6.4 Γιατί δεν έχουν υλοποιηθεί “τεχνητές ψυχές” μέχρι σήμερα - Point of view

    • Εν τάχει

    Home επιστήμη περί ψυχής Χάρης Φουνταλής feature 6.4 Γιατί δεν έχουν υλοποιηθεί “τεχνητές ψυχές” μέχρι σήμερα

    6.4 Γιατί δεν έχουν υλοποιηθεί “τεχνητές ψυχές” μέχρι σήμερα



    Η παρούσα ανάρτηση ανήκει στο σύνολο των άρθρων του Χάρη Φουνταλή επί θεμάτων νοολογίας

    Λογικό είναι να αναρωτηθεί κανείς: αν είναι όντως δυνατό να φτιάξουμε προγράμματα που να δίνουν στους υπολογιστές νοημοσύνη εφάμιλλη (ή και ανώτερη) της ανθρώπινης, γιατί δεν έχει γίνει αυτό μέχρι σήμερα;
    Πιστεύω οτι αυτό οφείλεται στο οτι δεν έχουμε ακόμη αναπτύξει ένα γερό θεωρητικό υπόβαθρο, δηλαδή μια θεωρία της νοολογίας που να δίνει τις αρχές πάνω στις οποίες να μπορεί να στηριχτεί η κατασκευή ενός νου — όπως καλή ώρα ο απειροστικός λογισμός αποτελεί το μαθηματικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο στηρίζεται ο πολιτικός μηχανικός για να φτιάξει μια γέφυρα, και ο αεροναυπηγός για να φτιάξει ένα αεροπλάνο.
    Πολλοί νομίζουν οτι κάνοντας τους υπολογιστές όλο και πιο γρήγορους, κάποια μέρα θα φτάσουμε τις ικανότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου. Λένε δηλαδή οτι δεν χρειάζεται καμιά θεωρία· ακόμα και με τα πιο “κουτά” προγράμματα, εφόσον μπορούμε να τα εκτελούμε όλο και πιο γρήγορα, κάποια μέρα θα τα καταφέρουμε καλύτερα από τον ανθρώπινο νου. Υπάρχουν μάλιστα κάποιοι “μελλοντολόγοι” που προβλέπουν ακόμη και συγκεκριμένα έτη κατά τα οποία η υπολογιστική ισχύς θα γίνει τόσο μεγάλη που οι υπολογιστές υποτίθεται οτι θα φτάσουν, και στη συνέχεια θα ξεπεράσουν σε ικανότητες τους ανθρώπους. Ένας απ’ αυτούς — αλλά μοναδικός πραγματικά στο είδος-του — είναι ο Ray Kurzweil (Ρέυ Κέρτσγουάιλ).
    Ο Kurzweil αξίζει πραγματικά ιδιαίτερης προσοχής. Γεννημένος το 1948, δημιούργησε από νεαρή ηλικία μια σειρά από εφευρέσεις, όπως το πρώτο πρόγραμμα υπολογιστή που διάβαζε κείμενο γραμμένο σε οποιαδήποτε γραμματοσειρά· μια μηχανή βασισμένη στην προηγούμενη εφεύρεση, που διάβαζε κείμενο και το απάγγειλε σε τυφλούς· ένα ηλεκτρονικό συνθεσάιζερ που έπαιζε με απόλυτη πιστότητα κλασικά όργανα όπως πιάνο, κλπ· και άλλα διάφορα. Από τη δεκαετία του 1990 ο Kurzweil άρχισε να γράφει βιβλία, στα οποία προέβλεπε το μέλλον της τεχνολογίας. Στο βιβλίο-του Η Εποχή των Νοήμονων Μηχανών (“The Age of Intelligent Machines”) προέβλεψε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης (το βιβλίο το τελείωσε το 1989, πριν την κατάρρευση), την καθολική εξάπλωση του Διαδικτύου (όταν το Διαδίκτυο υπήρχε μόνο σε εμβρυακή μορφή και κανείς δεν ασχολιόταν μ’ αυτό), και το οτι ο παγκόσμιος πρωταθλητής στο σκάκι θα έχανε από ένα πρόγραμμα το 1998. Πράγματι, ο Ρώσος παγκόσμιος πρωταθλητής Garry Kasparov έχασε από τον υπολογιστή της IBM, το Deep Blue, αλλά το 1997.(*) Ο Kurzweil συνέχισε το συγγραφικό-του έργο το 1999 με το Η Εποχή των Πνευματικών Μηχανών (“The Age of Spiritual Machines”), όπου έκανε αρκετές ακόμη προβλέψεις περί τεχνολογίας, μερικές και για το έτος 2009, που άλλες του βγήκανε σωστές, άλλες δεν του βγήκανε. Πιο σημαντικό όμως είναι το βιβλίο που εξέδωσε το 2005, με τίτλο Η Μοναδικότητα Πλησιάζει (“The Singularity is Near”).
    Στο βιβλίο αυτό ο Kurzweil δίνει τις προβλέψεις-του για τις τεχνολογικές εξελίξεις, τόσο σε συγκεκριμένα έτη, όπως 2010, 2014, 2018, κλπ., όσο και ανά δεκαετία, όπως 2010, 2020, 2030, και 2040. Π.χ. για το έτος 2010 προβλέπει οτι οι υπερυπολογιστές (αυτοί που βρίσκονται μόνο σε ερευνητικά ιδρύματα, και που — αν δεν απατώμαι — είναι ζήτημα αν έχουμε έναν-δυο στην Ελλάδα) θα έχουν τόση “ακατέργαστη” υπολογιστική ισχύ όση και το ανθρώπινο μυαλό (δηλαδή θα μπορούν να εκτελούν περίπου τον ίδιο αριθμό πράξεων ανά δευτερόλεπτο), παρόλο που το λογισμικό-τους (δηλ. τα προγράμματά τους) δεν θα φτάνει ακόμα σε ικανότητες το αντίστοιχο ανθρώπινο. Αυτό μπορεί και να είναι σήμερα αλήθεια, όμως — όπως θα δούμε — δεν είναι τόσο σημαντικό όσο ακούγεται. Επίσης προέβλεψε οτι οι υπολογιστές θα εξαφανιστούν σαν φυσικά αντικείμενα, και θ’ αποκτήσουν μη παραδοσιακά σχήματα, εισαγόμενοι στα ρούχα και σε άλλα καθημερινά αντικείμενα. (Δεν νομίζω οτι κάτι τέτοιο φαίνεται να ισχύει.) Για τη δεκαετία του 2010 προέβλεψε οτι η πρόσβαση στο Διαδίκτυο μέσω μεγάλων ταχυτήτων θα γίνει διαθέσιμη παντού. (Ίσως.) Επίσης οτι θα παραχθούν ειδικά γυαλιά που θα προβάλλουν εικόνες κατευθείαν στον αμφιβληστροειδή του ματιού του ατόμου που τα φοράει, δείχνοντας έτσι εικόνες εικονικής πραγματικότητας. (Λίγο απίθανο μου ακούγεται.) Με τα ίδιου τύπου γυαλιά θα γίνεται αυτόματη μετάφραση, όπου το μεταφρασμένο κείμενο θα το βλέπει ο διοπτροφόρος μπροστά-του, την ώρα που ο συνομιλητής μιλάει σε άλλη γλώσσα. (Πολύ απίθανο μου ακούγεται οτι κάτι τέτοιο θα είναι δυνατό μέχρι το 2019.) Τα κινητά τηλέφωνα θα είναι “ένα με τα ρούχα”, και θα προβάλλουν τον ήχο κατευθείαν στο αυτί του ακροατή. Το 2014, αυτόματοι μηχανικοί καθαριστές χώρων (π.χ. σπιτιών) θα έχουν διαδοθεί ευρέως. (Και πάλι αμφιβάλλω, αλλά για τη συγκεκριμένη χρονολογία, όχι για αργότερα.) Ο Kurzweil συνεχίζει έτσι, με όλο και πιο επιστημονικοφανταστικές προβλέψεις. Π.χ. για τη δεκαετία του 2020 λέει οτι, προς το τέλος-της, θα υπάρχουν νανορομπότ που θα εισάγονται στην κυκλοφορία του αίματος και θα δίνουν τροφή στα κύτταρα, όπως και θα αφαιρούν τις άχρηστες ουσίες απ’ αυτά, οπότε η παραδοσιακή μέθοδος λήψης τροφής δεν θα είναι απαραίτητη. Οτι παρόμοια νανορομπότ θα μπορούν ν’ αντιμετωπίζουν οποιονδήποτε παρείσακτο μικροοργανισμό, πολύ πιο αποτελεσματικά από τα αντισώματα που παράγουμε με φυσικό τρόπο σήμερα, καθώς τα νανορομπότ θα έχουν νοημοσύνη. Το 2029, λέει, ένας υπολογιστής θα περάσει την περίφημη “δοκιμή Turing” (Τιούρινγ), που είχε προτείνει το 1950 ο πατέρας της σύγχρονης επιστήμης υπολογιστών, Alan Turing (Άλαν Τιούρινγ). Σύμφωνα με τη δοκιμή Turing, ένας υπολογιστής κλεισμένος σε ένα δωμάτιο προσποιείται οτι είναι άνθρωπος, και κάνει μια συνομιλία με έναν άνθρωπο-εξεταστή, που δεν βλέπει τον υπολογιστή αλλά μόνο τις απαντήσεις-του. Ταυτόχρονα, ένας δεύτερος άνθρωπος κλεισμένος σε άλλο δωμάτιο συνομιλεί επίσης με τον εξεταστή. Αν ο εξεταστής — που οδηγεί τη συζήτηση όπως αυτός επιθυμεί — δεν μπορέσει να καταλάβει ποιος μεταξύ των δύο συνομιλητών-του είναι άνθρωπος και ποιος υπολογιστής, τότε ο υπολογιστής έχει περάσει τη δοκιμή Turing. Αυτό, λέει ο Kurzweil, θα γίνει δυνατό το 2029, οπότε τότε οι υπολογιστές θα διαθέτουν πλήρως ανθρώπινη νοημοσύνη. Στη συνέχεια, λέει, θα την ξεπεράσουν.
    Για να μην τα πολυλογώ, κατά το 2045, σύμφωνα πάντα με τον Kurzweil, θα συμβεί η “Μοναδικότητα” (Singularity), κατά την οποία η τεχνητή νοημοσύνη θα ξεπεράσει την ανθρώπινη, και η τεχνολογική πρόοδος θα είναι πλέον δουλειά των τεχνητών, όχι των δικών-μας βιολογικών μυαλών, αφού τα πρώτα θα είναι πολύ πιο ικανά από τα δεύτερα. Οι τεχνητοί νόες θα συνεννοούνται τόσο γρήγορα και σε τέτοιο επίπεδο που οι άνθρωποι θα είναι αδύνατο να τους παρακολουθήσουν. Έτσι, οι νοήμονες αυτές μηχανές θα αναλάβουν τον πλήρη έλεγχο του κόσμου, και θα προχωρήσουν στην εποίκιση του διαστήματος, μετατρέποντας (στο απώτατο μέλλον) ολόκληρο το σύμπαν σε διανοούμενη οντότητα.
    Ξέρω τί σκέφτεστε: «Είναι δυνατόν να πάρει κανείς αυτά τα πράγματα στα σοβαρά;» Επίσης μπορεί ν’ αναρωτιέστε αν εγώ ο ίδιος, μια που τα αναφέρω παραπάνω, τα παίρνω στα σοβαρά. Για το πρώτο ερώτημα, σας πληροφορώ οτι επειδή ο Kurzweil είχε κάποιες επιτυχίες στις προβλέψεις-του με τα πρώτα-του βιβλία, η απάντηση είναι οτι ναι, υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που παίρνουν αυτές τις απόψεις στα σοβαρά. Όσο για μένα, θα τολμούσα να στοιχηματίσω ένα μεγάλο ποσόν στο οτι τα περί Μοναδικότητας είναι απλώς μπούρδες. Ο λόγος που θα το έκανα αυτό είναι ο εξής: ο Kurzweil έχει μια καθαρά ποσοτική αντίληψη του τί είναι αυτό που προκαλεί τη νοημοσύνη. Πιστεύει δηλαδή οτι αρκεί να συσσωρεύσουμε τρισεκατομμύρια-και-βάλε υπολογιστικές μονάδες (απειροελάχιστου μεγέθους η κάθε μία), επιτυγχάνοντας πολλαπλο-μύρια πράξεις ανά δευτερόλεπτο, ώστε να πετύχουμε νοημοσύνη των ικανοτήτων της ανθρώπινης. Αυτό είναι κουταμάρα. Η ποσότητα των υπολογιστικών πράξεων δεν έχει καμιά σημασία αν δεν συνοδεύεται και από ποιότητα. Δηλαδή έχει σημασία και το τί και πώς υπολογίζεται, όχι μόνο το πόσο γρήγορα υπολογίζεται. Για να δώσω ένα παράδειγμα κατανοητό σε όλους, σκεφτείτε τους διανοητικά καθυστερημένους ανθρώπους: διαθέτουν έναν εγκέφαλο που, από άποψη ταχύτητας και ποσότητας υπολογισμών δεν διαφέρει σε τίποτα από έναν μέσο εγκέφαλο διανοητικά υγιούς ανθρώπου. Ακόμα κι αν πάρουμε ένα “μικροσκόπιο” για να εξετάσουμε τους νευρώνες, δεν θα μπορέσουμε να ξεχωρίσουμε ποιοι νευρώνες ανήκουν στον διανοητικά καθυστερημένο εγκέφαλο και ποιοι στο φυσιολογικό. Και όμως, “κάτι πάει στραβά” στον διανοητικά καθυστερημένο νου (όχι εγκέφαλο — προσέξτε τη διάκριση), και ο νους εκείνος δεν μπορεί να λειτουργήσει όπως ο μέσος φυσιολογικός. Είναι θέμα νευρώνων και ποσότητας υπολογισμών; Όχι, είναι θέμα ανώτερου επιπέδου, θέμα λογισμικού (προγραμματισμού του νου), δυστυχώς άγνωστης φύσης μέχρι σήμερα.
    Για να δημιουργήσουμε νοήμονες νους — και όχι απλώς μηχανές που θα κάνουν πολλαπλο-μύρια πράξεις ανά δευτερόλεπτο — πιστεύω οτι πρέπει πρώτα να αναπτύξουμε μια θεωρία νοολογίας σαν απαραίτητο υπόβαθρο. Όπως χρειαστήκαμε ένα θεωρητικό υπόβαθρο για να δημιουργήσουμε τις πρώτες ιπτάμενες μηχανές, και όπως πέρασαν δεκαετίες μέχρι να φτάσουμε στα σημερινά υπερηχητικά αεροσκάφη, το ίδιο θα χρειαστεί να γίνει και με τις νοήμονες μηχανές. Η ανάπτυξη της θεωρίας της νοολογίας θα πάρει χρόνο, γιατί δεν γίνεται μηχανικά, δεν βοηθιέται από τους υπολογιστές (όπως ελπίζει ο Kurzweil), αλλά εξαρτάται απολύτως από τις απελπιστικά αργές διανοητικές διεργασίες που συμβαίνουν στους νους των θεωρητικών που επεξεργάζονται τις σχετικές ιδέες. Έπειτα, δεν είναι δουλειά ενός μόνο ανθρώπου η ανάπτυξη του θεωρητικού υποβάθρου, αλλά πολλών, και παίρνει επιπλέον χρόνο ώσπου οι άνθρωποι αυτοί να συνεννοηθούν μεταξύ-τους, να επηρρεαστεί ο ένας από τις ιδέες του άλλου, και να προκύψει μια θεωρία σαν κοινή συνισταμένη. Πάρα πολλά και σημαντικά θεωρητικά βήματα πρέπει να γίνουν πρωτού να κατασκευάσουμε μηχανές που να “απογειώνονται”, δηλαδή να χαρακτηρίζονται σαν “νοήμονες” με την ανθρώπινη έννοια. Πάντως, παρόλο που διαφωνώ με τα συγκεκριμένα έτη τα οποία προβλέπει ο Kurzweil (τα οποία θεωρώ πολύ πρόωρα), όπως και με τα επιστημονικοφανταστικά σενάριά του (όπως και με την ιδέα οτι ο κόσμος θα συνεχίσει να προοδεύει τεχνολογικά χωρίς να υπάρξει κάποια κάμψη), εντούτοις θεωρώ οτι στο απώτατο μέλλον θα είναι πράγματι δυνατό να υπάρξουν “τεχνητές νοημοσύνες” που να υπερέχουν διανοητικά των ανθρώπων, επειδή δεν μπορώ να δω κάποιο θεωρητικό ή τεχνικό εμπόδιο στο να επιτευχθεί κάτι τέτοιο.
    Φυσικά, αν ο αναγνώστης παρακολούθησε τη σκέψη-μου περί του τί είναι αυτό που ονομάζουμε “ψυχή” και τα επιχειρήματά μου στο παρόν κείμενο, θα συμπεράνει οτι κατά την άποψή μου η κατασκευή μηχανών που θα περνούν με επιτυχία τη δοκιμασία Turing θα σημαίνει αυτόματα και την ύπαρξη “τεχνητών ψυχών” — ασφαλώς, αφού η ψυχή είναι καθαρά θέμα πολυπλοκότητας της οργάνωσης της εσωτερικής παράστασης ενός “εγώ”, το οποίο δεν φαίνεται να απαιτεί το βιολογικό υλικό του ανθρώπινου εγκεφάλου για να υπάρξει. Κατά πάσαν πιθανότητα και το μηχανικό υπόβαθρο ενός υπολογιστή του μέλλοντος είναι εξίσου κατάλληλο.
    Tags
    Share This
    Marcadores: , , ,

    Pages