“Έχει πρακτική αξία η αρχαία ελληνική φιλοσοφία σήμερα;“, ερωτάται ο Τζον Γκλούκερ, ο οποίος διδάσκει Πλάτωνα στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ.
«Η φιλοσοφία δεν είναι θεωρητική επιστήμη, αλλά τρόπος ζωής» μας απαντάει σε άπταιστα ελληνικά. «Δεν
υπάρχει "φιλοσοφία 9 με 5". Ο φιλόσοφος δεν ασκεί απλώς ένα ακαδημαϊκό
επάγγελμα. Στην αρχαιότητα, κάθε σχολή – επικούρειοι, στωικοί κτλ. –
είχε τον δικό της τρόπο ζωής, αλλά όλες οι σχολές μοιράζονταν κάτι
κοινό: αντιμετώπιζαν τη φιλοσοφία ως κάτι πραγματικό και όχι αφηρημένο. Ο
φιλόσοφος έπρεπε να ζει ως φιλόσοφος. Πρόκειται για μια ιδέα που σήμερα
πολλοί την (ξανα)ανακαλύπτουν».
Σαν παράδειγμα για το πόσο σύγχρονη μπορεί να είναι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία, αναφέρεται στα «Ηθικά» του Αριστοτέλη:
«Το κυριότερο πρόβλημα είναι το "τέλος", ο σκοπός
της ζωής. Εκεί ο Αριστοτέλης λέει πράγματα που ισχύουν σήμερα. Για
παράδειγμα, όλοι αναζητούν την ευδαιμονία, αλλά τι ακριβώς σημαίνει;
Υλικές απολαύσεις, δόξα, γνώση; Όσον αφορά τη δόξα, ο Αριστοτέλης λέει
ότι δεν μπορεί να αποτελεί μέρος της σωστής ευδαιμονίας γιατί εξαρτάται
από άλλους. Αν κάποιος θέλει να είναι ευδαίμων, πρέπει να είναι με
αυτάρκεια. Γι’ αυτό οι απασχολήσεις του πολιτικού δεν μπορούν να
αποτελούν μέρος της ευδαιμονίας».
Ο Τζον Γκλούκερ διδάσκει και ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, στο Ρέθυμνο. «Όλο και λιγότεροι φοιτητές γνωρίζουν αρχαία ελληνικά» παρατηρεί,
διευκρινίζοντας ότι η τελευταία φορά που θα χαρακτήριζε ικανοποιητικές
τις γνώσεις των φοιτητών του στα αρχαία ήταν πριν από τουλάχιστον έξι
χρόνια.
Ως φιλόσοφος θα ήθελε να κάνει μερικούς να σκέφτονται: «Οι
περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται μόνο όταν είναι απολύτως απαραίτητο να
σκεφτούν. Η έρευνα όμως πρέπει να αποτελεί μέρος του τρόπου ζωής. Δεν
πρέπει να πιστεύουμε αυτό που μας λένε, πρέπει να δοκιμάζουμε».
Ο Γκλούκερ δηλώνει αισιόδοξος σήμερα με όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας – από την οικονομία ως τους πολέμους «Παρά
τις ανοησίες της Ιστορίας, ακόμη ζούμε. Ναι, ο φιλόσοφος μπορεί να
είναι προσεκτικά αισιόδοξος. Εγώ γεννήθηκα το 1933. Μερικά από τα δεινά
του 20ού αιώνα-Ολοκαύτωμα, γκούλαγκ – τα θυμάμαι. Όμως, ακόμα ζούμε. Κι
εσείς στην Ελλάδα, βιώσατε την Κατοχή, τη δικτατορία, αλλά ακόμα υπάρχει
η ελληνική δημοκρατία. Οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να κάνουν ανοησίες,
αλλά θέλουν να ζουν· και να ζουν καλά. Αυτό μας κάνει αισιόδοξους».
«Θα ήθελα να κάνω τους ακροατές μου να αρχίσουν να σκέφτονται», συνεχίζει ο Γκλούκερ.
«Επέλεξα τον πλατωνικό διάλογο Ιωνα γιατί στη
διάρκειά του ο Σωκράτης εξαπατάει τον Ιωνα πολλές φορές. Ο Σωκράτης
βεβαίως μπορεί να εξαπατάει τους συνομιλητές του, αλλά ο Πλάτωνας δεν
εξαπατάει ποτέ τους αναγνώστες του. Οι περισσότεροι ταυτίζουν τον
Σωκράτη με τον Πλάτωνα· και θεωρούν όσα λέει πλατωνική φιλοσοφία. Αλλά ο
Σωκράτης αλλάζει απόψεις από τον έναν διάλογο στον άλλον, ακριβώς
επειδή πρόκειται για διαλόγους και όχι για διαλέξεις. Ο ίδιος ο Πλάτωνας
δεν μιλάει στους διαλόγους. Αυτό με κάνει να υποψιάζομαι ότι ο Πλάτωνας
δεν ήθελε να γνωρίζουμε τη γνώμη του γιατί αυτό που επιθυμούσε δεν ήταν
να μάθουμε τι ακριβώς σκεφτόταν για κάθε πρόβλημα, αλλά να σκεφτόμαστε
εμείς οι ίδιοι. Γι’ αυτό έγραψε διαλόγους. Και γι’ αυτό πολλοί
τελειώνουν με απορίες»
Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ
