Η ολιστική ιατρική είναι μία διαφορετική φιλοσοφία προσέγγισης της υγείας που βλέπει τον άνθρωπο ως ολοκληρομένη οντότητα και όχι ως καρδιά, πνευμόνια, κόκκαλα κτλ. Η κλασσική ιατρική έχει κάνει άλματα τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά για να το επιτύχει αυτό κατακερματίστηκε σε πολλά μικρά και αποσπασμένα τμήματα. Υπάρχει ο ειδικός για την καρδιά, για την πίεση, για το σάκχαρο, για τα κόκκαλα, για το στομαχι κτλ. Ο κάθε ειδικός είναι τέλειος στην αντιμετώπιση των παθήσεων που αφορούν το όργανο που γνωρίζει καλά, αλλά αδιαφορεί για το υπόλοιπο σώμα. Ο Ολιστικός Ιατρός θα δει τον άνθρωπο ως ένα σύνολο και θα θεραπεύσει τον άνθρωπο και όχι μόνο την καρδιά, τα πνευμόνια, τα νεφρα κτλ.
Στην Ολιστική Ιατρική, τα συμπτώματα θεωρούνται η έκφραση της ασθενείας, και όχι η ασθένεια αυτή καθ’ αυτή. Τα συμπτώματα, φυσικά, αξιολογούνται και λαμβάνονται σημαντικά υπόψη, αλλά στόχος δεν είναι μόνον η απουσία τους, αλλά η συνολική υγεία. Στα πλαίσια της υγείας, η απουσία των συμπτωμάτων είναι σημαντική, αλλά όχι το μοναδικό πράγμα που πρέπει να απασχολεί τον ιατρό.
Ο ολιστικός ιατρός έχει κάνει σπουδές στην κλασσική ιατρική και τη θεωρεί πολύ χρήσιμη και την αξιοποιεί στην καθημερινή του πράξη με εργαστηριακές, απεικονιστικές και άλλες εξετάσεις, διαγνώσεις και σε μερικές περιπτώσεις ακόμα και με φάρμακα (ευτυχώς, σπάνια). Η κύρια διαφορά με τον κλασσικό οικογενειακό ιατρό είναι ότι προσπαθεί να αποφύγει ή να καθυστερήσει ή να περιορίσει την χρήση των χημικών φαρμάκων και θεωρεί την πρόληψη της ασθένειας σημαντικότερη της θεραπείας και δίνει μεγάλη σημασία σε αυτήν. Η ολιστική ιατρική κάνει χρήση όλων των δυνατών μορφών θεραπείας, τόσο με φυσικά μέσα (διατροφή, βελονισμός, ομοιοπαθητική, ορμονική εναρμόνιση, γυμναστική, συμβουλευτική, διατροφή κ.τ.λ.) όσο και με χρήση σκευασμάτων (συμπληρώματα διατροφής, βότανα, ομοιοπαθητικά φάρμακα). Τέλος, όταν ο ολιστικός ιατρός κρίνει αναγκαίο, θα κάνει ακόμα και χρήση χημικών φαρμάκων, αν και κάτι τέτοιο συνήθως περιορίζεται σημαντικά με τις υπόλοιπες θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Οι μέθοδοι θεραπείας που χρησιμοποιούν οι ολιστικοί ιατροί διαφοροποιούνται ανάλογα με την κατεύθυνση των σπουδών τους, είναι εξατομικευμένες για τον κάθε ασθενή και συχνά περιλαμβάνουν τη χρήση του τεστ διατροφικής δυσανεξίας, της ομοιοπαθητικής ιατρικής, του βελονισμού, των βιταμινών, των βοτάνων και των συμπληρωμάτων διατροφής κτλ.
Να εμπιστευθώ την ολιστική ιατρική;
Ολο και συχνότερα ακούµε γνωστούς και φίλους να ακολουθούν ασυνήθιστες µεθόδους ίασης που τους πρότεινε κάποιος ολιστικός γιατρός. Μπορεί η ολιστική ιατρική να υποκαταστήσει την κλασική ιατρική ή πλασάρει ψευτοεπιστήµονες;
Οι λέξεις «ολιστική ιατρική» αποτελούν περισσότερο µια καταχρηστική περιγραφή παρά έναν επίσηµο όρο και αποπειρώνται να κάνουν σαφές ότι για το έργο αυτής επιστρατεύονται όλα τα γνωστά ιατρικά συστήµατα: οµοιοπαθητική, χειροπρακτική, βοτανοθεραπείες και κρυσταλλοθεραπείες, ρεφλεξολογία και βελονισµός, νέες προσεγγίσεις όπως το EFT (Εmotional Freedom Technique) και πολλές ακόµη τεχνικές συνθέτουν ένα ευρύ πεδίο από το οποίο ο ολιστικός καλείται να επιλέξει θεραπείες, ανάλογα µε τις γνώσεις και την ειδίκευσή του. Η λέξη «όλον» παραπέµπει και στην επικέντρωση στον ίδιο τον ασθενή ως ενιαία ψυχοσωµατική οντότητα, σε αντιπαραβολή µε την εστίαση στο κοµµάτι του οργανισµού που πάσχει: ζητούµενο δηλαδή είναι η ισορροπία του βιοενεργειακού δυναµικού του οργανισµού, ιδέα που είναι σύµφωνη και µε τις ιπποκρατικές αρχές.
Συχνά, για να περιγραφούν πρακτικές που αποκλίνουν από τις αντίστοιχες της κλασικής ιατρικής, χρησιµοποιείται η λέξη «εναλλακτικές», όµως αυτή η (φθαρµένη από την κατά κόρον χρήση στις τέχνες) λέξη δεν δηλώνει ουσιαστικά τίποτε από µόνη της, παρά µόνο µια κάποια ασαφή αντίθεση προς το mainstream. Στις χώρες που έχουν επεξεργαστεί σχετικά νοµικά πλαίσια πιο δόκιµος είναι ο όρος «συµπληρωµατική και εναλλακτική θεραπευτική» (Complementary and Alternative Medicine - CAM), και µάλλον είναι πιο εύστοχος, εφόσον δεν εµπεριέχει την υπόνοια ότι αυτές οι θεραπείες υποκαθιστούν ή αντιµάχονται τη συµβατική ιατρική.
Συµβατική ιατρική και CAM δεν είναι αντίπαλοι, τουλάχιστον στο πεδίο των εφαρµογών. Η επιφυλακτικότητα µε την οποία η ορθολογική µας σκέψη αντιµετωπίζει την εµπειρική γνώση και η προσκόλληση στο δίπτυχο κλινική µελέτη - απόδειξη οδηγούν µερικές φορές σε κάπως αφελείς αποκλειστικές διαζεύξεις, τύπου «επιστήµονας ή τσαρλατάνος». Μερικές φορές αυτές τροφοδοτούνται από τους ίδιους τους λειτουργούς: για παράδειγµα, εδώ και χρόνια υπάρχει στην Ελλάδα ασυµφωνία για το αν η οµοιοπαθητική θα πρέπει να ασκείται από γιατρούς ή µη γιατρούς (εγχώρια εκπαίδευση παρέχεται και στις δύο κατηγορίες), ενώ το ελλιπές νοµικό πλαίσιο γιγαντώνει την ασάφεια. Γεγονός πάντως είναι ότι για τη θεραπεία µιας πάθησης, ακόµη και σοβαρής, µπορεί να υπάρξει συνεργασία συµβατικής θεραπείας και CAM.
Στην πράξη, ένας ολιστικός θεραπευτής µπορεί να είναι ταυτόχρονα και κλασικός γιατρός: να έχει τελειώσει µια Ιατρική Σχολή αναγνωρισµένη από το κράτος, να ανήκει στον Ιατρικό Σύλλογο της περιοχής του, να γράφει φάρµακα και εξετάσεις κτλ. Μπορεί όµως και να µην είναι γιατρός. Κάπου εδώ οι νοµικές ρυθµίσεις «απορρυθµίζονται», τουλάχιστον σε σχέση µε χώρες όπως η Ελβετία, η ∆ανία, η Αυστρία, η Γερµανία, η Βρετανία ή οι ΗΠΑ, όπου η CAM έχει πιο ξεκάθαρο ρόλο στα συστήµατα υγείας (π.χ. µια ασφάλεια υγείας µπορεί να καλύπτει τη συνταγογράφηση ενός κινεζικού «µατζουνιού» όπως θα κάλυπτε µια αντιβίωση). Σε χώρες όπως οι παραπάνω και στο πλαίσιο των θεσµοθετηµένων ατοµικών ελευθεριών, το δικαίωµα στις εναλλακτικές θεραπείες είναι κατοχυρωµένο – µε τον τρόπο που είναι κατοχυρωµένη η υποχρέωση να λογοδοτήσει ένας γιατρός επειδή π.χ. δεν προειδοποίησε επαρκώς ότι η τάδε επέµβαση µπορεί να έχει τη δείνα επιπλοκή. Η Ελλάδα βέβαια ουδέποτε έπαιρνε καλό βαθµό στην κατοχύρωση των ατοµικών ελευθεριών σε κάποιον τοµέα...
Το να είσαι εγγυηµένος γιατρός ή θεραπευτής είναι ένα πράγµα – το να είσαι καλός είναι ένα άλλο. Πολλοί κλασικοί γιατροί έχουν κάνει «θαύµατα», υπερβαίνοντας κάθε προσδοκία. Και πολλοί έχουν διαπράξει εγκληµατικά λάθη, παρά την κατάρτισή τους. Η φήµη προηγείται, και αυτός είναι ο συνήθης τρόπος να διαλέγουµε γιατρό: µε βάση τις πληροφορίες από στόµα µε στόµα. Αυτόν τον µηχανισµό έχουµε και αυτόν είναι αναµενόµενο να χρησιµοποιήσετε και για να επιλέξετε ολιστικό – µόνο που εδώ χρειάζεται αρκετή δουλειά παραπάνω, καθώς δεν υπάρχει επίσηµο quality control. Μια µικρή έρευνα για τα διαπιστευτήρια του ολιστικού που σας προτείνουν µέσα από καταλόγους και λίστες και µια αναζήτηση αξιόπιστων σωµατείων στα οποία είναι γραµµένος µπορεί να σας οδηγήσει σε πιο ασφαλείς επιλογές. Μη διστάσετε ακόµη να ζητήσετε ενηµέρωση από τον ίδιο στην πρώτη συνάντηση – στις ΗΠΑ, το πρώτο ραντεβού συχνά αφιερώνεται αποκλειστικά στο να συστηθεί ο θεραπευτής στον ασθενή-πελάτη και να του αναλύσει το σύστηµα σύµφωνα µε το οποίο θα του κάνει τη θεραπεία.
Συχνά, για να περιγραφούν πρακτικές που αποκλίνουν από τις αντίστοιχες της κλασικής ιατρικής, χρησιµοποιείται η λέξη «εναλλακτικές», όµως αυτή η (φθαρµένη από την κατά κόρον χρήση στις τέχνες) λέξη δεν δηλώνει ουσιαστικά τίποτε από µόνη της, παρά µόνο µια κάποια ασαφή αντίθεση προς το mainstream. Στις χώρες που έχουν επεξεργαστεί σχετικά νοµικά πλαίσια πιο δόκιµος είναι ο όρος «συµπληρωµατική και εναλλακτική θεραπευτική» (Complementary and Alternative Medicine - CAM), και µάλλον είναι πιο εύστοχος, εφόσον δεν εµπεριέχει την υπόνοια ότι αυτές οι θεραπείες υποκαθιστούν ή αντιµάχονται τη συµβατική ιατρική.
Συµβατική ιατρική και CAM δεν είναι αντίπαλοι, τουλάχιστον στο πεδίο των εφαρµογών. Η επιφυλακτικότητα µε την οποία η ορθολογική µας σκέψη αντιµετωπίζει την εµπειρική γνώση και η προσκόλληση στο δίπτυχο κλινική µελέτη - απόδειξη οδηγούν µερικές φορές σε κάπως αφελείς αποκλειστικές διαζεύξεις, τύπου «επιστήµονας ή τσαρλατάνος». Μερικές φορές αυτές τροφοδοτούνται από τους ίδιους τους λειτουργούς: για παράδειγµα, εδώ και χρόνια υπάρχει στην Ελλάδα ασυµφωνία για το αν η οµοιοπαθητική θα πρέπει να ασκείται από γιατρούς ή µη γιατρούς (εγχώρια εκπαίδευση παρέχεται και στις δύο κατηγορίες), ενώ το ελλιπές νοµικό πλαίσιο γιγαντώνει την ασάφεια. Γεγονός πάντως είναι ότι για τη θεραπεία µιας πάθησης, ακόµη και σοβαρής, µπορεί να υπάρξει συνεργασία συµβατικής θεραπείας και CAM.
Στην πράξη, ένας ολιστικός θεραπευτής µπορεί να είναι ταυτόχρονα και κλασικός γιατρός: να έχει τελειώσει µια Ιατρική Σχολή αναγνωρισµένη από το κράτος, να ανήκει στον Ιατρικό Σύλλογο της περιοχής του, να γράφει φάρµακα και εξετάσεις κτλ. Μπορεί όµως και να µην είναι γιατρός. Κάπου εδώ οι νοµικές ρυθµίσεις «απορρυθµίζονται», τουλάχιστον σε σχέση µε χώρες όπως η Ελβετία, η ∆ανία, η Αυστρία, η Γερµανία, η Βρετανία ή οι ΗΠΑ, όπου η CAM έχει πιο ξεκάθαρο ρόλο στα συστήµατα υγείας (π.χ. µια ασφάλεια υγείας µπορεί να καλύπτει τη συνταγογράφηση ενός κινεζικού «µατζουνιού» όπως θα κάλυπτε µια αντιβίωση). Σε χώρες όπως οι παραπάνω και στο πλαίσιο των θεσµοθετηµένων ατοµικών ελευθεριών, το δικαίωµα στις εναλλακτικές θεραπείες είναι κατοχυρωµένο – µε τον τρόπο που είναι κατοχυρωµένη η υποχρέωση να λογοδοτήσει ένας γιατρός επειδή π.χ. δεν προειδοποίησε επαρκώς ότι η τάδε επέµβαση µπορεί να έχει τη δείνα επιπλοκή. Η Ελλάδα βέβαια ουδέποτε έπαιρνε καλό βαθµό στην κατοχύρωση των ατοµικών ελευθεριών σε κάποιον τοµέα...
Το να είσαι εγγυηµένος γιατρός ή θεραπευτής είναι ένα πράγµα – το να είσαι καλός είναι ένα άλλο. Πολλοί κλασικοί γιατροί έχουν κάνει «θαύµατα», υπερβαίνοντας κάθε προσδοκία. Και πολλοί έχουν διαπράξει εγκληµατικά λάθη, παρά την κατάρτισή τους. Η φήµη προηγείται, και αυτός είναι ο συνήθης τρόπος να διαλέγουµε γιατρό: µε βάση τις πληροφορίες από στόµα µε στόµα. Αυτόν τον µηχανισµό έχουµε και αυτόν είναι αναµενόµενο να χρησιµοποιήσετε και για να επιλέξετε ολιστικό – µόνο που εδώ χρειάζεται αρκετή δουλειά παραπάνω, καθώς δεν υπάρχει επίσηµο quality control. Μια µικρή έρευνα για τα διαπιστευτήρια του ολιστικού που σας προτείνουν µέσα από καταλόγους και λίστες και µια αναζήτηση αξιόπιστων σωµατείων στα οποία είναι γραµµένος µπορεί να σας οδηγήσει σε πιο ασφαλείς επιλογές. Μη διστάσετε ακόµη να ζητήσετε ενηµέρωση από τον ίδιο στην πρώτη συνάντηση – στις ΗΠΑ, το πρώτο ραντεβού συχνά αφιερώνεται αποκλειστικά στο να συστηθεί ο θεραπευτής στον ασθενή-πελάτη και να του αναλύσει το σύστηµα σύµφωνα µε το οποίο θα του κάνει τη θεραπεία.
Εβίτα Κυριαζή
