Μπορεῖ ἡ ὀρθόδοξη νηπτική παράδοσις νά ἀποτελέσει «ψυχοθεραπευτικό μοντέλο;»

Μή δότε τά ἅγια τοῖς κυσί μηδέ βάλετε τούς μαργαρίτας ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν χοίρων (Ματθ. 7, 6).

Στή σχετικῶς προσφάτως δημοσιευθεῖσα ὁμιλία τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου στό 2^ο Συμπόσιο Νοσηλευτικῆς Ὀγκολογίας στό ΓΝΑ τό φθινόπωρο τοῦ 2013 μέ θέμα «Θεραπευτικές δυνατότητες τῆς ὀρθόδοξης πνευματικότητας» διαβάσαμε τά ἐξῆς σχετικά μέ τό «θεραπευτικό μοντέλο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»: ¨τή φιλοκαλική ζωή πού εἶναι συνδεδεμένη μέ τή λειτουργική καί μυστηριακή ζωή τῆς Ἐκκλησίας, τήν...χαρακτήρισα ὡς ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία¨. Κατόπιν ἐξηγεῖ μέ σαφήνεια ὅτι «ἡ νηπτική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι μιά ξεχωριστή θεωρία, ἀλλά συνδέεται ἀπόλυτα μέ τήν ὅλη ἐκκλησιαστική ζωή.  Δηλαδή δέν μπορεῖ κανείς νά ἀναζητήση αὐτήν τή θεραπευτική θεωρία γιά νά τήν ἐφαρμόση, χωρίς νά συμμετέχει στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας». 

I. Μετά πάντως ἀπό αὐτή τήν ὀρθή ἐπισήμανση  προξενεῖ ἐντύπωση ἡ θετική ἀναφορά τοῦ Σεβασμιωτάτου σέ ἄρθρο κάποιου Tony Young, πού περιλαμβάνεται στό Ἐγχειρίδιο ψυχοθεραπείας τῆς Ἀμερικανικῆς ψυχολογικῆς Ἑταιρείας. Ἐκεῖ ὁ ἐν λόγῳ ψυχοθεραπευτής γράφει ὅτι «πολλές ἀπό τίς πνευματικές πρακτικές καί πεποιθήσεις τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδοξίας μποροῦν νά ἔχουν θετικό συναισθηματικό ἤ ψυχολογικό ἀποτέλεσμα....» ὅτι «ἡ εὐχή τοῦ Ἰησοῦ ἐκτός ἀπό τό ὅτι ἐπικεντρώνει τό μυαλό καί τήν καρδιά στό Θεό καί ὠθεῖ τόν ἄνθρωπο νά ζῇ λεπτό πρός λεπτό στή συνειδητοποίηση τῆς παρουσίας του ἔχει καί ἕνα ἠρεμιστικό ἀποτέλεσμα. Ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο σέ καλλίτερη ἐπίγνωση τοῦ ἑαυτοῦ του καί τῶν παθῶν του καί σέ αὐτογνωσία».    Εἶναι ὀρθά τά ἀνωτέρω; Εἶναι περίπου ὀρθά ἄν ἀντιληφθοῦμε ὅτι ὁ Τ. Young σάν πρακτικός ἀμερικάνος θεωρεῖ τήν ἀσκητική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας περισσότερο σάν ἕνα σύστημα πεποιθήσεων καί πρακτικῶν πού ἔχουν συναισθηματικό ἤ ψυχολογικό καί ἠρεμιστικό ἀποτέλεσμα.

Ὅτι ἔτσι ἔχουν τά πράγματα μᾶς πείθει ὁ πίνακας περιεχομένων τοῦ προαναφερθέντος «Ἐγχειριδίου ψυχοθεραπείας καί θρησκευτικῆς ποικιλομορφίας» ( Handbook of Psychotherapy and Religious Diversity ) ὁ ὁποῖος εἶναι άναρτημένος στό διαδίκτυο(http://psycnet.apa.org).Ἐκεῖ  περιλαμβάνονται τά ψυχοθεραπευτικά μοντέλα καί ὀφέλη ἀπό κάθε θρησκεία καί θρησκευτική ὁμάδα.  Ἔτσι ὁ ἀναγνώστης θά βρεῖ ἄρθρα γιά τά «ψυχοθεραπευτικά μοντέλα» τῶν παπικῶν, τῶν προτεσταντῶν, τῶν ἀντβεντιστῶν, τῶν Μορμόνων τῶν πεντηκοστιανῶν, τῶν Ἑβραίων, τῶν μουσουλμάνων, τῶν Ἰνδουϊστῶν, τῶν Βουδιστῶν κλπ.  Ἑπομένως ἡ ἀναφορά τῆς ὀρθόδοξης ψυχοθεραπείας μέσα σ’αὐτό τό συνονθύλευμα τῶν θρησκευτικῶν πρακτικῶν δέν πρέπει  νά μᾶς ἐνθουσιάζει οὔτε νά μᾶς δημιουργεῖ τήν ἐσφαλμένη ἐντύπωση ὅτι οἱ ἀμερικανοί ψυχο-επαγγελματίες  ἐνδιαφέρονται γιά τήν Ὀρθοδοξία. Ἀντιθέτως πρέπει νά μᾶς ἀποτρέπει ἀπό μιά τέτοια ἀνθρωποκεντρική θεώρηση τῆς παραδόσεώς μας καί τήν ὑπαγωγή της σέ ἕνα εὐρύτερο σύνολο ἀποτελεσματικῶν πρακτικῶν καί τεχνικῶν πού στοχεύουν στήν ἐπίτευξη ἠρεμιστικῶν ἀποτελεσμάτων.

II.  Ὁ Σεβασμιώτατος ἀναφέρει στήν ὁμιλία του ὅτι «σέ ἕνα συνέδριο στό Βανκοῦβερ τοῦ Καναδᾶ ἦρθαν ψυχοθεραπευτές καί ψυχολόγοι ἀπό μακρυά γιά νά ἀκούσουν γιά τό <θεραπευτικό μοντέλο> τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Γράφει ἐπίσης ὅτι «στό Βουκουρέστι, μέ πρωτοβουλία τοῦ καθηγητοῦ Pavel Chirila, οἰκοδομήθηκε μέ ἐπενδυτικό πρόγραμμα πού ἐγκρίθηκε ἀπό τήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση, ἕνα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα γιά καρκινοπαθεῖς μέ σκοπό τήν «προσφορά ὀρθόδοξης ψυχοθεραπείας». Πρέπει ἐδῶ νά εἰπωθεῖ ἐν παρενθέσει ὅτι, ὅπως πληροφορούμεθα ἀπό τό διαδίκτυο, ὁ καθηγητής Chirila ἀσκεῖ τήν ἀσυμβίβαστη πρός τήν Ὀρθόδοξη πίστη Ὁμοιοπαθητική[1]. Ἐξ αὐτοῦ μπορεῖ κάποιος νά συμπεράνει ὅτι στούς ἀσθενεῖς του δέν χορηγεῖ τήν ἀπαραίτητη ἰατρικά χημειοθεραπεία. 

Σκοπός τοῦ κέντρου αὐτοῦ εἶναι νά μπορέσουν οἱ ἀσθενεῖς «νά ἀντιμετωπίσουν σωστά τήν προθανάτεια διαδικασία καί νά ζήσουν τά τελευταῖα χρόνια ...εἰρηνικά μέ ποιότητα ζωῆς καί νά πεθάνουν ἤρεμα» ἤ νά «μάθουν πῶς ἀντιμετωπίζονται οἱ λογισμοί, πῶς ἀποκτᾶ ὁ ἄνθρωπος νόημα ζωῆς, πῶς ἀντιμετωπίζονται οἱ κρίσιμες πνευματικές  καί ψυχολογικές καταστάσεις».  Στό σημεῖο αὐτό μέ ὅλο τόν ἀμείωτο σεβασμό πρός τό πρόσωπο τοῦ Μητροπολίτου Ἱεροθέου, τοῦ ὁποίου πραγματικά ἔχω θαυμάσει τίς θεολογικές ἀναλύσεις πάνω στή νηπτική παράδοση καί τίς θέσεις του  ἔναντι τῆς μεταπατερικῆς πλάνης, νομίζω ὅτι ὁ ἴδιος ἐπικροτεῖ αὐτήν τήν ψυχολογική μεταχείριση τῆς νηπτικῆς παραδόσεως. 

Μήπως ὅμως σκοπός τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως τῆς νήψεως εἶναι νά ζήσουμε τά τελευταῖα χρόνια μας εἰρηνικά μέ ποιότητα ζωῆς καί νά πεθάνουμε ἤρεμα; ὄχι βέβαια! οὔτε εἶναι πάλι νά ἀποκτήσουμε κάποιο «νόημα ζωῆς» καί νά μάθουμε νά ἀντιμετωπίζουμε κρίσιμες πνευματικές καί ψυχολογικές καταστάσεις.    Ἄς κάνουμε σαφέστερα τά πράγματα ὡς πρός τόν προσδιορισμό τοῦ σκοποῦ τῆς ὀρθοδόξου νηπτικῆς παραδόσεως.

ΙΙΙ. Ὀρθόδοξη φιλοκαλική παράδοση δέν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπό τήν ὀρθόδοξη πατερική, ἐμπειρική διδασκαλία περί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς σέ ὅλες τίς ἐκφάνσεις της.  Τί ζητεῖ ἀπό μᾶς ὁ Χριστός; Νά τόν ἀγαπήσουμε «ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καί ἐξ ὅλης τῆς καρδίας, ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος, ἐξ ὅλης τῆς διανοίας» καί  ἐπίσης τόν πλησίον μας  «ὡς σεαυτόν».  Γιατί; Γιά νά μᾶς χαρίσει τήν αἰώνια ζωή, τήν κοινωνία μετ΄Αὐτοῦ.  Πῶς ἀγαποῦμε τόν Κύριο; Μᾶς τό λέει ὁ ἴδιος : ὁ τηρῶν τάς ἐντολάς αὐτός ἐστίν ὁ ἀγαπῶν με».  Ἔχοντας δεχθεῖ τή Χάρη τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος, μελετώντας τά εὐαγγέλιο, προσευχόμενοι, ταπεινούμενοι, νηστεύοντες, ἐξαγορευόμενοι τίς ἁμαρτίες καί τούς λογισμούς μας, προσέχουμε νά τηροῦμε τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, ἐπικουρούμενοι άπό τή θεοφώτιστη διδασκαλία τῶν ἁγίων ἀποστόλων καί τῶν θεοφόρων Πατέρων.  Ἀνάλογα μέ τήν προαίρεσή μας, τό ὀρθόδοξο καί ἀσκητικό φρόνημά μας, τήν ἀγωνιστικότητά μας καί τή θεία πρόνοια λαμβάνουμε τήν Χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος καί προκόπτουμε στήν ἐν Χριστῷ ζωή.  Αὐτό δέν σημαίνει καί  σίγουρη ἀπαλλαγή ἀπό τά ποικίλα ψυχολογικά προβλήματα, ἀπό τά ὁποῖα ἀπαλλάσσεται ὁ ἄνθρωπος ἄν καί ὅποτε ὁ Κύριος εὐδοκήσει. Εἶναι ἡ ἐν Χριστῷ ζωή ἕνας ἐπίμοχθος δρόμος καί δύσβατος γεμᾶτος πειρασμούς.  Αὐτή ἡ ὁδός, ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος, εἶναι ἡ «εὐθεῖα τρίβος ἡ πατουμένη ὑπό  τῶν μοχθηρῶν(=πολυμόχθων) ποδῶν τῶν ἁγίων» (ΜΣΤ΄ 191).  Γράφει πάλι ὁ πρύτανις τῶν ἡσυχαστῶν Ἀββᾶς Ἰσαάκ ὅτι καί «οἱ τῇ ὁράσει ὑγιαίνοντες καί πεπληρωμένοι φωτός...καί αὐτοί ἐν κινδύνῳ εἰσί νυκτός καί ἡμέρας»(Λ’ 130).

IV.  Πῶς μποροῦμε λοιπόν νά μιλᾶμε γιά «ἀποτελέσματα», οἱαδήποτε κι ἄν εἶναι αὐτά, ὅταν ἀκόμη καί οἱ πεπληρωμένοι φωτός ἅγιοι βρίσκονται σέ κίνδυνο πνευματικό;  Εἶναι μυστήριο μέγα ἡ ἐν Χριστῷ ζωή γιά νά μπορέσει νά ὑπαχθεῖ σέ  λογικές πρακτικῶν, τεχνικῶν καί μοντέλων.

Πολύ περισσότερο κανείς δέν μπορεῖ νά χρησιμοποιήσει τήν εὐχή τοῦ Ἰησοῦ, τό, «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με» καί τήν ἐξομολόγηση σάν πρακτική γιά νά ἠρεμήσει καί νά ἀνακουφιστεῖ.  Ἄν ὑπάρχει πίστη καί μετάνοια ἤ ἔστω λίγη ταπείνωσηὄντως εἰρηνεύει ὁ ἄνθρωπος μετά τήν προσευχή καί τήν ἐξαγόρευση.  Ἀλλά πολλές φορές καί αὐτό δέν συμβαίνει κατά θεία παραχώρηση εἴτε γιατί δέν ὑπάρχει εἰλικρίνεια εἴτε ταπείνωση εἴτε γιά τούς λόγους πού γνωρίζει ὁ «ἐτάζων καρδίας καί νεφρούς».

Ὑπάρχει καί κάτι καίριο ἐδῶ.  Ἡ εἰρήνη, ἡ χαρά, τά ὁποῖα προσφέρονται στούς Χριστιανούς ἔχουν νόημα ἐσχατολογικό δηλ. ἀνήκουν στά δῶρα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἀπέχουν ἀπό τά ἀντίστοιχα κτιστά, ἀνθρώπινα αἰσθήματα ὅσο ὁ οὐρανός ἀπό τή γῆ. Γι’ αὐτό προσφέρονται μόνο στούς βαπτισμένους καί ἀγωνιζομένους ὀρθοδόξους Χριστιανούς, ἐνῷ εἶναι ἀδιανόητη ὁποιαδήποτε ἐνέργεια τῆς θείας Χάριτος στήν καρδιά τοῦ ἀβαπτίστου ἀνθρώπου καί τό λιγότερο μάταιη ἡ προσφορά  στόν κάθε τυχόντα τοῦ «ψυχοθεραπευτικοῦ ὑλικοῦ πού διαθέτει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία».

V.  Στή συνέχεια τῆς ὁμιλίας του ὁ Σεβασμιώτατος ἀναφέρεται στήν περίπτωση ἑνός καρκινοπαθοῦς παιδιοῦ πού ἐκοιμήθη μετά ἀπό 5 χρόνια ἀσθενείας. Διαβάζει ἀποσπάσματα ἀπό ἕνα βιβλίο πού ἔγραψε ἡ πολύπαθη μητέρα του μετά τήν κοίμηση τοῦ παιδιοῦ της.  Ὅσα ἀκολουθοῦν ἀμέσως δέν εἶναι σέ εἰσαγωγικά δηλ. εἶναι λόγια τοῦ Σεβασμιωτάτου : «Ὅταν τό παιδί ἀρρώστησε στήν ἡλικία τῶν 13 ἐτῶν ἄρχισε μιά συναρπαστική περιπέτεια.  Ἀπό τή μιά μεριά ἔπρεπε νά ἀντιμετωπισθῆ ἡ ασθένεια, χρησιμοποιώντας ὅλες τίς μεθόδους, ἰατρικές θεραπεῖες, ἐναλλακτικές θεραπεῖες, ψυχολογικές, διαλογισμός, ἀπό τήν ἄλλη μεριά ἔπρεπε νά ἀντιμετωπισθεῖ ὁ ψυχικός πόνος καί τῶν δύο (σημ. δική μου: «τῶν δύο» δηλ. τῆς μητέρας καί τοῦ παιδιοῦ), άλλά κυρίως τό πρόβλημα τοῦ θανάτου πού ἐμφανίστηκε μπροστά τους».    Πιθανότατα ὅσοι πληκτρολόγησαν τό κείμενο τῆς ὁμιλίας τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου νά παρέλειψαν νά βάλουν εἰσαγωγικά στά λόγια αὐτά, ὥστε νά φανεῖ ὅτι ἀνήκουν στή μητέρα-συγγραφέα τοῦ βιβλίου.  Πάντως αὐτά εἰπώθηκαν ἀπό τόν Σεβασμιώτατο, ὁ ὁποῖος τά ἄφησε ἀσχολίαστα.  Ὑπάρχει καί πιό κάτω στό κείμενο τῆς ὁμιλίας καί ἄλλη παράγραφος ἐκτός εἰσαγωγικῶν : «Ἡ οἰκογένεια χρησιμοποιώντας τή δυνατότητα πού δίνει ἡ ἰατρική ἐπιστήμη καί οἱ ἐναλλακτικές θεραπεῖες ἔδωσε τή δυνατότητα νά γίνουν διάφορες ἐσωτερικές διεργασίες».  Ἐδῶ πλέον ἔχουμε ἕνα σοβαρό πρόβλημα.

Ἡ ἀνάμιξη τῶν ἐναλλακτικῶν θεραπειῶν καί τοῦ διαλογισμοῦ στή θεραπευτική διαδικασία μᾶς μεταφέρει σέ ἀλλότριο τῆς Όρθοδοξίας χῶρο, σ΄αὐτόν τῆς λεγομένης Νέας Ἐποχῆς.  Ἐδῶ δέν χωρεῖ ἡ ἐπιστήμη τῆς ἰατρικῆς, οὔτε ἡ θεία παρέμβαση στή ζωή τοῦ ἀσθενοῦς.  Ἐδῶ τόν ἀσθενῆ τόν «θεραπεύουν» ἡ ροή συμπαντικῆς ἐνέργειας, ἡ ὁποία μέσω τοῦ «ἐνδιάμεσου» ὁμοιοπαθητικοῦ ἤ τοῦ βελονιστῆ ἤ τοῦ ἐνεργειακοῦ θεραπευτῆ ρέϊκι δρᾶ στόν ἀσθενῆ, στά «τσάκρας» τά ἐνεργειακά κέντρα του, φέρνει ἰσορροπία καί τόν...κάνει καλά!  Μέ τό διαλογισμό πού περιλαμβάνει τή λειτουργία τῆς φαντασίας καί τήν ἐπίκληση «μάντρα», καί τίς τεχνικές χαλάρωσης, πού συνοδεύεται πάντοτε ἀπό τή γιόγκα, ὑποτίθεται ὅτι γαληνεύει ὁ ἄνθρωπος, φεύγει τό ἄγχος καί αὐτοβελτιώνεται !   Στήν πραγματικότητα ὁ ἀσκῶν αὐτές τίς τεχνικές, σταδιακά ἀπομακρύνεται ἀπό τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας καί δέχεται ὅλες τίς κακοδοξίες τῆς Νέας ἐποχῆς. Δαιμονικός ἀποκρυφισμός καί καταστροφική ἀγυρτεία εἶναι τό περιεχόμενο αὐτῶν τῶν μεθόδων.

VI. Εἶναι καλό ἐδῶ νά θυμηθοῦμε τό σοφό καί χρήσιμο γιά ὅλους μας λόγιο τοῦ φιλοσόφου Ἀντισθένους «Ἀρχή σοφίας ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις». Εἶναι σοφό καί ἀπολύτως ἀναγκαῖο νά γνωρίζουμε ἐπακριβῶς τί σημαίνουν οἱ λέξεις, οἱ χρησιμοποιούμενοι ὅροι πού συναντοῦμε στά διαβάσματά μας ὥστε νά ἀποφεύγεται ἡ σύγχυση πού περισσεύει στίς μέρες μας. Πρός τήν κατεύθυνση αὐτή ἦταν ἀποκαλυπτική ἡ ὁμιλία τοῦ ὁσιολογιωτάτου μοναχοῦ π. Ἀρσενίου Βλιαγκόφτη μέ θέμα «ἡ ὁρολογία τῆς Νέας Ἐποχῆς» πού ἔκαμε στίς 13 Ἰανουαρίου 2014 στόν Ἱ. Ναό ἁγίας Τριάδος Κηφισιᾶς στά πλαίσια τοῦ Σεμιναρίου Ἀπολογητικῆς πού ὀργανώνει κάθε χρόνο ἡ Ἱ. Μητρόπολις Κηφισίας, Ἀμαρουσίου καί Ὠρωποῦ. Ἀποκάλυψε τήν παραπλανητική ὁρολογία τῶν νεοεποχητῶν δηλ. τῶν ἀποκρυφιστῶν, διά τῆς ὁποίας δημιουργοῦν σύγχυση καί μπερδεύουν τούς Χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι ὅταν διαβάζουν κείμενά τους νομίζουν ὅτι μιλοῦν τά κείμενα αὐτά γιά ὀρθόδοξα πράγματα.

Ἔτσι συναντοῦμε τίς λέξεις «προσευχή», «στροφή πρός τά μέσα», «πνευματικότητα» καί τά παράγωγά της, «ἀληθινή γνώση» «αὐτογνωσία», ἀκόμη καί «Χριστός» κλπ.  καί φρονοῦμε ὅτι οἱ συγγραφεῖς μιλοῦν γιά τήν προσευχή τῶν ὀρθοδόξων, γιά τήν ἐν Χριστῷ ζωή, γιά τήν ταπεινή αὐτοεξέταση καί αὐτομεμψία... Καί ὅμως...ὅλοι αὐτοί οἱ ὅροι ἔχουν ἀντίστροφο περιεχόμενο πού ἀποβλέπει στό νά ὁδηγήσει τόν ἄνθρωπο στήν ὑπερφίαλη ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό του καί τήν αὐτοθέωση. Ἀλλά μιά τέτοια ἀνάλυση ἐκφεύγει ἀπό τά πλαίσια  τῆς παρούσης συγγραφῆς.

Ἀπό τά ἀπευθείας ἀποσπάσματα τοῦ βιβλίου τῆς μητέρας- συγγραφέως τά ὁποῖα ἀνέγνωσε στήν ὁμιλία του ὁ σεβ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου παραθέτουμε μερικά : Γράφει ἡ μητέρα γιά τό παιδί της  : «ἀνακάλυπτε τόν ἑαυτό του. Προχωροῦσε στήν αὐτογνωσία. Καθόριζε τήν ψυχή του σέ σχέσι μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους...Προσπαθοῦσε νά ἀντέξει τόν ἑαυτό του, νά τόν κυριαρχήσει...»   «Ἡ ὑπομονή του...ἦταν σκληρή ἀποδοχή τῆς πραγματικότητας...τοῦ ἔδωσε χρόνο καί γαλήνη νά στραφῆ στό πνεῦμα του.  Ἀνακάλυψε τήν προσευχή  σιωπηλά.  Αὐτή τόν ἀπογείωσε. Τόν ἔκανε νά ξεπεράσει τόν ἑαυτό του...Τόν ὁδήγησε ν΄ ἀγαπήσει δυνατά. Ἔφυγε σάν ἀετός, ἐλεύθερος!»   « Ἤξερε [ἡ μητέρα] νά τόν ἀφήσει μόνο στήν ἐντελῶς  προσωπική <κοινωνία> του μέ τό Θεό....Ὁ νοῦς ὁλοφάνερα εἶχε συναντήσει κάτι ἀνώτερο, εἶχε συνδεθεῖ μέ τήν ἀληθινή γνώση....Συγκεντρωνότανε σίγουρα σέ μιά προσωπική ἐνδοσκόπηση...ἀκολουθοῦσε μέ καθαρή καρδιά πνευματικά μονοπάτια ἀναζητώντας τήν πηγή πού θά τοῦ προσέφερε τήν ἀληθινή γνώση...».

Εἶναι ἐντυπωσιακό ὅτι ἀπό τά γραφόμενα τῆς πονεμένης αὐτῆς μητέρας – καί εἶναι πόνος ἀβάστακτος νά χάνεις τό παιδί σου- ἀπουσιάζει ὁ Χριστός, ἡ Παναγία καί οἱ Ἅγιοι, ἡ ἐπίσκεψις ἑνός ἱερέως καί ἡ μετοχή τοῦ παιδιοῦ στή Θεία Εὐχαριστία, κάποια ἀναφορά στήν αἰώνια ζωή... Πλεονάζει ὅμως ὁ «ἑαυτός», ἡ «ἀληθινή γνώση», «ἡ προσωπική ἐνδοσκόπηση» καί τά «πνευματικά μονοπάτια».  Ὅλα αὐτά δυστυχῶς, τοὐλάχιστον ὅπως γράφονται, παραπέμπουν στήν ὁρολογία, στίς ἰδέες καί τά πιστεύματα τῆς Ν. Ἐποχῆς.

Τά περί «νοερᾶς προσευχῆς» καί «ἀδιάλειπτης μνήμης τοῦ Θεοῦ» πού ἀναφέρει ἠχοῦν περισσότερο σάν τεχνική, ἡ ὁποία διαδέχθηκε τίς ἐναλλακτικές θεραπεῖες καί τό διαλογισμό, τά ὁποῖα, ὅπως γράφεται, ἔδωσαν «τή δυνατότητα νά γίνουν διάφορες ἐσωτερικές διεργασίες».  Γιά τό λόγο αὐτό ὅσα γράφει ἡ μητέρα σέ ἐπιστολή της πρός τόν Σεβασμιώτατο («ἡ διδασκαλία καί ὁ λόγος τῆς χριστιανικῆς πίστης σάν θεραπευτικῆς ἀγωγῆς πού διατυπώνετε μέσα στό ἔργο σας μέ ἔσωσαν πνευματικά καί ψυχικά, τά μετέδωσα καρδιακά στό παιδί μου» κλπ),μᾶς πείθουν ὅτι τά ὅσα διάβασε στό συγγραφικό ἔργο τοῦ Σεβασμιωτάτου τά ἐξέλαβε μόνο σάν μιά χρήσιμη ψυχοθεραπευτική μέθοδο πού διαδέχτηκε ἄλλες πρακτικές καί μεθόδους.

VII. Τά ὅσα γράφονται στό τέλος τῶν παραθεμάτων τοῦ βιβλίου  τῆς μητέρας μᾶς βεβαιώνουν ὅτι κινδυνεύουμε σέ κάθε περίπτωση νά βρεθοῦμε μακράν τῆς εὐαγγελικῆς ὁδοῦ : «Τό σημαντικό εἶναι ὅτι τό παιδί εἶχε ἕναν ἤρεμο θάνατο, ἀλλά τό σημαντικότερο εἶναι ὅτι ἡ ἴδια ἡ μάνα μετέτρεψε τόν πόνο της σέ ἐλευθερία, ἀγάπη καί δημιουργικότητα...». Ἐν τέλει τί εἶναι  καί τό «σημαντικό»  καί τό «σημαντικώτερο»;

Ὅλοι μας, καί οἱ καρκινοπαθεῖς ἀδελφοί μας καί οἱ προβληματικοί καί οἱ ψυχασθενεῖς καί οἱ ἀβάπτιστοι ἔχουμε ἀνάγκη  ὄχι νά πεθάνουμε ἤρεμα ἀλλά νά ζήσουμε αἰώνια.  Ἔχουμε ἀνάγκη τόν Χριστό, τίς πρεσβεῖες τῆς Θεοτόκου καί τῶν Ἁγίων, ἔχουμε ἀνάγκη τά ἄχραντα μυστήρια.  Τί νά τήν κάνουμε τήν «ποιότητα ζωῆς» καί μάλιστα ὅταν κοντεύει νά βγεῖ ἡ ψυχή μας;  Διψᾶμε γιά τήν ἴδια τή Ζωή τήν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.  Τί νά κάνουμε τήν ἀπατηλή δῆθεν ἀντιμετώπιση ψυχολογικῶν καταστάσεων, ὅταν ἔχουμε -πέραν πάσης ἀμφιβολίας- νά ἀντιμετωπίσουμε τά τελώνια καί τό φοβερό Κριτήριο;  Ἐνθυμοῦμαι τούς Δανιηλαίους πατέρες ὅταν ἔψαλλαν κάποτε μέ τή γνωστή ἁγιορείτικη κατάνυξη σέ ἦχο βαρύ καί ρυθμό τρίσημο τό ἀκόλουθο τροπάριο :

 «Παναγία Δέσποινα ὑπό τήν σκέπην Σου πάντεςοἱ δοῦλοι Σου τρέχομεν καί παρακαλοῦμεν σε οἱ ἀνάξιοι ˙
πρόφθασε καί λύτρωσε ἡμᾶς ἀπό πάσης περιστάσεως
καί ἀπό θάνατον τόν ἐξαφνικόν καί πανώλεθρον.
Οἴδαμεν ὅτι δύνασαι πάντα ὅσα θέλεις καί βούλεσαι.
Δέσποινα τοῦ κόσμου ἐλπίς καί προστασία τῶν πιστῶν
Χαριτωμένη ἐπάκουσον τῶν παρακαλούντων σε».

 VIII. Σέ κάποιο σημεῖο τῆς ὁμιλίας του ὁ Σεβασμιώτατος γράφει  ὅτι «ὁ δυτικός Χριστιανισμός ἀφοῦ ἔχασε τήν νηπτική παράδοση, κατέληξε στόν σχολαστικισμό-λογικοκρατία καί τόν ἠθικισμό μέ ἀποτέλεσμα νά ἀφήσει τόν ἄνθρωπο ἀβοήθητο στήν ἀντιμετώπιση τῶν ἐσωτερικῶν του προβλημάτων, καί ἔτσι ἀναπτύχθηκε στή Δύση ἡ σύγχρονη ψυχολογία, ἡ ψυχοθεραπεία κλπ.».  Λίγο πιό κάτω γράφει   γιά τόν παρευρισκόμενο στήν ὁμιλία του π. Ἀδαμάντιο Αὐγουστίδη :  «Τή μεγάλη σημασία τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως στήν ψυχική θεραπεία  τοῦ ἀνθρώπου ἀναπτύσσει ἀπό πολλά χρόνια ὁ καθηγητής καί ψυχίατρος π. Ἀδαμάντιος Αὐγουστίδης στά βιβλία του, πού εἶναι ἀξιοπρόσεκτα, ἀρχῆς γενομένης ἀπό τήν διδακτορική του διατριβή». 

Μήπως ὑπάρχει κάποια ἀντίφαση μεταξύ τῶν δύο ἀνωτέρω ἀναφορῶν;  Ἄν ἀποτέλεσμα τοῦ σχολαστικισμοῦ ἦταν ἡ ἀνάπτυξη τῆς ψυχολογίας-ψυχοθεραπείας[2], πῶς ἐπαινοῦμε τόν συγκεκριμένο ἱερέα - ψυχίατρο ὡς ἀναπτύσσοντα τήν ὀρθόδοξη παράδοση κατά τήν ἄσκηση τῆς ἐκκοσμικευμένης ψυχοθεραπείας;  Μποροῦν νά ἐναρμονισθοῦν μέ τήν ἐκκλησιαστική παράδοση οἱ τοὐλάχιστον παράδοξες ἰδέες τοῦ π. Ἀδαμαντίου; Π.χ. Συνάδει μέ τή φιλοκαλική παράδοση αὐτό πού γράφει στή διδακτορική του  διατριβή : «Ἡ πατερική πνευματική παρακαταθήκη πρέπει πρῶτα νά βιωθεῖ, νά κατανοηθεῖ σωστά καί στή συνέχεια νά ἐπαναδιατυπωθεῖ μέ σύγχρονους ὅρους»;[3] Ἄν συνάδει ἡ ἄποψη αὐτή μέ τήν Παράδοση, γιατί δέν κάνει τέτοιες ἀπόπειρες ἐπαναδιατυπώσεως ὁ ἅγιος Ναυπάκτου;

Ἄς δοῦμε καί ἄλλες ἰδέες τοῦ π. Ἀδαμαντίου.  Στό «Ποιμένας καί θεραπευτής» ἀποδέχεται καί παρουσιάζει τίς παρανοϊκές θεωρίες τῆς Melanie Klein, μαθήτριας τοῦ Φρόϊντ :  τό παιδί στήν ἡλικία περίπου τῶν τεσσάρων μηνῶν διέρχεται ἀπό ἕνα στάδιο ψυχολογικῆς ἀνάπτυξης γνωστό ὡς «  παρανοειδής -σχιζοειδής θέση»  κατά τό ὁποῖο «  ὁ μητρικός μαστός ἀποτελεῖ πηγή ἱκανοποίησης...Διακινοῦνται ἔτσι ἀγαπητικά ἤ καί ἀρχέγονα ἐρωτικά  συναισθήματα. Ὅμως ὁ μαστός δέν εἶναι διαθέσιμος κάθε φορά πού τό βρέφος πεινᾶ...Τό αἴσθημα τῆς πείνας βιώνεται σάν ἀπειλή κατά τῆς ἴδιας τῆς ἐπιβίωσης τοῦ βρέφους καί τό ἄγχος του παίρνει ὑπαρξιακές διαστάσεις. Στ΄ ἀλήθεια ἔχουν καμμία, ἔστω καί ἀμυδρή, σχέση μέ τήν ὀρθόδοξη παράδοση αὐτές οἱ ἀποδεκτές ἀπό τόν π. Ἀδαμάντιο φρικαλέες ἀνοησίες; Μήπως ἀντιθέτως ἀκυρώνουν τήν ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία καί σωτηριολογία;

Πρός τό παρόν, δέν θέλω νά ἐπιμείνω ἄλλο.  Tαπεινῶς φρονῶ ὅτι :

α) ἡ νηπτική –φιλοκαλική παράδοση εἶναι  μέθοδος καθάρσεως καί ἁγιασμοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί δέν μπορεῖ νά χρησιμοποιηθεῖ ὡς «μοντέλο ψυχοθεραπείας» μετά ἀπό, ἤ δίπλα σέ ἄλλα θρησκευτικά, ἐκκοσμικευμένα ἤ ἀποκρυφιστικά μοντέλα ἀνακουφίσεως καί ψυχικῆς ἠρεμίας τοῦ ταλαιπωρημένου ἀνθρώπου καί

β) ἐπ΄οὐδενί ὀφείλουμε νά ἀναμιγνύουμε μέ τή δυσωδία τῶν θεωριῶν τῆς ἀντιχρίστου καί ἀφωτίστου ψυχοθεραπείας, τήν  εὐωδιάζουσα διά τοῦ ἁγίου Πνεύματος φιλοκαλική μας παράδοση. Ἐπίσης δέν μποροῦμε νά συγχέουμε τήν καταστροφική σέ ὅλα τά ἐπίπεδα, - προσωπικό, οἰκογενειακό, ἐργασιακό κλπ -  δράση τῆς ψυχοθεραπείας μέ τίς ἐνέργειες τῆς ἀκτίστου  Χάριτος στήν καρδιά καί κατ΄ ἐπέκτασιν σέ ὅλες τίς πτυχές τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου.

Ὅθεν... αὐτούς τούς πλήρους συγχύσεως καιρούς χρειάζεται ἀπό μᾶς τούς κληρικούς νῆψις, εὐλάβεια καί μεγάλη προσοχή γιά νά μή ρίξουμε τούς μαργαρίτες ἔμπροσθεν τῶν χοίρων, ὅπως μᾶς ἐπιτάσσει ὁ Κύριος μας Ἰησοῦς Χριστός. 

Πρωτοπρεσβυτέρου Ἰωάννου Κ. Φωτοπούλου

---

[1] Ἰδέ τίς ἀπόφάσεις τῶν Θ΄, ΚΒ καί ΚΕ΄ Πανορθοδόξων συνδιασκέψεων γιά θέματα Αἱρέσεων καί Παραθρησκείας.

[2]Βλέπε ἐπ΄ αὐτοῦ τήν εἰσήγηση τοῦ Βιολόγου Γεωργίου Χασούρου Ψυχολογικές μεταλλάξεις στήν ἐκκλησιαστική ζωή στήν ἡμερίδα τῆς Ἐνορίας Ἁγίας Παρασκευῆς μέ θέμα «Θεραπεία ψυχῆς» στίς 16-2-14.

[3]ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΙΔΗ, Ἡ ἀνθρώπινη ἐπιθετικότητα σ. 99

Via: Ὄρθρος