Αν γνωρίσει κανείς τά τής ζωής τών ανθρώπων πού εχουν σχέση μέ τήν Εκκλησία, ειδικά αν τυχαίνει νά είναι πνευματικός, τότε γρήγορα διαπιστώνει ότι οι ανθρωποι αυτοί όταν εχουν νά αντιμετωπίσουν τό σέξ, συνήθως υφίστανται πανωλεθρία. Ειτε πρό τού γάμου, ειτε μέσα στόν γάμο, ειτε όταν επιλέγουν τήν αγαμία τό σέξ γίνεται αιτία σφαγής στίς τάξεις τών ανθρώπων αυτών. Η λέξη σφαγή είναι κατάλληλη γιά νά περιγράψει παραστατικά τό τί συμβαίνει μέσα στίς καρδιές τών ανθρώπων εξαιτίας τής οδυνηρότητας τού προβλήματος. Όχι δέν εννοούμε ότι υπάρχει πολλή σχετική αμαρτία, αλλά ότι γιά τούς χριστιανούς τό σέξ γίνεται μιά ατέλειωτη πηγή προσωπικών προβλημάτων καί αλλων αδιεξόδων. Αν πάλι τύχει κάποιος νά γλυτώσει από τήν σφαγή αυτή, γιατί πάντα υπάρχουν επιζώντες, ακούει τίς μυστικές καί αφωνες κραυγές τών ποικιλοτρόπως τραυματισθέντων καί τίς αισθάνεται σάν προσωπικό του πρόβλημα.
Αρχικά στρέφεται στούς κοντινούς του καί προσπαθεί νά βοηθήσει, αλλά γρήγορα αντιλαμβάνεται τό ατελέσφορο. Τί ειδους βοήθεια μπορεί κανείς νά δώσει; Καί γιά κάθε ένα πού τυχόν βοηθά, προστίθενται δέκα νέοι τραυματίες. Από τό σημείο αυτό αρχίζει ο προβληματισμός καί η αναζήτηση. Όταν ένας στρατός παθαίνει πανωλεθρία, η ευκολη, καί αγαπητή από τούς ηγεμονεύοντες στόν εκκλησιαστικό χώρο, λύση είναι νά τήν αποδώσει κανείς στήν δειλία ή ανικανότητα τών στρατιωτών. Ποιός αραγε δέ τού ετυχε νά δεχθεί κατάμουτρα τό «αν εκανες υπακοή όλα θά πηγαίναν καλά»; Γενικά όμως σέ τέτοιες περιπτώσεις μαζικής αποτυχίας, συνήθως τό πρόβλημα είναι αλλού, στήν ηγεσία καί το σχέδιο πού ακολουθεί. Πολύ γρήγορα αντιλαμβάνεται κανείς ότι η σύγχρονη Εκκλησία δέν εχει ουτε σχέδιο ουτε πλάνο πάνω στό θέμα αυτό, πέρα από κάποιες στερεότυπες απόψεις. Ο κάθε πνευματικός καί ο κάθε εχων τήν δυνατότητα καί τήν θέση νά εχει γνώμη, εχει τήν δική του αποψη καί εκδοχή. Μπορεί τελικά οι απόψεις νά ομαδοποιούνται, αλλά αυτό είναι καθαρά συμπτωματικό. Δέν αντανακλά μιά βαθύτερη ενότητα, αλλά όταν τελικά υπάρχουν μόνο 3-4 επιλογές, αναγκαστικά όλοι σέ αυτές καταλήγουν.
Μιά τέτοια κατάσταση δέν μπορεί παρά νά φανερώνει μιά δυσκολία σέ ένα βαθύτερο επίπεδο, δηλαδή σέ επίπεδο θεολογίας. Καί τό ευλογο ερώτημα είναι, καλά τώρα εμείς ειμαστε οι εξυπνοι πού τό αντιλαμβανόμαστε; Ξέρουμε όμως ότι αν σέ μιά παράταξη υπάρχει κάποιο αδύνατο σημείο, αυτό δέν γίνεται εμφανές παρά μόνο όταν πιεσθεί εντονα ο τομέας αυτός, ενώ πρίν υπάρξει η πίεση όλα φαίνονται καλά καί ασφαλή. Είναι γενικά αποδεκτό ότι σέ καμμιά κοινωνία τού παρελθόντος τό σέξ δέν είχε τόσο κεντρική θέση όσο στίς σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Αν λοιπόν ειμαστε υποχρεωμένοι νά ψάξουμε γιά τυχόν λάθος στήν θεωρία, αυτό δέν συμβαίνει γιατί ειμαστε πιό εξυπνοι, αλλά γιατί εμείς εχουμε τό πρόβλημα καί είναι καιρός νά πούμε, φτάνει πιά η υποκρισία καί η εθελοτύφλωση καί νά τό αποδεχθούμε.
Τό ψάξιμο πού είναι αναγκαίο σέ όλο τό μήκος καί τό πλάτος τής θεωρίας καί τής πράξης τής Εκκλησίας είναι εργο μεγάλο καί εδώ θέλουμε απλά νά εξηγήσουμε πώς φθάσαμε νά παρατηρήσουμε καί νά προσέξουμε τά όσα θά πούμε στήν συνέχεια. Μιά σημαντικότατη αντίφαση, αρα μιά περιοχή μέ αυξημένη πιθανότητα ύπαρξης λάθους, είναι η συνύπαρξη τής αποψης ότι ο γάμος είναι τίμιος καί η κοίτη αμίαντος, μέ τήν αποψη ότι τό σέξ είναι μιαρό διότι είναι παράγωγο αποτέλεσμα τής πτώσης τών πρωτοπλάστων. Λίγοι σήμερα θά τολμήσουν νά τό πούν αυτό ευθέως, ότι τό σέξ είναι μιαρό, ακόμα λιγότεροι όμως είναι αυτοί πού δέν τό βιώνουν ή λειτουργούν ετσι.
Αφού ο Θεός δέν τό εκανε εξαρχής καί τό εδωσε κατά παραχώρηση μεταπτωτικά, τό σέξ είναι σαφώς οντολογικά υποδεέστερο από, ας πούμε, τήν προσευχή. Από τό οντολογικά υποδεέστερο μέχρι τό μιαρό αν υπάρχει απόσταση αυτή είναι μικρή καί ευκολα κανείς τήν διασχίζει συνειδητά ή ασυνείδητα. Έτσι λοιπόν ο προβολέας τής σκέψης μας πέφτει πάνω στήν αποψη ότι τό σέξ είναι αποτέλεσμα τής πτώσης.
Μέχρι τώρα τό μονοπάτι τής σκέψης είχε αρκετές στροφές καί μάλιστα απότομες. Από έδώ καί πέρα όμως μοιάζει μέ τροχιά ενός τραίνου τού τρόμου. Η παραδεδομένη λοιπόν αποψη γιά τό θέμα αυτό είναι ότι στήν αρχική δημιουργία τού ανθρώπου δέν υπήρχε τό σέξ και η συνακόλουθη ηδονή, καί ότι αυτό δόθηκε από τόν Θεό κατά παραχώρηση εξαιτίας τής πτώσης τού Αδάμ καί τής Ευας. Οι πατέρες τής Εκκλησίας διαπραγματεύθηκαν τό θέμα τής δημιουργίας καί τής πτώσης ως ένα πραγματικό ιστορικό γεγονός πού ελαβε χώραν λίγες χιλιάδες χρόνια πρίν. Γιά τό γεγονός όμως αυτό δέν υπήρχε η δυνατότητα νά εχουν τήν παραμικρή πληροφορία πέραν τών όσων υπάρχουν στήν διήγηση τής Γέννεσης καί γιά τόν λόγο αυτό εστηρίζοντο στίς οπωσδήποτε περιορισμένες αυτές πληροφορίες.
Πραγματικά αισθάνεται κανείς ότι βρίσκεται σέ τραινάκι τού τρόμου καί κάνει ανάποδη στροφή, όταν αντιλαμβάνεται ότι όλοι οι νεώτεροι θεολόγοι συνεχίζουν νά διαπραγματεύονται τό θέμα μέ τόν ιδιο τρόπο. Σάν τά γεγονότα αυτά νά μήν συνέβησαν στόν πλανήτη Γή, αλλά σέ κάποιον αλλο πλανήτη πού βρίσκεται σέ κάποιο αλλο σύμπαν, γιά τό οποίο σύμπαν δέν ειμαστε σέ θέση νά γνωρίσουμε τίποτα απολύτως. Σάν οι θεολόγοι, πολύ πρίν τήν επιστήμη, νά ανακάλυψαν τά σύμπαντα φυσαλίδες, δηλαδή σύμπαντα πού οχι μόνο δέν επικοινωνούν μεταξύ τους, αλλά καί ισχύουν εντελώς διαφορετικοί φυσικοί νόμοι. Γι’ αυτό λοιπόν τό αλλο, τό διαφορετικό σύμπαν, τό μόνο πού γνωρίζουμε είναι ό,τι μπορούμε νά αποκρυπτογραφήσουμε από τά πατερικά κείμενα. Καί καταβάλουμε όλη μας τήν ικανότητα καί δεξιοτεχνία στό νά μπορέσουμε νά τά εναρμονίσουμε μεταξύ τους.
Σέ αυτό λοιπόν τό αλλο τών θεολόγων σύμπαν, δημιουργήθηκε ο Αδάμ καί η Ευα καί λόγω κάποιου ατυχούς γεγονότος βρέθηκαν στό δικό μας καί εμείς στήν συνέχεια βρεθήκαμε να προβληματιζόμαστε γιά τό μέλλον τού πλανήτη Γή. Αυτά πού λέμε μοιάζουν μέ παρωδία επιστημονικής φαντασίας, όμως πώς αλλιώς μπορούμε νά εξηγήσουμε ότι σέ όλο τόν 20ό αιώνα καί μέχρι σήμερα δέν εχει ενταχθεί στούς σχετικούς θεολογικούς στοχασμούς καί προβληματισμούς τό παραμικρό στοιχείο από τόν τεράστιο ογκο γνώσεων σχετικά μέ τήν δημιουργία, τήν ζωή καί τόν ανθρωπο πού εχει συσσωρεύσει η επιστήμη; Καί τελικά φαίνεται σάν οι θεολόγοι, πού είναι τόσο υπερήφανοι γιά τήν Ορθοδοξία, νά μιμούνται, από τήν πίσω πόρτα, τόν Πλάτωνα καί τόν Ωριγένη πού θεωρούν τόν κόσμο αυτόν ως απότέλεσμα κάποιας εκπτωσης από ένα αλλο κόσμο.
Ας επιχειρήσουμε λοιπόν νά μείνουμε Ορθόδοξοι καί ας θεωρήσουμε ότι τά γεγονότα τής Γενέσεως δέν ελαβαν χώραν σέ κάποιον αλλο κόσμο αλλά στόν πλανήτη πού ζούμε καί εμείς, στήν Γή. Οι σύγχρονοι Ορθόδοξοι θεολόγοι δέχονται τήν θεωρία τής εξελίξεως μέ τήν προσθήκη ότι τήν κατευθύνει ο Θεός, μιά αποψη πού είναι πραγματικά ισχυρή. Πράγματι η εξελικτική διαδοχή τών ειδών φαίνεται αδιαμφισβήτητη, όμως είναι ελάχιστα πειστικές οι διάφορες φυσικές ερμηνείες τού μηχανισμού πού δημιουργεί τήν εξέλιξη. Μέ αυτές τίς προϋποθέσεις λοιπόν η πραγματικότητα τής εξέλιξης ελάχιστα αμφισβητεί τήν ύπαρξη τού Θεού.
Κάποια στιγμή λοιπόν στόν πλανήτη μας εμφανίζεται ένα ον τό οποίο εχει τέτοιες ιδιότητες ώστε νά τό χαρακτηρίζουμε ως ανθρωπο. Τά σημερινά ευρήματα μάς φανερώνουν μιά πολύ πιό σύνθετη αλλήλουχία γεγονότων, αλλά ας δεχθούμε ότι στό μέλλον θά υπάρξουν αλλα ευρήματα πού θά υποστηρίξουν τήν μέ διακριτό τρόπο εμφάνιση τού ανθρώπου επί τής Γής. Αν λοιπόν δέν δεχθούμε ότι αυτό τό ον κατά κάποιο τρόπο «επεσε» από τόν ουρανό, από τό αλλο σύμπαν πού λέγαμε, θά πρέπει νά δεχθούμε ότι γεννήθηκε από κάποιο αλλο θηλυκό ον τό οποίο δέν ανταποκρινόταν στίς προδιαγραφές τού ανθρώπου, ήταν δηλαδή ανθρωποειδές. Αν δέν ήταν ανθρωποειδές θά ήταν ανθρωπος, οπότε ο Αδάμ δέν θά ήταν ο πρώτος ανθρωπος. Ας ξεπεράσουμε θέματα καί ερωτήματα πού προκύπτουν από τό γεγονός ότι ο Αδάμ θά πρέπει νά ξεκίνησε τήν ζωή του σάν βρέφος, οπότε πέραν από τά προβλήματα επιβίωσης κατά τήν παιδική ηλικία καί τήν πιθανότητα νά συναντήσει στόν κατάλληλο γιά αναπαραγωγή χρόνο τήν Ευα, υπάρχει καί πρόβλημα τής αγωγής πού (δέν) πήρε από τούς μή ανθρώπους γονείς του καί συνακολούθως τής ψυχικής, διανοητικής καί πνευματικής του ανάπτυξης καί κατάστασης.
Ένα πιό κεντρικό ερώτημα είναι, τίς ειδους ον ήταν ο Αδάμ; Ήταν ένα ον «φυσικό», δηλαδή πού γεννήθηκε κατά φυσικό τρόπο καί επομένως μετέφερε τήν γονιδιακή δεξαμενή τών προγόνων του, ελαφρώς μεταλλαγμένη, μεταλλαγή πού τόν εκανε ανθρωπο; Ή μήπως ήταν ένα «μεταφυσικό» ον, μεταλλαγμένο κατόπιν δραστικής Θείας επέμβασης στό γονιδίωμα τών γονέων του; Καί αν ήταν ένα εντονα μεταλλαγμένο ον, τί ειδους μεταλλαγή υπέστη; Δύσκολο νά απαντήσει κανείς στά ερωτήματα αυτά, αλλά ξέρουμε μέ αρκετή ακρίβεια τό τέλος τής ιστορίας. Όταν ο Αδάμ πέθανε ήταν ένα φυσικό ον, σάν νά μήν είχε συμβεί καμμιά εντονη Θεία επέμβαση.
Ας στραφούμε τώρα λίγο πρός τήν σεξουαλικότητα. Είναι αραγε η σεξουαλικότητα ένα περιφεριακό χαρακτηριστικό τού εμβιου οντος, όπως π.χ. τό χρώμα τών ματιών, ή τών μαλλιών, ώστε ο Αδάμ νά μπορούσε χωρίς πρόβλημα νά είναι ον ειτε σεξουαλικό ειτε ασεξουαλικό; Μήπως πάλι η σεξουαλικότητα ήταν μιά ιδέα, μιά αποψη ή εστω ένα συναίσθημα, κάτι αφηρημένο ή νεφελώδες; Καί βεβαίως οχι! Ξέρουμε μέ πολύ ακρίβεια ότι η σεξουαλικότητα είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο καί πολύπλοκο σύνολο νευρικών, βιοχημικών καί εντέλει μηχανικών αλληλεπιδράσεων[1]. Αυτός ο εκπληκτικός μηχανισμός τής αναπαραγωγής τών ειδών, δέν εμφανίσθηκε απότομα, αλλά όταν γεννήθηκε ο Αδάμ είχε ήδη ιστορία δισεκατομυρίων χρόνων. Ήταν αποτέλεσμα τού γεγονότος ότι η ζωή εξελίχθηκε στήν βάση τών δύο φύλων. Αν καί υπάρχουν οργανισμοί μέ ένα φύλο ειτε μέ πολλά φύλα, όμως πολύ νωρίς επικράτησαν οι δίφυλοι οργανισμοί, από τούς οποίους αναπτύχθηκε η ζωή πού ξέρουμε[2]. Η σεξουαλικότητα λοιπόν ήταν μιά κεντρική επιλογή τού Θεού, όσον αφορά τήν ζωή επί τού πλανήτη μας, πού εκδηλώθηκε πρίν δισεκατομύρια ή εκατομύρια ή χιλιάδες, αν ετσι τό θέλει κάποιος, χρόνια, χωρίς όμως αμφιβολία πρίν εμφανισθεί ο ανθρωπος.
Τό γιατί συνέβησαν ετσι τά πράγματα είναι τίς τελευταίες δεκαετίες αντικείμενο επιστημονικής ερευνας, αλλά είναι σαφές ότι εχει νά κάνει μέ τήν ιδια τήν δομή τής ζωής πού εχει αναπτυχθεί στόν πλανήτη Γή. Σέ κάθε περίπτωση λοιπόν η σεξουαλικότητα δέν περίμενε τόν Αδάμ γιά νά εμφανισθεί στήν Γή, προϋπήρχε αυτού, καί μάλιστα, όπως φαίνεται από τά πειράματα πού αναφέρονται στά μνημονευθέντα αρθρα, οι φυσικές λεπτομέρειες τής όλης διαδικασίας είναι κατά βάση ιδιες σέ όλα τά θηλαστικά. Αλλωστε αυτό τό γνωρίζει ο καθένας πού εχει επαφή μέ ζώα θηλαστικά.
Αν λοιπόν ο Αδάμ ήταν ένα φυσικό ον, τότε η σεξουαλικότητα ήταν ισως ένα από τά πιό σημαντικά χαρακτηριστικά τής δομής καί τής λειτουργίας τού σώματός του. Αν κανείς δέν αρέσκεται σέ αυτό τό γεγονός δέν τού μένει παρά η υπόθεση ότι ο Αδάμ δέν ήταν ανθρωπος, αλλά ένα είδος μεταλλαγμένου υπέρ-ανθρώπου. Στήν περίπτωση αυτή μπορεί κανείς νά υποθέσει ότι εχει ευχαρίστηση, αφού στό τέλος τής ιστορίας τά πράγματα εξελίσσονται σάν νά μήν εχει συμβεί η ιστορία. Βέβαια προκύπτουν τά ευλογα ερωτήματα, τό σώμα τού Αδάμ ήταν υλικό; Αν ναί τότε πώς εσυντηρείτο, από τί επαιρνε ενέργεια γιά νά ζήσει; Αν ετρωγε γιά νά ζήσει, αν εκαιγε οξυγόνο καί χρειαζόταν νερό, τότε, εάν καί εφόσον ζούσε στόν πλανήτη μας δέν μπορεί παρά νά είχε τήν δομή πού εχει τό σώμα τού ανθρώπου, αρα δέν μπορεί νά ήταν τόσο ριζικά μεταλλαγμένο. Θά πρέπει λοιπόν νά υποθέσουμε ότι ο Θεός τό μετάλλαξε μόνο ως πρός τό θέμα τής αναπαραγωγής; Δηλαδή ο Αδάμ ήταν ένα υβριδικό ον, λίγο κάτοικος τής Γής καί λίγο κάτοικος τού αλλου (θεολογικού) σύμπαντος;
Μήπως πάλι ειδικά όσον αφορά τήν σεξουαλικότητα όλα τά βιολογικά στοιχεία υπήρχαν αλλά ήταν ανενεργά; Αυτό συμβαίνει εντελώς φυσιολογικά στόν ανθρωπο μέχρι μιάς ορισμένης ηλικίας. Μιά λοιπόν «παιδική» αθωότητα στόν Αδάμ καί τήν Ευα είναι εντελώς λογική καί αναμενώμενη. Μήπως λοιπόν θά πρέπει νά συνδέσουμε τήν πτώση μέ τήν σεξουαλική αφύπνιση; Όμως η αναπαραγωγή δέν μπορούσε νά γίνει παρά μόνο μέ τόν ιδιο, «μεταπτωτικό» τρόπο γιατί ετσι είναι εξ αρχής δομημένη η ζωή.
Πόσο βολική μοιάζει η αγνοια πού είχαν οι ανθρωποι στήν εποχή τών πατέρων! Τότε πολύ ομορφα μπορούσε νά υποθέσει κανείς ότι όλος ο κόσμος πρίν τήν πτώση ήταν διαφορετικός καί μάλιστα όσο καλός καί τέλειος θά μπορούσε νά μάς αναπαραστήσει η φαντασία μας. Έτσι μπορούμε νά γλυτώσουμε από όλα τά προβλήματα πού ακροθιγώς αναφέραμε. Καί σήμερα υπάρχουν ανθρωποι πού πιστεύουν ότι η γή είναι επίπεδη, ότι υπάρχουν ανώτεροι πολιτισμοί κρυμμένοι μέσα στήν γή, ότι οι εξωγήϊνοι πάνε καί ερχονται καί αλλα πολλά. Εν γένει ότι καί νά βάλει η φαντασία τού ανθρώπου, κάποιοι μέσα στά δισεκατομμύρια τών κατοίκων τής Γής θά βρεθούν νά τό πιστέψουν. Όμως όλες αυτές οι γραφικότητες θάλλουν στά πλαίσια ειτε θεωριών συνωμοσίας ειτε στίς ρωγμές πού υπάρχουν στήν επιστημονική γνώση. Πόσοι αραγε από τούς ορθόδοξους θεολόγους συνειδητοποιούν ότι γιά τίς παραδοσιακές μας απόψεις δέν υπάρχει η παραμικρή τέτοια κατάλληλη ρωγμή;
Στήν διαδρομή τών σκέψεων πού τολμήσαμε νά παραθέσουμε αφήσαμε τίς περισσότερες διασταυρώσεις ανεξερεύνητες, φειδόμενοι τής αντοχής τών απροετοίμαστων αναγνωστών. Ο εραστής τής αλήθειας πού θά θελήσει νά τίς ακολουθήσει θά πρέπει νά είναι έτοιμος γιά τό αναπάντεχο, γιατί οι τροχιές τού τραίνου τού τρόμου πού πρέπει νά ακολουθήσει εχουν εντονα αρνητικές καμπυλότητες καί θά πρέπει νά καταβάλει μεγάλη προσπάθεια γιά νά μήν εκτιναχθεί εξω από τό βαγονέτο.
Τελικά εχουμε τήν εντύπωση ότι η σύγχρονη θρησκευτική σκέψη εχει χώσει τό κεφάλι της βαθειά στό χώμα τής πλασματικής ιδέας, ότι τά χωράφια τής επιστήμης καί τής θεολογίας είναι σαφώς χωρισμένα καί καθώς δέν βλέπει τίποτα, νομίζει ότι όλα είναι καλά τακτοποιημένα. Όμως η δημιουργία, η αρχή τής ζωής, τό τέλος της, τό τί είναι ο ανθρωπος, η ψυχή του, ο νούς του, η καρδιά του, τό πώς εφθασε εδώ πού είναι σήμερα, είναι μέν θέματα μέ εντονο θεολογικό ενδιαφέρον, όμως, αν καί ισως δέν μάς είναι καί τόσο ευχάριστο, ειμαστε υποχρεωμένοι νά εχουμε ως ισότιμο, στήν καλύτερη περίπτωση, συνομιλητή τήν επιστήμη.
[1] O τυχόν ενδιαφερόμενος μπορεί νά βρεί πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία πάνω στό θέμα τό περιοδικό Scientific American τεύχος Αυγούστου 2000 σελ. 56, (Αμερικανική Έκδοση) στό άρθρο Men’s Sexual Circuity. Εκδόθηκε καί στήν ελληνική έκδοση του περιοδικού στό τεύχος του Ιανουαρίου.
[2] Βλ. εντελώς ενδεικτικά, Περιοδικό Science Vol. 290, No. 5495 σελ.1077 In Search of Biological Wierdness.
Αρσένιος Μέσκος
(Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στο τεύχος 77 του περιοδικού 'Σύναξη")
Αρχικά στρέφεται στούς κοντινούς του καί προσπαθεί νά βοηθήσει, αλλά γρήγορα αντιλαμβάνεται τό ατελέσφορο. Τί ειδους βοήθεια μπορεί κανείς νά δώσει; Καί γιά κάθε ένα πού τυχόν βοηθά, προστίθενται δέκα νέοι τραυματίες. Από τό σημείο αυτό αρχίζει ο προβληματισμός καί η αναζήτηση. Όταν ένας στρατός παθαίνει πανωλεθρία, η ευκολη, καί αγαπητή από τούς ηγεμονεύοντες στόν εκκλησιαστικό χώρο, λύση είναι νά τήν αποδώσει κανείς στήν δειλία ή ανικανότητα τών στρατιωτών. Ποιός αραγε δέ τού ετυχε νά δεχθεί κατάμουτρα τό «αν εκανες υπακοή όλα θά πηγαίναν καλά»; Γενικά όμως σέ τέτοιες περιπτώσεις μαζικής αποτυχίας, συνήθως τό πρόβλημα είναι αλλού, στήν ηγεσία καί το σχέδιο πού ακολουθεί. Πολύ γρήγορα αντιλαμβάνεται κανείς ότι η σύγχρονη Εκκλησία δέν εχει ουτε σχέδιο ουτε πλάνο πάνω στό θέμα αυτό, πέρα από κάποιες στερεότυπες απόψεις. Ο κάθε πνευματικός καί ο κάθε εχων τήν δυνατότητα καί τήν θέση νά εχει γνώμη, εχει τήν δική του αποψη καί εκδοχή. Μπορεί τελικά οι απόψεις νά ομαδοποιούνται, αλλά αυτό είναι καθαρά συμπτωματικό. Δέν αντανακλά μιά βαθύτερη ενότητα, αλλά όταν τελικά υπάρχουν μόνο 3-4 επιλογές, αναγκαστικά όλοι σέ αυτές καταλήγουν.
Μιά τέτοια κατάσταση δέν μπορεί παρά νά φανερώνει μιά δυσκολία σέ ένα βαθύτερο επίπεδο, δηλαδή σέ επίπεδο θεολογίας. Καί τό ευλογο ερώτημα είναι, καλά τώρα εμείς ειμαστε οι εξυπνοι πού τό αντιλαμβανόμαστε; Ξέρουμε όμως ότι αν σέ μιά παράταξη υπάρχει κάποιο αδύνατο σημείο, αυτό δέν γίνεται εμφανές παρά μόνο όταν πιεσθεί εντονα ο τομέας αυτός, ενώ πρίν υπάρξει η πίεση όλα φαίνονται καλά καί ασφαλή. Είναι γενικά αποδεκτό ότι σέ καμμιά κοινωνία τού παρελθόντος τό σέξ δέν είχε τόσο κεντρική θέση όσο στίς σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Αν λοιπόν ειμαστε υποχρεωμένοι νά ψάξουμε γιά τυχόν λάθος στήν θεωρία, αυτό δέν συμβαίνει γιατί ειμαστε πιό εξυπνοι, αλλά γιατί εμείς εχουμε τό πρόβλημα καί είναι καιρός νά πούμε, φτάνει πιά η υποκρισία καί η εθελοτύφλωση καί νά τό αποδεχθούμε.
Τό ψάξιμο πού είναι αναγκαίο σέ όλο τό μήκος καί τό πλάτος τής θεωρίας καί τής πράξης τής Εκκλησίας είναι εργο μεγάλο καί εδώ θέλουμε απλά νά εξηγήσουμε πώς φθάσαμε νά παρατηρήσουμε καί νά προσέξουμε τά όσα θά πούμε στήν συνέχεια. Μιά σημαντικότατη αντίφαση, αρα μιά περιοχή μέ αυξημένη πιθανότητα ύπαρξης λάθους, είναι η συνύπαρξη τής αποψης ότι ο γάμος είναι τίμιος καί η κοίτη αμίαντος, μέ τήν αποψη ότι τό σέξ είναι μιαρό διότι είναι παράγωγο αποτέλεσμα τής πτώσης τών πρωτοπλάστων. Λίγοι σήμερα θά τολμήσουν νά τό πούν αυτό ευθέως, ότι τό σέξ είναι μιαρό, ακόμα λιγότεροι όμως είναι αυτοί πού δέν τό βιώνουν ή λειτουργούν ετσι.
Αφού ο Θεός δέν τό εκανε εξαρχής καί τό εδωσε κατά παραχώρηση μεταπτωτικά, τό σέξ είναι σαφώς οντολογικά υποδεέστερο από, ας πούμε, τήν προσευχή. Από τό οντολογικά υποδεέστερο μέχρι τό μιαρό αν υπάρχει απόσταση αυτή είναι μικρή καί ευκολα κανείς τήν διασχίζει συνειδητά ή ασυνείδητα. Έτσι λοιπόν ο προβολέας τής σκέψης μας πέφτει πάνω στήν αποψη ότι τό σέξ είναι αποτέλεσμα τής πτώσης.
Μέχρι τώρα τό μονοπάτι τής σκέψης είχε αρκετές στροφές καί μάλιστα απότομες. Από έδώ καί πέρα όμως μοιάζει μέ τροχιά ενός τραίνου τού τρόμου. Η παραδεδομένη λοιπόν αποψη γιά τό θέμα αυτό είναι ότι στήν αρχική δημιουργία τού ανθρώπου δέν υπήρχε τό σέξ και η συνακόλουθη ηδονή, καί ότι αυτό δόθηκε από τόν Θεό κατά παραχώρηση εξαιτίας τής πτώσης τού Αδάμ καί τής Ευας. Οι πατέρες τής Εκκλησίας διαπραγματεύθηκαν τό θέμα τής δημιουργίας καί τής πτώσης ως ένα πραγματικό ιστορικό γεγονός πού ελαβε χώραν λίγες χιλιάδες χρόνια πρίν. Γιά τό γεγονός όμως αυτό δέν υπήρχε η δυνατότητα νά εχουν τήν παραμικρή πληροφορία πέραν τών όσων υπάρχουν στήν διήγηση τής Γέννεσης καί γιά τόν λόγο αυτό εστηρίζοντο στίς οπωσδήποτε περιορισμένες αυτές πληροφορίες.
Πραγματικά αισθάνεται κανείς ότι βρίσκεται σέ τραινάκι τού τρόμου καί κάνει ανάποδη στροφή, όταν αντιλαμβάνεται ότι όλοι οι νεώτεροι θεολόγοι συνεχίζουν νά διαπραγματεύονται τό θέμα μέ τόν ιδιο τρόπο. Σάν τά γεγονότα αυτά νά μήν συνέβησαν στόν πλανήτη Γή, αλλά σέ κάποιον αλλο πλανήτη πού βρίσκεται σέ κάποιο αλλο σύμπαν, γιά τό οποίο σύμπαν δέν ειμαστε σέ θέση νά γνωρίσουμε τίποτα απολύτως. Σάν οι θεολόγοι, πολύ πρίν τήν επιστήμη, νά ανακάλυψαν τά σύμπαντα φυσαλίδες, δηλαδή σύμπαντα πού οχι μόνο δέν επικοινωνούν μεταξύ τους, αλλά καί ισχύουν εντελώς διαφορετικοί φυσικοί νόμοι. Γι’ αυτό λοιπόν τό αλλο, τό διαφορετικό σύμπαν, τό μόνο πού γνωρίζουμε είναι ό,τι μπορούμε νά αποκρυπτογραφήσουμε από τά πατερικά κείμενα. Καί καταβάλουμε όλη μας τήν ικανότητα καί δεξιοτεχνία στό νά μπορέσουμε νά τά εναρμονίσουμε μεταξύ τους.
Σέ αυτό λοιπόν τό αλλο τών θεολόγων σύμπαν, δημιουργήθηκε ο Αδάμ καί η Ευα καί λόγω κάποιου ατυχούς γεγονότος βρέθηκαν στό δικό μας καί εμείς στήν συνέχεια βρεθήκαμε να προβληματιζόμαστε γιά τό μέλλον τού πλανήτη Γή. Αυτά πού λέμε μοιάζουν μέ παρωδία επιστημονικής φαντασίας, όμως πώς αλλιώς μπορούμε νά εξηγήσουμε ότι σέ όλο τόν 20ό αιώνα καί μέχρι σήμερα δέν εχει ενταχθεί στούς σχετικούς θεολογικούς στοχασμούς καί προβληματισμούς τό παραμικρό στοιχείο από τόν τεράστιο ογκο γνώσεων σχετικά μέ τήν δημιουργία, τήν ζωή καί τόν ανθρωπο πού εχει συσσωρεύσει η επιστήμη; Καί τελικά φαίνεται σάν οι θεολόγοι, πού είναι τόσο υπερήφανοι γιά τήν Ορθοδοξία, νά μιμούνται, από τήν πίσω πόρτα, τόν Πλάτωνα καί τόν Ωριγένη πού θεωρούν τόν κόσμο αυτόν ως απότέλεσμα κάποιας εκπτωσης από ένα αλλο κόσμο.
Ας επιχειρήσουμε λοιπόν νά μείνουμε Ορθόδοξοι καί ας θεωρήσουμε ότι τά γεγονότα τής Γενέσεως δέν ελαβαν χώραν σέ κάποιον αλλο κόσμο αλλά στόν πλανήτη πού ζούμε καί εμείς, στήν Γή. Οι σύγχρονοι Ορθόδοξοι θεολόγοι δέχονται τήν θεωρία τής εξελίξεως μέ τήν προσθήκη ότι τήν κατευθύνει ο Θεός, μιά αποψη πού είναι πραγματικά ισχυρή. Πράγματι η εξελικτική διαδοχή τών ειδών φαίνεται αδιαμφισβήτητη, όμως είναι ελάχιστα πειστικές οι διάφορες φυσικές ερμηνείες τού μηχανισμού πού δημιουργεί τήν εξέλιξη. Μέ αυτές τίς προϋποθέσεις λοιπόν η πραγματικότητα τής εξέλιξης ελάχιστα αμφισβητεί τήν ύπαρξη τού Θεού.
Κάποια στιγμή λοιπόν στόν πλανήτη μας εμφανίζεται ένα ον τό οποίο εχει τέτοιες ιδιότητες ώστε νά τό χαρακτηρίζουμε ως ανθρωπο. Τά σημερινά ευρήματα μάς φανερώνουν μιά πολύ πιό σύνθετη αλλήλουχία γεγονότων, αλλά ας δεχθούμε ότι στό μέλλον θά υπάρξουν αλλα ευρήματα πού θά υποστηρίξουν τήν μέ διακριτό τρόπο εμφάνιση τού ανθρώπου επί τής Γής. Αν λοιπόν δέν δεχθούμε ότι αυτό τό ον κατά κάποιο τρόπο «επεσε» από τόν ουρανό, από τό αλλο σύμπαν πού λέγαμε, θά πρέπει νά δεχθούμε ότι γεννήθηκε από κάποιο αλλο θηλυκό ον τό οποίο δέν ανταποκρινόταν στίς προδιαγραφές τού ανθρώπου, ήταν δηλαδή ανθρωποειδές. Αν δέν ήταν ανθρωποειδές θά ήταν ανθρωπος, οπότε ο Αδάμ δέν θά ήταν ο πρώτος ανθρωπος. Ας ξεπεράσουμε θέματα καί ερωτήματα πού προκύπτουν από τό γεγονός ότι ο Αδάμ θά πρέπει νά ξεκίνησε τήν ζωή του σάν βρέφος, οπότε πέραν από τά προβλήματα επιβίωσης κατά τήν παιδική ηλικία καί τήν πιθανότητα νά συναντήσει στόν κατάλληλο γιά αναπαραγωγή χρόνο τήν Ευα, υπάρχει καί πρόβλημα τής αγωγής πού (δέν) πήρε από τούς μή ανθρώπους γονείς του καί συνακολούθως τής ψυχικής, διανοητικής καί πνευματικής του ανάπτυξης καί κατάστασης.
Ένα πιό κεντρικό ερώτημα είναι, τίς ειδους ον ήταν ο Αδάμ; Ήταν ένα ον «φυσικό», δηλαδή πού γεννήθηκε κατά φυσικό τρόπο καί επομένως μετέφερε τήν γονιδιακή δεξαμενή τών προγόνων του, ελαφρώς μεταλλαγμένη, μεταλλαγή πού τόν εκανε ανθρωπο; Ή μήπως ήταν ένα «μεταφυσικό» ον, μεταλλαγμένο κατόπιν δραστικής Θείας επέμβασης στό γονιδίωμα τών γονέων του; Καί αν ήταν ένα εντονα μεταλλαγμένο ον, τί ειδους μεταλλαγή υπέστη; Δύσκολο νά απαντήσει κανείς στά ερωτήματα αυτά, αλλά ξέρουμε μέ αρκετή ακρίβεια τό τέλος τής ιστορίας. Όταν ο Αδάμ πέθανε ήταν ένα φυσικό ον, σάν νά μήν είχε συμβεί καμμιά εντονη Θεία επέμβαση.
Ας στραφούμε τώρα λίγο πρός τήν σεξουαλικότητα. Είναι αραγε η σεξουαλικότητα ένα περιφεριακό χαρακτηριστικό τού εμβιου οντος, όπως π.χ. τό χρώμα τών ματιών, ή τών μαλλιών, ώστε ο Αδάμ νά μπορούσε χωρίς πρόβλημα νά είναι ον ειτε σεξουαλικό ειτε ασεξουαλικό; Μήπως πάλι η σεξουαλικότητα ήταν μιά ιδέα, μιά αποψη ή εστω ένα συναίσθημα, κάτι αφηρημένο ή νεφελώδες; Καί βεβαίως οχι! Ξέρουμε μέ πολύ ακρίβεια ότι η σεξουαλικότητα είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο καί πολύπλοκο σύνολο νευρικών, βιοχημικών καί εντέλει μηχανικών αλληλεπιδράσεων[1]. Αυτός ο εκπληκτικός μηχανισμός τής αναπαραγωγής τών ειδών, δέν εμφανίσθηκε απότομα, αλλά όταν γεννήθηκε ο Αδάμ είχε ήδη ιστορία δισεκατομυρίων χρόνων. Ήταν αποτέλεσμα τού γεγονότος ότι η ζωή εξελίχθηκε στήν βάση τών δύο φύλων. Αν καί υπάρχουν οργανισμοί μέ ένα φύλο ειτε μέ πολλά φύλα, όμως πολύ νωρίς επικράτησαν οι δίφυλοι οργανισμοί, από τούς οποίους αναπτύχθηκε η ζωή πού ξέρουμε[2]. Η σεξουαλικότητα λοιπόν ήταν μιά κεντρική επιλογή τού Θεού, όσον αφορά τήν ζωή επί τού πλανήτη μας, πού εκδηλώθηκε πρίν δισεκατομύρια ή εκατομύρια ή χιλιάδες, αν ετσι τό θέλει κάποιος, χρόνια, χωρίς όμως αμφιβολία πρίν εμφανισθεί ο ανθρωπος.
Τό γιατί συνέβησαν ετσι τά πράγματα είναι τίς τελευταίες δεκαετίες αντικείμενο επιστημονικής ερευνας, αλλά είναι σαφές ότι εχει νά κάνει μέ τήν ιδια τήν δομή τής ζωής πού εχει αναπτυχθεί στόν πλανήτη Γή. Σέ κάθε περίπτωση λοιπόν η σεξουαλικότητα δέν περίμενε τόν Αδάμ γιά νά εμφανισθεί στήν Γή, προϋπήρχε αυτού, καί μάλιστα, όπως φαίνεται από τά πειράματα πού αναφέρονται στά μνημονευθέντα αρθρα, οι φυσικές λεπτομέρειες τής όλης διαδικασίας είναι κατά βάση ιδιες σέ όλα τά θηλαστικά. Αλλωστε αυτό τό γνωρίζει ο καθένας πού εχει επαφή μέ ζώα θηλαστικά.
Αν λοιπόν ο Αδάμ ήταν ένα φυσικό ον, τότε η σεξουαλικότητα ήταν ισως ένα από τά πιό σημαντικά χαρακτηριστικά τής δομής καί τής λειτουργίας τού σώματός του. Αν κανείς δέν αρέσκεται σέ αυτό τό γεγονός δέν τού μένει παρά η υπόθεση ότι ο Αδάμ δέν ήταν ανθρωπος, αλλά ένα είδος μεταλλαγμένου υπέρ-ανθρώπου. Στήν περίπτωση αυτή μπορεί κανείς νά υποθέσει ότι εχει ευχαρίστηση, αφού στό τέλος τής ιστορίας τά πράγματα εξελίσσονται σάν νά μήν εχει συμβεί η ιστορία. Βέβαια προκύπτουν τά ευλογα ερωτήματα, τό σώμα τού Αδάμ ήταν υλικό; Αν ναί τότε πώς εσυντηρείτο, από τί επαιρνε ενέργεια γιά νά ζήσει; Αν ετρωγε γιά νά ζήσει, αν εκαιγε οξυγόνο καί χρειαζόταν νερό, τότε, εάν καί εφόσον ζούσε στόν πλανήτη μας δέν μπορεί παρά νά είχε τήν δομή πού εχει τό σώμα τού ανθρώπου, αρα δέν μπορεί νά ήταν τόσο ριζικά μεταλλαγμένο. Θά πρέπει λοιπόν νά υποθέσουμε ότι ο Θεός τό μετάλλαξε μόνο ως πρός τό θέμα τής αναπαραγωγής; Δηλαδή ο Αδάμ ήταν ένα υβριδικό ον, λίγο κάτοικος τής Γής καί λίγο κάτοικος τού αλλου (θεολογικού) σύμπαντος;
Μήπως πάλι ειδικά όσον αφορά τήν σεξουαλικότητα όλα τά βιολογικά στοιχεία υπήρχαν αλλά ήταν ανενεργά; Αυτό συμβαίνει εντελώς φυσιολογικά στόν ανθρωπο μέχρι μιάς ορισμένης ηλικίας. Μιά λοιπόν «παιδική» αθωότητα στόν Αδάμ καί τήν Ευα είναι εντελώς λογική καί αναμενώμενη. Μήπως λοιπόν θά πρέπει νά συνδέσουμε τήν πτώση μέ τήν σεξουαλική αφύπνιση; Όμως η αναπαραγωγή δέν μπορούσε νά γίνει παρά μόνο μέ τόν ιδιο, «μεταπτωτικό» τρόπο γιατί ετσι είναι εξ αρχής δομημένη η ζωή.
Πόσο βολική μοιάζει η αγνοια πού είχαν οι ανθρωποι στήν εποχή τών πατέρων! Τότε πολύ ομορφα μπορούσε νά υποθέσει κανείς ότι όλος ο κόσμος πρίν τήν πτώση ήταν διαφορετικός καί μάλιστα όσο καλός καί τέλειος θά μπορούσε νά μάς αναπαραστήσει η φαντασία μας. Έτσι μπορούμε νά γλυτώσουμε από όλα τά προβλήματα πού ακροθιγώς αναφέραμε. Καί σήμερα υπάρχουν ανθρωποι πού πιστεύουν ότι η γή είναι επίπεδη, ότι υπάρχουν ανώτεροι πολιτισμοί κρυμμένοι μέσα στήν γή, ότι οι εξωγήϊνοι πάνε καί ερχονται καί αλλα πολλά. Εν γένει ότι καί νά βάλει η φαντασία τού ανθρώπου, κάποιοι μέσα στά δισεκατομμύρια τών κατοίκων τής Γής θά βρεθούν νά τό πιστέψουν. Όμως όλες αυτές οι γραφικότητες θάλλουν στά πλαίσια ειτε θεωριών συνωμοσίας ειτε στίς ρωγμές πού υπάρχουν στήν επιστημονική γνώση. Πόσοι αραγε από τούς ορθόδοξους θεολόγους συνειδητοποιούν ότι γιά τίς παραδοσιακές μας απόψεις δέν υπάρχει η παραμικρή τέτοια κατάλληλη ρωγμή;
Στήν διαδρομή τών σκέψεων πού τολμήσαμε νά παραθέσουμε αφήσαμε τίς περισσότερες διασταυρώσεις ανεξερεύνητες, φειδόμενοι τής αντοχής τών απροετοίμαστων αναγνωστών. Ο εραστής τής αλήθειας πού θά θελήσει νά τίς ακολουθήσει θά πρέπει νά είναι έτοιμος γιά τό αναπάντεχο, γιατί οι τροχιές τού τραίνου τού τρόμου πού πρέπει νά ακολουθήσει εχουν εντονα αρνητικές καμπυλότητες καί θά πρέπει νά καταβάλει μεγάλη προσπάθεια γιά νά μήν εκτιναχθεί εξω από τό βαγονέτο.
Τελικά εχουμε τήν εντύπωση ότι η σύγχρονη θρησκευτική σκέψη εχει χώσει τό κεφάλι της βαθειά στό χώμα τής πλασματικής ιδέας, ότι τά χωράφια τής επιστήμης καί τής θεολογίας είναι σαφώς χωρισμένα καί καθώς δέν βλέπει τίποτα, νομίζει ότι όλα είναι καλά τακτοποιημένα. Όμως η δημιουργία, η αρχή τής ζωής, τό τέλος της, τό τί είναι ο ανθρωπος, η ψυχή του, ο νούς του, η καρδιά του, τό πώς εφθασε εδώ πού είναι σήμερα, είναι μέν θέματα μέ εντονο θεολογικό ενδιαφέρον, όμως, αν καί ισως δέν μάς είναι καί τόσο ευχάριστο, ειμαστε υποχρεωμένοι νά εχουμε ως ισότιμο, στήν καλύτερη περίπτωση, συνομιλητή τήν επιστήμη.
[1] O τυχόν ενδιαφερόμενος μπορεί νά βρεί πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία πάνω στό θέμα τό περιοδικό Scientific American τεύχος Αυγούστου 2000 σελ. 56, (Αμερικανική Έκδοση) στό άρθρο Men’s Sexual Circuity. Εκδόθηκε καί στήν ελληνική έκδοση του περιοδικού στό τεύχος του Ιανουαρίου.
[2] Βλ. εντελώς ενδεικτικά, Περιοδικό Science Vol. 290, No. 5495 σελ.1077 In Search of Biological Wierdness.
Αρσένιος Μέσκος
(Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στο τεύχος 77 του περιοδικού 'Σύναξη")
