερευνήσω, και να ερμηνεύσω τον τρόπο με τον οποίο δυσάρεστες και τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας επηρεάζουν την διατροφική μου συμπεριφορά.

Ραδιοφωνική εκπομπή με
θέμα "Διατροφικές Διαταραχές"

 

   Αυτοβοήθεια

Για να αντιμετωπίσουμε τις διαταραχές διατροφής χρειάζεται ο αυτοσεβασμός και η άνευ όρων αποδοχή και κατανόηση του εαυτού μας.

Δεν είναι κάτι που το επιλέγουμε, δεν μπορούμε μόνο με την συνειδητή δύναμη της θέλησης να το αλλάξουμε και γι' αυτό οφείλουμε να το σεβαστούμε.

Kαταλαβαίνουμε και αγαπάμε τον αδύναμο, πληγωμένο και φοβισμένο εαυτό μας ο οποίος καταφεύγει στις ακραίες συμπεριφορές της υπερφαγίας και του εμετού ή της αποχής από το φαγητό. Tον καταλαβαίνουμε, τον συμπονούμε και δεν τον βιάζουμε να αλλάξει. Eάν μπορέσουμε να του δώσουμε την ευκαιρία και την δυνατότητα μέσα από γόνιμες δραστηριότητες και δημιουργικές συμπεριφορές να βρει νόημα και χαρά τότε το κάνουμε και αυτό είναι σημαντικό. Να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να γεμίσει τα κενά του με διαφορετικό τρόπο ώστε να μην χάνουμε την ισορροπία και τον έλεγχό μας ώστε να μην καταφεύγουμε για να βρούμε παρηγοριά ή να τιμωρούμε τον εαυτό μας με ένα βουλιμικό επεισόδιο, με την κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας φαγητού ή με την αδυσώπητη αποχή από το φαγητό.

Άν έχουμε εσωτερική ισορροπία, χαρά και νόημα στην προσωπική μας ζωή θα είμαστε πολύ πιο δυνατοί για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις βουλιμικές παρορμήσεις. Χρειαζόμαστε νόημα, χαρά και δημιουργική επικοινωνία, βελτίωση δηλαδή της καθημερινής ποιότητας της ζωής μας.

Kάτι άλλο που μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε τις διατροφικές διαταραχές είναι να μάθουμε να χαλαρώνουμε το σώμα με τεχνικές ψυχοσωματικής χαλάρωσης και μετά να κάνουμε θετικές σκέψεις να φέρνουμε στο νου μας θετικές εικόνες. Να φανταστούμε το σώμα μας ισορροπημένο, γαλήνιο, ήρεμο, χαλαρό με το σχήμα και την αισθητική που θα θέλαμε να έχει. Να δείξουμε αγάπη στον εαυτό μας και στο σώμα μας, απέραντη κατανόηση σε όλες μας τις αδυναμίες. Διότι μόνο μέσα από την αυτοαγάπη και τον αυτοσεβασμό μπορούμε να προσπαθήσουμε και να πετύχουμε την αυτοβελτίωση. Aγαπάμε και σεβόμαστε τον εαυτό μας με όλες τις αδυναμίες.

Είναι πολύ σημαντικό να συμφιλιωθούμε, να αγαπήσουμε το σώμα μας έτσι όπως είναι να μην έχουμε την διάθεση και την ανάγκη πρώτα να το μεταβάλουμε και μετά να το αποδεχτούμε. Μέσα από την συγχώρηση, την αγάπη και την κατανόηση θα προκύψει και η δύναμη για να μπορέσουμε να το παλέψουμε και να το ξεπεράσουμε. Μέσα από την αγάπη και την κατανόηση για τον εαυτό μας προκύπτει και η δύναμη για να ελέγξουμε την συμπεριφορά μας και να μην καταφεύγουμε σε αυτές τις παρορμητικές και ενοχλητικές συμπεριφορές της υπερφαγίας, της βουλιμίας ή της ανορεξίας.

Σίγουρα και σ' αυτήν την περίπτωση μπορεί να μας βοηθήσει μια υγιής σχέση με τον Θεό κυρίως μέσα από την προσευχή. H προσευχή και η σχέση με το Θεό απαλύνει ότι ακατέργαστο, βίαιο, ανισόρροπο και παθολογικό υπάρχει μέσα μας και μπορεί να μας δώσει εσωτερική γαλήνη, ισορροπία, χαρά και νόημα για να μπορέσουμε να ζήσουμε χαρούμενα και δημιουργικά. Eίναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε ότι δεν είμαστε μόνοι αλλά ζούμε στην αγκαλιά του Θεού και ότι σε κάθε δυσκολία υπάρχει ο Θεός ο οποίος μας κατέχει και μέσα Tου υπάρχουμε, κατοικούμε στην αγάπη Tου και αν ανοίξουμε την καρδιά μας να δεχτούμε την δική Tου Αγάπη αυτή η Αγάπη η πνευματική θα γίνει δύναμη και θα είναι η δύναμη που χρειαζόμαστε για να ελέγξουμε την συμπεριφορά μας και να βρούμε εσωτερική γαλήνη, νόημα, χαρά και υγεία.

Τακτικές Αυτοβοήθειας

Συμφιλιώσου με το σώμα σου. Δέξου το βάρος και τη μορφή του σώματός σου έτσι όπως είναι χωρίς να το κρίνεις αυστηρά και χωρίς να στενοχωριέσαι. Για να μπορέσεις να αλλάξεις το σώμα σου πρέπει πρώτα να συμφιλιωθείς μαζί του.

Να τρως κανονικά χωρίς να στερείσαι το φαγητό ώστε να μην νιώθεις το αίσθημα της πείνας. Η αυστηρή δίαιτα μετά από ένα βουλιμικό επεισόδιο το μόνο που κάνει είναι να μας οδηγήσει με ακρίβεια στο επόμενο βουλιμικό επεισόδιο.

Φρόντισε να τρως με φίλους ή με άτομα της οικογένειά σου.

Συνειδητοποίησε και κατέγραψε τα συναισθήματά που νιώθεις την ώρα του φαγητού.

Μην χάνεις χρόνο περιμένοντας να σε βοηθήσουν οι άλλοι. Ανέλαβε την ευθύνη να αλλάξεις τον εαυτό σου.

Απόφευγε να ζυγίζεσαι και να κοιτάς τον εαυτό σου στον καθρέπτη.

Προστάτεψε τον εαυτό σου ώστε να μην βιώνεις έντονα συναισθήματα, θλίψης, θυμού, κούρασης.

Βάλε μικρούς στόχους που να μπορείς εύκολα να τους πετύχεις και αντάμειψε τον εαυτό σου για κάθε επιτυχία.

Γράφε σε ένα προσωπικό ημερολόγιο τις σκέψεις και τα αισθήματα που νιώθεις πριν, κατά και μετά από την υπερβολική κατανάλωση φαγητού.

Φρόντισε να ασχολείσαι πάντοτε στον ελεύθερο χρόνο σου με δημιουργικές δραστηριότητες ώστε να μην νιώθεις μοναξιά και βαρεμάρα. Ο άδειος χρόνος μπορεί να γεμίσει εύκολα με φαγητό.

Κάνε πράγματα που σου προσφέρουν χαρά, ηρεμία και θετική ενέργεια.

Πριν από το φαγητό κάνε ένα χλιαρό ντουζ με το αγαπημένο σου αφρόλουτρο και φόρεσε κομψά ρούχα ώστε να βελτιώσεις την διάθεσή σου.

Την στιγμή που σου έρχεται η τάση για φαγητό επανάλαβε μέσα σου την παρακάτω φράση. "Δεν θα πάθω αυτή την βουλιμική κρίση για χάρη του .... (ένα αγαπημένου πρόσωπο)" ή "Η αγάπη μου δίνει τη δύναμη να αντισταθώ" ή "Με τη βοήθεια του Θεού μπορώ να τα καταφέρω".

Τρώγε αργά και πίνε πολύ νερό. Προτίμησε τα ολικά δημητριακά, τα φρούτα, τα λαχανικά, τα γαλακτομικά με χαμηλά λιπαρά, και τα τρόφιμα που περιέχουν πολλές πρωτεϊνες και λίγα λιπαρά.

Απομάκρυνε από το σπίτι τροφές που σε βάζουν σε πειρασμό.

Κράτησε ένα ακριβές ημερολόγιο με τις τροφές που καταναλώνεις όλες τις ώρες της μέρας.

Να συναντάς και να περνάς αρκετό χρόνο με άτομα που αγαπάς και σε αγαπούν.

Φρόντισε να έχεις αρκετό και ποιοτικό ύπνο. Ο καλός ύπνος βοηθά στην νοητική διαύγεια και στον καλύτερο έλεγχο των παρορμήσεων και των συναισθημάτων.

Απόφευγε τις λανθασμένες επιλογές που θα σου προκαλέσουν οδύνη και καλλιέργησε τον αυτοέλεγχο.

Απόφευγε τα μέρη, τα άτομα και τις δραστηριότητες που είναι πιθανόν να σε παροτρύνουν σε υπερφαγία.

Διάβασε βιβλία και κείμενα αυτοβοήθειας που μπορούν να σε βοηθήσουν στον έλεγχο του φαγητού.

Να είσαι πάντα ήρεμη, χαλαρή, ευγενική και συγχωρητική με τον εαυτό σου.

Μην απογοητεύεσαι και μην εγκαταλείπεις τις προσπάθειές σου. Εστίασε στις επιτυχίες και όχι στις αποτυχίες.

psyche.gr - Νικήτας Καυκιός (link) Ψυχολογία και Αυτοβοήθεια