Ερώτηση: Τι είναι αθεϊσμός;
Απάντηση: Για να απαντήσουμε αντικειμενικά, ας ανοίξουμε δυο φιλοσοφικά λεξικά. Το ένα έχει εκδοθεί το 1904 (ST.PETERSBOURG, με συντάκτη το E. RADLOV) και το άλλο το 1963 (έκδοση POLILITERATURA Μόσχα, με συντάκτη, τον M. ROZENTAL και, τον P. LOUDINE.) Στο λεξικό του 1904, εποχή που δέσποζε η πίστη, διαβάζουμε...
Ο αθεϊσμός είναι η άρνηση της Θεότητας. Είναι ένας όρος πολύ ασαφής, αλλά αποσαφηνίζεται περισσότερο όταν αντιτίθεται στην άρνηση ένα θετικό περιεχόμενο.
Αν με τη λέξη Θεός εννοούμε την ιδέα που εκφράζει το χριστιανικό δόγμα, τότε τα περισσότερα φιλοσοφικά συστήματα περιέχουν περισσότερα η λιγότερα αθεϊστικά στοιχεία. Επίσης κάθε πανθεϊσμός, που κατά κάποιο τρόπο ταυτίζει το Θεό με τον κόσμο, απορρίπτει γι' αυτό και μόνο τη θρησκευτική αντίληψη, περί Θεού και αρά είναι άθεος.
Ο υλισμός συχνότερα παίρνει μια αθεϊστική απόχρωση, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τον ιδεαλισμό όταν παίρνει το σχήμα του υποκειμενικού ιδεαλισμού ή του μονισμού. Ωστόσο, όπως έχει δείξει η Ιστορία, ο υλισμός δεν οδηγεί υποχρεωτικά στον αθεϊσμό (πρδλ. και Επίκουρο, Τερτυλλιανό) αφού είναι σαφές ότι μια ερμηνεία του κόσμου, που βασίζεται στην μηχανική αιτιολογία των φαινομένων, μπορεί βέβαια να αποκλείει το Θεό σαν ενεργό αιτία, αλλά δεν είναι απαραίτητο να διάκειται αρνητικά στην ιδέα, του Θεού Δημιουργού.
Κατά τον ίδιο τρόπο και ο σκεπτικισμός απορρίπτει μόνο την σύλληψη της ιδέας του Θεού και επομένως υιοθετεί μια αρνητική στάση: τόσο ενάντια στην βεβαιότητα της υπάρξεως του Θεού, όσο και ενάντια στην άρνηση Του. Μόνο ο μυστικισμός στηρίζεται ολοκληρωτικά στην ιδέα της Θεότητας και γι' αυτό συγχέεται ελάχιστα με αθεϊστικά στοιχεία.
Ο αθεϊσμός σαν σύστημα είναι ένα ανύπαρκτο φαινόμενο γιατί δεν μπορεί κανείς να οικοδομήσει τίποτα πάνω στην καθαρή άρνηση. Στοχαστές, όπως ο Νίτσε π.χ., άδικα προσπάθησαν με επιμέλεια να μην αναφέρουν καθόλου την Θεότητα, γιατί, παρ' όλα αυτά, είναι απαραίτητο να αποδοθούν μερικές από τις ιδιότητες της στις έννοιες που αντικαθιστούν ή που πρέπει να αντικαταστήσουν την έννοια του Θεού.
Όπως βλέπουμε, η απάντηση είναι αρκετά λεπτομερειακή. Ας ανοίξουμε τώρα την έκδοση του 1963, εποχή που δέσποζε ο αθεϊσμός.
Διαβάζουμε: Ο αθεϊσμός είναι ένα σύστημα σκέψεως που απορρίπτει την πίστη στο υπερφυσικό (πνεύματα, θεούς, μετά θάνατον ζωή κλπ).
Αντικείμενο του αθεϊσμού είναι να εξηγήσει τις αρχές και τις αιτίες της εμφανίσεως και της υπάρξεως της θρησκείας, να κρίνει τα θρησκευτικά δόγματα, στηριζόμενος στην επιστημονική παρουσίαση του κόσμου, να ρίξει φως στον κοινωνικό ρόλο της θρησκείας και να καθορίσει τρόπους για το ξεπέρασμα των θρησκευτικών προκαταλήψεων. Η εμφάνιση και η ανάπτυξη του αθεϊσμού συνδέεται με την εξέλιξη, των επιστημονικών γνώσεων. Σε κάθε ιστορική εποχή ο αθεϊσμός αντανακλά το επίπεδο των γνώσεων της εποχής αυτής καθώς και τα ενδιαφέροντα των κοινωνικών τάξεων, των οποίων αποτελεί το ιδεολογικό όπλο.
Η φιλοσοφική θεμελίωση του αθεϊσμού γίνεται με τον υλισμό. Το θετικό περιεχόμενο ή οι ατέλειες των διαφόρων μορφών του αθεϊσμού εξαρτώνται από τις συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες, από το επίπεδο αναπτύξεως της επιστήμης, καθώς και από τον φιλοσοφικό υλισμό.
Η πάλη του αθεϊσμού ενάντια στη θρησκεία συνδέεται με την πάλη των τάξεων. Σαν σύστημα Όποιος υλισμός παρουσιάστηκε την εποχή της δουλείας. Σημαντικά στοιχεία αθεϊσμού βρίσκουμε στο Θαλή, στον Αναξιμένη, στον Ηράκλειτο, στο Δημόκριτο, στον Επίκουρο και στον Ξενοφάνη.
Τα χαρακτηριστικά στοιχεία αυτού του αθεϊσμού είναι η ερμηνεία όλων των φαινομένων με φυσικές αιτίες, ο απλοϊκός θεωρητικός χαρακτήρας του, καθώς και η αντιφατική αντιπαράθεση της αρνήσεως της θρησκευτικής πίστεως, από τη μια μεριά, και της αναγνωρίσεως των θεών από την άλλη. Στον Μεσαίωνα, που κυριαρχούσε η Εκκλησία και η θρησκεία, ο αθεϊσμός δεν γνώρισε αξιόλογη ανάπτυξη. Ύστερα, όποιος αστικός αθεϊσμός, ο Σπινόζα, ο γαλλικός υλισμός, ο FEUERBACH και άλλοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανατροπή της θρησκευτικής κυριαρχίας.
Οι άθεοι αστοί αποκάλυψαν τον αντιδραστικό χαρακτήρα της Εκκλησίας και αυτό έπαιξε μεγάλο ρόλο στην πάλη ενάντια στο φεουδαλισμό και συνέβαλε στην κατάρρευση: του. Ταυτόχρονα όμως ο αστικός αθεϊσμός ήταν ασυνεπής και περιορισμένος. Είχε τα χαρακτηριστικά της φιλοσοφίας του Αιώνος των Φώτων, αλλά απευθυνόταν σ' ένα περιορισμένο κύκλο και Όχι στο λαό. Οι δημοκράτες ρώσοι επαναστάτες ήταν μαχητικοί και συνεπείς άθεοι. Αλλά ο αθεϊσμός έφτασε στο αποκορύφωμα του με τον μαρξισμό-λενινισμό.
Τα συμφέροντα του προλεταριάτου, η θέση του και Όποιος ρόλος του στην κοινωνία συμπίπτουν με τις αντικειμενικές τάσεις αναπτύξεως της κοινωνίας και γι' αυτό ο μαρξιστικός αθεϊσμός είναι ελευθερωμένος από τον περιορισμό των τάξεων που χαρακτηρίζει τα αθεϊστικά μη μαρξιστικά πρότυπα. Η φιλοσοφική βάση του μαρξιστικού αθεϊσμού είναι ο ιστορικός και διαλεκτικός υλισμός. Ο μαρξιστικός αθεϊσμός έχει μαχητικό χαρακτήρα. Σε όλες τις στιγμές της ιστορίας ασκεί κριτική της θρησκείας από κάθε άποψη της και υποδεικνύει τα κατάλληλα μέσα για την ολοκληρωτική καταπολέμηση της.
Ο μαρξιστικός αθεϊσμός έχει αποδείξει ότι η ολοκληρωτική νίκη πάνω στη θρησκεία δεν είναι δυνατή αν δεν καταστραφούν οι κοινωνικές ρίζες της, στο πλαίσιο μιας κομμουνιστικής εκπαιδεύσεως. Η πείρα στην URSS, όπου ο αθεϊσμός έγινε μαζικό φαινόμενο, βεβαιώνει έμπρακτα την ακρίβεια αυτών τον απόψεων. Στο πλαίσιο της κομμουνιστικής εκπαιδεύσεως δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία ενός νέου ανθρώπου, ελευθερωμένου από τα θρησκευτικά και αλλά κατάλοιπα του παρελθόντος και πάνοπλου χάρη στη διδασκαλία του επιστημονικού αθεϊσμού.
Δεν θα κάνω κατάχρηση της προσοχής σας αναλύοντας αυτές τις μακροσκελείς θεωρίες. Το βάρος όσων διάβασα ας βαραίνει την συνείδηση αυτών που τα έγραψαν. Αύτη είναι η θεωρητική τους παρουσίαση. Όσο για την αυθεντία μιας οποιασδήποτε διδασκαλίας, αύτη βεβαιώνεται από την πράξη της ζωής, όπως αναγνωρίζουν και οι ίδιοι οι μαρξιστές. Ας έρθουμε λοιπόν σ' αυτή την πράξη.
Αφού όποιος αθεϊσμός είναι άρνηση, θα πρέπει να χάσει όλη του την σπουδαιότητα με την εξαφάνιση της θρησκείας. Για την ώρα είναι παράσιτο, που ζει εις βάρος της θρησκείας. Είμαστε πρόθυμοι να αναγνωρίσουμε ότι ο αθεϊσμός είναι σχετικά χρήσιμος. όταν η θρησκεία διαφθείρεται, όταν προσπαθεί να επιβληθεί με απαράδεκτα μέσα, τότε ο αθεϊσμός φαίνεται σχετικά, προοδευτικός. Υπάρχουν μάρτυρες του αθεϊσμού και υποκλίνομαι μπροστά στη θυσία τους. Αλλά σήμερα είναι ολοφάνερο πόσο άχρηστος είναι ο αθεϊσμός, αλλά και πόσο επιζήμιος.
- Η εξέλιξη της επιστήμης έκανε ένα τόσο μεγάλο πήδημα προς τα μπρος, ώστε ο αθεϊσμός έμεινε τουλάχιστον δυο αιώνες πίσω της, όπως βεβαιώνουν ορισμένοι σοφοί.
Ας δούμε τι συμβαίνει στη ζωή μας. Για να γίνεις άθεος σήμερα δεν χρειάζεται πολλή προσπάθεια. Φτάνει να αφομοιώσεις μερικές φράσεις που έχεις μάθει απ' έξω και υστέρα να αφήσεις τον εαυτό σου να παρασυρθεί από το ρεύμα και να το, είσαι ένας άθεος! Αντίθετα, για να γίνεις πιστός πρέπει να μάθεις πολλά, να δοκιμάσεις πολλές δυσκολίες, να ανεβείς αντίθετα στο ρεύμα. Αυτό απαιτεί μια ηρωική ψυχή. Και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σήμερα γίνονται πιστοί άνθρωποι αληθινά προικισμένοι με ηρωισμό.
Σήμερα μπορεί να είναι κανείς άθεος μόνο από παρεξήγηση, δηλαδή είτε γιατί δεν έχει καμιά παράσταση του Θεού, είτε γιατί αυτή που έχει είναι σφαλερή. Υπάρχουν πάρα πολλοί τέτοιοι τίμιοι άθεοι, όπως λέγονται, που μπορούν πολύ εύκολα να γίνουν πιστοί, αν κάποιος τους διδάξει. Αλλά στην πλειονότητα τους οι άθεοι έδειξαν μόνο την αρνητική τους πλευρά. Έσπειραν ανάμεσα στους ανθρώπους την αμοιβαία έλλειψη εμπιστοσύνης.
Ο αθεϊσμός μοιάζει με το μόριο του κακού που οδηγεί στην αποσύνθεση. Η αποσύνθεση αυτή είναι ηθική, οικογενειακή, κοινωνική. Όχι μόνο δεν πιστεύει πια κανείς στο Θεό, αλλά ούτε και στο διπλανό του. Ο πατέρας δεν πιστεύει τα παιδιά του, τα παιδιά δεν πιστεύουν τον πατέρα τους, ο σύζυγος δεν εμπιστεύεται τη γυναίκα του, ούτε εκείνη τον άνδρα της. Υποσκάπτοντας την πίστη στο Θεό, ο αθεϊσμός έχει υποσκάψει όλα τα θεμέλια της κοινωνικής ζωής. Η καταστροφή ορισμένων εκκλησιών της πατρίδας μας με παγκόσμια αναγνωρισμένη αξία, η απουσία της ηθικής, ο εκφυλισμός της οικογενείας, η εγκληματικότητα, να, οι καρποί του αθεϊσμού.
Ο αθεϊσμός καλλιέργησε την εχθρότητα, την υποψία, την μικροπρέπεια, τον αριβισμό. «Ας πάρουμε συγκεκριμένα παραδείγματα. Ας αρχίσουμε από τα σχολεία. Ένα πιστό παιδί είναι εκτεθειμένο στον κατατρεγμό και στην ειρωνεία πολλοί είδαν δασκάλους να αρπάζουν από τα παιδιά τους βαπτιστικούς σταυρούς των (ευτυχώς σήμερα οι περιπτώσεις αυτές είναι σπανιότερες), έχει συμβεί συχνά εξαγριωμένοι μαθητές να κτυπούν βίαια τους πιστούς συμμαθητές τους και υπήρξαν περιπτώσεις που πιστοί γονείς έχασαν την κηδεμονία των παιδιών τους, παρ' όλο που αυτό είναι καθαρή παραβίαση του αστικού κώδικα, που προβλέπει ότι οι γονείς έχουν το δικαίωμα να μεγαλώνουν τα παιδιά τους με το πνεύμα της θρησκείας. Στην εργασία υιοθετούν μια ύπουλη συμπεριφορά απέναντι στους πιστούς, που τους υποβιβάζουν στα καθήκοντα τους, ή δεν τους επιτρέπουν να εξελιχθούν.
Μια τέτοια συμπεριφορά είναι συχνή και αναρίθμητοι πιστοί αναγκάστηκαν να την υποστούν. Η διεστραμμένη νοοτροπία των άθεων φανερώνεται ιδιαίτερα στις μεγάλες θρησκευτικές εορτές, π.χ. το Πάσχα. Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά, ας θυμηθούμε μόνο, Τι έγινε το περασμένο Πάσχα στην εκκλησία μας.
θυμηθείτε αυτό το πλήθος, με η χωρίς στολή, που κατέφθασε εδώ με σκοπό να εμποδίσουν τους ανθρώπους που ερχόταν στην εκκλησία να μπουν μέσα. Και όταν τους ρώτησα γιατί δεν αφήνουν τον κόσμο να μπει μέσα, μου απάντησαν με πονηριά: «Αλλά, δεν εμποδίζουμε κανέναν!» και την ίδια στιγμή σταματούσαν τους ανθρώπους, έστριβαν τα χέρια όσων επέμεναν να περάσουν και τους πετούσαν μέσα σ' ένα αυτοκίνητο. Και όταν παρακάλεσα έναν αστυφύλακα να σταματήσει αυτή την παραβίαση του νόμου, μου γύρισε την πλάτη λέγοντας ότι μόλις έφτασε και ότι δεν ήξερε τίποτα! Μερικοί μάλιστα αστυφύλακες με έβρισαν.
Γιατί ξεσηκώνουν έτσι τους ανθρώπους τον έναν ενάντια στον άλλον; Κι όμως στην καθημερινή ζωή αυτοί οι άνθρωποι κάνουν ένα χρήσιμο έργο, υπερασπίζουν την πατρίδα μας, μας προστατεύουν από τους κακοποιούς και συχνά είναι πολύ ευγενικοί, θυμάμαι προσωπικά με πόσο συμπαθητικό τρόπο ένας αστυφύλακας μου ευχήθηκε καλές γιορτές.
- Γιατί λοιπόν ο αθεϊσμός προσπαθεί να σκληρύνει τους ανθρώπους, να τους κάνει εχθρικούς μεταξύ τους;
Ο μόνος τρόπος για να αποκατασταθεί ο αθεϊσμός στην εκτίμηση των ανθρώπων είναι να υψώσει τη φωνή ενάντια σ' αυτές τις ανωμαλίες, ενάντια σ' αυτές τις παραβιάσεις του νόμου που γίνονται εν ονόματι του. όλα αυτά δεν τα λέω με πνεύμα μεμψίμοιρης κριτικής. Τα λέω γιατί είναι ο πόνος μου και η θλίψη μου και γιατί, σαν ιερέας, οφείλω να υπερασπίζομαι τους πιστούς που καταδιώκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Είμαι ο ποιμένας και πρέπει να προστατέψω τα πρόβατα από τους λύκους. Όσο οι άθεοι συμπεριφέρονται σαν λύκοι, εγώ πρέπει να τους αντιμετωπίζω.
Νομίζω όμως ότι αυτό δεν θα κρατήσει πολύ. Δόξα τω Θεώ οι πιστοί γίνονται ολοένα και περισσότεροι και γρήγορα η ατμόσφαιρα θα καθαρίσει. Οι πιστοί παρουσιάζονται παντού τόσο ανάμεσα στους απλούς ανθρώπους Όσο κι ανάμεσα στους μορφωμένους, τόσο στους επιστημονικούς Όσο και στους εργατικούς οργανισμούς, τόσο ανάμεσα στα μέλη του κόμματος όσο και έξω απ' αυτό. Κατά τη διάρκεια της ιερατικής μου διακονίας, χρειάστηκε να βαπτίσω πάνω από πέντε χιλιάδες ενηλίκους. Αυτή είναι μια ένδειξη για την αύξηση του αριθμού των πιστών. Και οι άθεοι πρέπει να λάβουν υπ' όψη τους αυτό το γεγονός.
Και εξ άλλου σήμερα η πίστη είναι ο μόνος τρόπος σωτηρίας των ανθρώπων. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, σας διαβάζω ένα γράμμα που μου έστειλε ένα πνευματικό μου παιδί.
Ήμουν ένας χαμένος άνθρωπος, που το μεθύσι οδηγούσε στην καταστροφή. Δεν έβλεπα πουθενά ούτε φως, ούτε χαρά, ούτε ανάπαυση. Η ψυχή μου αργοπέθαινε!. Τα μάτια μου δεν έβλεπαν ούτε τους ανθρώπους ούτε τον ουρανό. Ο θάνατος ήταν παρών, έστω κι' αν περπατούσα η μιλούσα. Αυτά τα έκανε ένα πτώμα η ένα βρώμικο ζώο, πάντως Όχι ένας άνθρωπος. Δεν υπήρχε καμιά διέξοδος, καμιά ελπίδα. Είχα φτάσει στο απόλυτο σκοτάδι. Όλοι οι δικοί μου με αποστρέφονταν γιατί τους είχα κάνει τόσο κακό που δεν μπορούσαν πια να με ανεχθούν. Μόνο ένα πλάσμα είχε κατορθώσει να τα ανεχθεί όλα, να αντέξει σε όλα και να μη με εγκαταλείψει. Ήταν η μητέρα μου. Αξίζει όλη την εκτίμηση, τη στοργή και την αγάπη.
Ύστερα από όλων των ειδών τις συγκινήσεις, υστέρα από άθλιες πράξεις, αδιάκοπα μεθύσια, ανηθικότητα, μαρασμό, ένας εκθαμβωτικός ήλιος έλαμψε στη ζωή μου. Μου σύστησαν έναν ιερέα. Με βάπτισε όταν ήμουν 35 ετών. Σιγά-σιγά, μέρα με τη μέρα όλες οι ασχήμιες εξαφανίζονταν από μέσα μου. Η ψυχή μου είχε αναστηθεί. Το πρώτο χελιδόνι του χριστιανισμού ήταν για μένα η ανάσταση των νεκρών.
Έγινα πιστός γιατί είχα ζήσει την εκ νεκρών ανάσταση εδώ κάτω, στη γη. όλα, έγιναν φωτεινά και ήρθε η χαρά, μια χαρά χωρίς σύννεφα, η χαρά για την ανάσταση της ψυχής. Και αισθάνομαι τις δυνάμεις μου να αυξάνονται αδιάκοπα. Τώρα έχω μια αληθινή οικογένεια, τη γυναίκα μου και την κόρη μου. Είμαι ζωγράφος και η τέχνη μου μέρα με τη μέρα γίνεται πιο ολοκληρωμένη και ενδιαφέρουσα.
Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα. Υπάρχουν άπειρα τέτοια. Οι άθεοι τρομοκρατούν τον κόσμο λέγοντας ότι οι πιστοί εργάζονται άσχημα, δεν πολεμούν τα ελαττώματα και τις αδυναμίες τους και ότι η ζωή που οικοδομούν πάνω στη γη δεν είναι και τόσο φωτεινή. Αλλά αυτά είναι απλούστατα μύθοι των άθεων. Αντίθετα, η πίστη μας παρακινεί να εργαζόμαστε τίμια, να μην συνθηκολογούμε με τα ελαττώματα μας και να κάνουμε το παν για να ζούμε αρμονικότερα μεταξύ μας.
Πιστός είναι εκείνος που δεν κάνει κακό σε κανένα.
*Από το βιβλίο του Ρώσου Ιερέα Dimitri Doudko (Ντούντκο Ντιμίτρι 1922 - 2004) «Η ελπίδα μας» (Συζητήσεις της Μόσχας)
Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά στα ρωσικά το 1975 από τον εκδοτικό οίκο Ymca-Press στο Παρίσι. Το 1976 κυκλοφόρησε η γαλλική μετάφραση της Anne και του Stephane Tatischeff από τον εκδοτικό οίκο Seuil, και την επόμενη χρονιά (1977) η αγγλική μετάφραση του Paul Garrett [...], προλογισμένη από το John Meyendorff.
Στην ελληνική μετάφραση λάβαμε υπ' όψι μας και τα δύο κείμενα, αλλά βασικά ακολουθήσαμε το γαλλικό στο οποίο και οφείλονται όλες σχεδόν οι υποσημειώσεις.
Σε μερικά σημεία το κείμενο μπορεί να φαίνεται αιχμηρό, πράγμα αναπόφευκτο όταν δίνει κανείς μια μάχη. Και ο ιερέας Dimitri Doudko δίνει μια μάχη με τον αθεϊσμό. Δεν είναι αντισοβιετικό, δεν ερωτοτροπεί με τη Δύση, δεν πολεμά καν τους αθέους. Πολεμάει αποκλειστικά και μόνο τον αθεϊσμό, που τον θεωρεί σαν την φοβερώτερη συμφορά που μπορεί να πλήξει τον άνθρωπο. Δίνει τη μάχη του άφοβα και θαρραλέα, αλλά ποτέ προκλητικά. Δεν προκαλεί τον κίνδυνο, αλλά είναι πανέτοιμος να τον αποδεχθεί με πίστη και καρτερία γιατί τίποτα δεν θεωρεί οδυνηρότερο από την απώλεια της πίστεως.
«Μην φοβάστε τον Γολγοθά» λέει σ' ένα σημείο, «γιατί από εκεί και μόνο θα ανατείλει το φως της Αναστάσεως». (Από την παρουσίαση της έκδοσης)
Βίος: Γεννήθηκε το 1922 σ' ένα απρόσιτο χωριό στα δάση του Briansk από αγρότες γονείς. Ο πατέρας του μοχθούσε νύχτα και μέρα για να θρέψει μία πολυάριθμη οικογένεια. Από παιδί γνώρισε στερήσεις, αυτό όμως δεν τον εμπόδιζε στο σχολειό να ξεπερνά όλους τους συμμαθητές του. Έχει το δώρο να κατακτά τις καρδιές όλων. Γράφει στίχους, που ο δάσκαλος του εύρισκε τόσο καλούς, ώστε τους έδινε για μάθημα στην τάξη.
Ήρθε ο πόλεμος. Στρατεύθηκε για δυο χρόνια.
Το 1945 αποστρατευμένος, πήγε στη Μόσχα, όπου μόλις είχε ανοίξει ένα θεολογικό σεμινάριο. Πέρασε λαμπρά τις εισαγωγικές εξετάσεις.
Από το δεύτερο έτος, έγινε δεκτός σαν σπουδαστής στη Θεολογική Ακαδημία. Τότε είναι που ξαφνικά τον σταμάτησαν. Ενοχοποιητικό στοιχείο: τα ποιήματά του. Μετά από σύντομη δίκη, παίρνει το δρόμο των σταλινικών στρατοπέδων. Οκτώμισι χρόνια στο κάτεργο ήταν γι' αυτόν ένα πανεπιστήμιο, μια περίοδος πνευματικής περισυλλογής.
Το 1956, «αποκαταστάθηκε» και μπόρεσε να γυρίσει στη Θεολογική Ακαδημία.
Στα 36 του χρόνια είναι πια πτυχιούχος.
Ακολουθεί ο γάμος του και υστέρα από πολλές ταλαιπωρίες, χειροτονείται διάκονος και το 1960 ιερέας.
Από δω και πέρα μέχρι και σήμερα, παρ' όλες τις διώξεις και τους περιορισμούς της σοβιετικής εξουσίας στα θέματα της θρησκείας, αγωνίζεται να μεταδώσει στους συμπατριώτες του, το μήνυμα και την αλήθεια του Χριστού.
Ο πατέρας Ντμίτρι Ντούντκο κοιμήθηκε στις 28 Ιουνίου 2004 στη Μόσχα. Η κηδεία του π. Dudko πραγματοποιήθηκε στις 30 Ιουνίου στην Εκκλησία της Ζωοδόχου Τριάδας στο νεκροταφείο της Πιτνίτσας, όπου είχε γεννηθεί.
Από το βιβλίο του Ρώσου Ιερέα
Dimitri Doudko «Η ελπίδα μας»
