Ο Νικολάι Μπερντιάγεφ (1874-1949) σε οποιαδήποτε φυσιολογική εποχή δεν θα εθεωρείτο Ορθόδοξος Χριστιανός. Μπορεί καλύτερα να περιγραφεί ως ένας γνωστικιστής – ουμανιστής φιλόσοφος που αντλούσε την έμπνευσή του περισσότερο από Δυτικούς αιρετικούς και «μυστικιστές» παρά από οποιαδήποτε Ορθόδοξη πηγή. Το ότι σε κάποιους Ορθόδοξους κύκλους καλείται ακόμα και σήμερα «Ορθόδοξος φιλόσοφος» και ακόμα «θεολόγος», είναι μια θλιβερή αντανάκλαση της θρησκευτικής άγνοιας του καιρού μας. Θα παραθέσουμε εδώ αποσπάσματα από τα γραπτά του:*
Κοιτάζοντας με περιφρόνηση τους Ορθόδοξους Πατέρες, το « μοναστικό ασκητικό πνεύμα της ιστορικής Ορθοδοξίας», στην πραγματικότητα ολόκληρο το «συντηρητικό Χριστιανισμό ο οποίος… κατευθύνει όλες τις
δυνάμεις του ανθρώπου μόνο προς τη μετάνοια και τη σωτηρία», ο Μπερντιάγεφ ψάχνει μάλλον την «εσωτερική Εκκλησία», την «Εκκλησία του Αγίου Πνεύματος», την «πνευματική θέαση της ζωής η οποία, κατά τον 18ο αι. βρήκε καταφύγιο στις μασονικές στοές». «Η Εκκλησία», πίστευε, «είναι ακόμα μόνο σε λανθάνουσα κατάσταση», είναι «ατελής»• και προσέβλεπε στην ερχόμενη εποχή μιας «οικουμενικής πίστης», μιας «πληρότητας πίστης» που θα ένωνε, όχι μόνο τα διαφορετικά χριστιανικά σώματα (επειδή «ο Χριστιανισμός θα έπρεπε να μπορεί να υπάρχει σε μια ποικιλία μορφών στην Παγκόσμια Εκκλησία»), αλλά επίσης «τις μερικές αλήθειες όλων των αιρέσεων» και «όλη την ανθρωπιστική δημιουργική δραστηριότητα του σύγχρονου ανθρώπου… ως μια θρησκευτική εμπειρία καθαγιασμένη μέσα στο Πνεύμα».Ένας «νέος Χριστιανισμός» πλησιάζει, ένας «νέος μυστικισμός, που θα είναι βαθύτερος από τις θρησκείες και οφείλει να τις ενώσει». Επειδή «υπάρχει μια μεγάλη πνευματική αδελφότητα… στην οποία δεν ανήκουν μόνο οι Εκκλησίες της Ανατολής και της Δύσης, αλλά επίσης όλοι όσων η θέληση κατευθύνεται προς το Θεό και το Θείο, για την ακρίβεια όλοι όσοι αποβλέπουν σε μια μορφή πνευματικής ανύψωσης» - δηλαδή άνθρωποι από κάθε θρησκεία, αίρεση και θρησκευτική ιδεολογία. Προέβλεψε την έλευση μιας «νέας και τελικής αποκάλυψης»: μιας «νέας εποχής του Αγίου Πνεύματος», αναβιώνοντας την πρόβλεψη του Ιωακείμ ντε Φλόρις, του Λατίνου μοναχού του 12ου αι., που είδε τις δύο εποχές του Πατρός (Παλαιά Διαθήκη) και του Υιού (Καινή Διαθήκη) να παραχωρούν τη θέση τους σε μια τελική «Τρίτη εποχή του Αγίου Πνεύματος». Ο Μπερντιάγεφ: «Ο κόσμος κινείται προς μια νέα πνευματικότητα κι ένα μυστικισμό• εκεί δεν θα υπάρχει πια η ασκητική κοσμοθεωρία». «Η επιτυχία της κίνησης προς τη χριστιανική ενότητα προϋποθέτει μια νέα εποχή στον ίδιο το Χριστιανισμό, μια νέα και βαθειά πνευματικότητα, που σημαίνει μια νέα έκχυση του Αγίου Πνεύματος».
Ασφαλώς δεν υπάρχει τίποτα κοινό μεταξύ αυτών των υπέρ-οικουμενιστικών φαντασιώσεων και του Ορθόδοξου Χριστιανισμού, τον οποίο ο Μπερντιάγεφ περιφρονούσε στην πραγματικότητα. Πάντως οποιοσδήποτε ενήμερος του θρησκευτικού κλίματος των καιρών μας θα δει ότι αυτές οι φαντασιώσεις πράγματι ανταποκρίνονται σε ένα από τα κυρίαρχα ρεύματα της σύγχρονης θρησκευτικής σκέψης. Ο Μπερντιάγεφ μοιάζει να είναι στ’ αλήθεια «προφήτης», ή μάλλον, να είναι ευαίσθητος σ’ ένα ρεύμα θρησκευτικής σκέψης και αισθήματος στο οποίο δεν ήταν τόσο έκδηλο στις μέρες του, αλλά σήμερα έχει καταστεί σχεδόν κυρίαρχο. Παντού ακούει κανείς για μια νέα «κίνηση του Πνεύματος», και τώρα ένας Έλληνας Ορθόδοξος ιερέας, ο π. Ευσέβιος Στεφάνου, προσκαλεί Ορθοδόξους Χριστιανούς να συμμετάσχουν στην κίνηση αυτή όταν γράφει για «την ισχυρή έκχυση του Αγίου Πνεύματος στις μέρες μας» (The Logos, Ιανουάριος 1972). Αλλού στην ίδια έκδοση (Μάρτιος 1972, σελ. 8), ο Ashanin, συνεταίρος στην έκδοση, επικαλείται όχι μόνο το όνομα, αλλά και το πρόγραμμα του Μπερντιάγεφ: «Συνιστούμε τα συγγράμματα του Νικολάι Μπερντιάγεφ, του μεγάλου πνευματικού προφήτη της εποχής μας. Αυτή η πνευματική ιδιοφυΐα... (είναι) ο μεγαλύτερος θεολόγος της πνευματικής δημιουργικότητας... Τώρα το κουκούλι της Ορθοδοξίας έχει σπάσει... ο Θείος Λόγος του Θεού οδηγεί το λαό Του σε μια νέα κατανόηση της ιστορίας τους και της αποστολής τους εν Αυτώ. Ο ‘Logos’ (είναι ο) κήρυκας αυτής της νέας εποχής, αυτής της νέας κατάστασης πραγμάτων στην Ορθοδοξία».
* Όπως παρατίθενται από τον J. Gregerson στο βιβλίο «Nicholas Berdyaev, Prophet of a New Age» (Orthodox Life, Jordanville, New York, 1962, no 6), όπου υπάρχει πλήρης βιβλιογραφία.
4. Το παρόν βιβλίο
Όλα αυτά συνιστούν το υπόβαθρο του παρόντος βιβλίου, που είναι μια μελέτη του «νέου» θρησκευτικού πνεύματος των καιρών μας, το οποίο αποτελεί υπόστρωμα και έμπνευση του «διαλόγου με μη χριστιανικές θρησκείες». Τα πρώτα τρία κεφάλαια παρέχουν μια γενική προσέγγιση στις μη χριστιανικές θρησκείες και στις ριζικές διαφορές τους με το Χριστιανισμό, τόσο στη θεολογία όσο και στην πνευματική ζωή. Το πρώτο κεφάλαιο είναι μια θεολογικής μελέτη πάνω στον «Θεό» των θρησκειών της εγγύς Ανατολής, με τις οποίες οι Χριστιανοί Οικουμενιστές ελπίζουν να ενωθούν στη βάση του «μονοθεϊσμού». Το δεύτερο αναφέρεται στην ισχυρότερη από τις ανατολικές θρησκείες, τον Ινδουϊσμό, και βασίζεται σε μακρόχρονη προσωπική εμπειρία που κατέληξε στη μεταστροφή της συγγραφέως στην Ορθοδοξία• δίνει επίσης μια ενδιαφέρουσα αξιολόγηση του νοήματος που έχει για τον Ινδουϊσμό ο «διάλογος» με το Χριστιανισμό. Το τρίτο κεφάλαιο είναι η προσωπική αφήγηση της συνάντησης ενός Ορθοδόξου ιερομονάχου με έναν Ανατολίτη «θαυματοποιό» - μια ευθεία αντιπαράθεση χριστιανικής και μη χριστιανικής «πνευματικότητας».
Τα επόμενα τέσσερα κεφάλαια είναι εξειδικευμένες μελέτες κάποιων από τα σημαντικά πνευματικά κινήματα της δεκαετίας του 1970. Το τέταρτο και πέμπτο κεφάλαιο εξετάζουν τη «νέα θρησκευτική συνειδητότητα» με ιδιαίτερη αναφορά στις κινήσεις «διαλογισμού» που σήμερα διεκδικεί πολλούς «Χριστιανούς» οπαδούς (και όλο και περισσότερους «πρώην Χριστιανούς»). Το έκτο κεφάλαιο εξετάζει πνευματικής επιπλοκές ενός φαινομενικά μη θρησκευτικού φαινομένου των καιρών μας, το οποίο βοηθά να διαμορφωθεί η «νέα πνευματική συνειδητότητα» ακόμα και σε ανθρώπους που νομίζουν ότι δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τη θρησκεία. Το έβδομο κεφάλαιο διαπραγματεύεται σε έκταση το πιο αμφιλεγόμενο θρησκευτικό κίνημα μεταξύ των «Χριστιανών» σήμερα – τη «χαρισματική αναζωπύρωση», και προσπαθεί να καθορίσει τη φύση του στο φως του Ορθόδοξου πνευματικού δόγματος.
Στο Συμπέρασμα η σπουδαιότητα και ο σκοπός της «νέας πνευματικής συνειδητότητας» συζητιούνται στο φως της χριστιανικής προφητείας σχετικά με τους εσχάτους καιρούς. Η «θρησκεία του μέλλοντος» στην οποία αποβλέπουν εξετάζεται και αντιπαρατίθεται με τη μόνη θρησκεία με την οποία είναι σε αδιάλλακτη αντιπαράθεση: τον αληθινό Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Τα «σημεία των καιρών», καθώς πλησιάζουμε την τρομακτική δεκαετία του 1980, είναι όλα πολύ καθαρά• οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, και όλοι όσοι θέλουν να σώσουν τις ψυχές τους στην αιωνιότητα, ας φυλαχτούν και ας δράσουν!
1. Οι «μονοθεϊστικές» θρησκείες:
Έχουμε τον ίδιο Θεό με τους μη Χριστιανούς;
π. Βασιλείου Σακκά
«Οι Εβραίοι και οι Ισλαμικοί λαοί, και οι Χριστιανοί… αυτές οι τρεις εκφράσεις του ίδιου μονοθεϊσμού, μιλούν με τις αυθεντικότερες και αρχαιότερες, κι ακόμα με τις τολμηρότερες και πειστικότερες φωνές. Γιατί να μην είναι δυνατό, το όνομα του ίδιου Θεού, αντί να προκαλεί αδιάλλακτη εναντιότητα, να οδηγεί μάλλον σε αμοιβαίο σεβασμό, κατανόηση και ειρηνική συνύπαρξη: Δεν θα έπρεπε η αναφορά στον ίδιο Θεό, στον ίδιο Πατέρα, χωρίς προκαταλήψεις στη θεολογική συζήτηση, να μας οδηγήσει μάλλον να ανακαλύψουμε μια μέρα αυτό που είναι τόσο προφανές, αλλά και τόσο δύσκολο – ότι είμαστε όλοι παιδιά του ίδιου Πατέρα κι ότι γι’ αυτό είμαστε όλοι αδέλφια;»
Πάπας Παύλος ο 6ος, La Croix, 11 Αυγ. 1970
Την Πέμπτη 2 Απριλίου 1970, μια μεγάλη θρησκευτική εκδήλωση έλαβε χώρα στη Γενεύη. Μέσα στο πλαίσιο εργασιών της δεύτερης Συνδιάσκεψης του «Συνδέσμου Ενωμένων Θρησκειών», οι αντιπρόσωποι δέκα μεγάλων θρησκειών είχαν προσκληθεί να συγκεντρωθούν στον καθεδρικό ναό του αγίου Πέτρου. Αυτή η «κοινή προσευχή» βασιζόταν στο ακόλουθο κίνητρο: «Οι πιστοί όλων αυτών των θρησκειών είχαν προσκληθεί να συνυπάρξουν στη λατρεία του ίδιου Θεού!» Ας δούμε αν αυτός ο ισχυρισμός είναι έγκυρος στο φως της Αγίας Γραφής.
Με σκοπό να εξηγήσουμε καλύτερα το θέμα, θα περιοριστούμε στις θρησκείες που έχουν ιστορικά ακολουθήσει η μια την άλλη με αυτή τη σειρά: Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός, Ισλάμ. Αυτές οι τρεις θρησκείες για την ακρίβεια, προβάλλουν αξιώσεις για κοινή καταγωγή: ως λάτρεις του Θεού του Αβραάμ. Έτσι είναι μια πολύ διαδεδομένη γνώμη και καθώς όλοι αξιώνουμε ότι είμαστε απόγονοι του Αβραάμ (οι Εβραίοι και οι Μουσουλμάνοι κατά σάρκα και οι Χριστιανοί πνευματικά), έχουμε όλοι ως Θεό το Θεό του Αβραάμ και λατρεύουμε και οι τρεις μας (ο καθένας με το δικό του τρόπο, φυσικά) τον ίδιο Θεό. Και αυτός ο ίδιος Θεός συνιστά με κάποιο τρόπο το σημείο ενότητας και «αμοιβαίας κατανόησης» κι αυτό μας προσκαλεί σε μια «αδελφική σχέση», όπως τόνισε ο Μεγάλος Ραββίνος Δρ. Safran, παραφράζοντας τον Ψαλμό: «Ω, πόσο ωραίο είναι να βλέπεις αδέλφια να κάθονται μαζί…»
Μ’ αυτήν την οπτική είναι φανερό ότι ο Ιησούς Χριστός, Θεός και άνθρωπος, ο Υιός ο Αιώνιος και Συνάναρχος με τον Πατέρα, η ενσάρκωση Του, ο Σταυρός Του, η ένδοξη Ανάστασή Του και η Δεύτερη και τρομερή Παρουσία Του – γίνονται δευτερεύουσες λεπτομέρειες που δεν μπορούν να μας εμποδίσουν από το να «συναδελφωθούμε» με αυτούς που τον θεωρούν ως «ένα απλό προφήτη» (σύμφωνα με το Κοράνι) ή ως «το γιο μιας πόρνης» (σύμφωνα με συγκεκριμένες Ταλμουδικές παραδόσεις)! Έτσι θα βάζαμε τον Ιησού το Ναζωραίο και τον Μωάμεθ στο ίδιο επίπεδο. Δεν ξέρω ποιος Χριστιανός άξιος του ονόματος μπορεί να το δεχτεί αυτό στη συνείδησή του.
Κάποιος μπορεί να πει ότι σ’ αυτές τις τρεις θρησκείες, αν βάλουμε στην άκρη το παρελθόν, μπορεί κανείς να συμφωνήσει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ένα εξαιρετικό πλάσμα κι ότι είχε σταλεί από το Θεό. Όμως για μας τους Χριστιανούς, αν ο Ιησούς Χριστός δεν είναι Θεός, δεν μπορούμε να τον θεωρήσουμε ούτε ως «προφήτη», ούτε ως «απεσταλμένο του Θεού», παρά μόνο ως ένα μεγάλο απατεώνα χωρίς σύγκριση, αφού διακήρυξε ότι ήταν «υιός του Θεού», κάνοντας έτσι τον εαυτό Του ίσο με το Θεό (Μαρκ. 14:61-62). Σύμφωνα με αυτή την οικουμενιστική λύση του υπέρ-ομολογιακού επιπέδου, ο Τριαδικός Θεός των Χριστιανών θα ήταν το ίδιο με το μονοθεϊσμό του Ιουδαϊσμού, του Ισλάμ, του αρχαίου αιρετικού Σαβελλίου, των συγχρόνων αντι-τριαδικών, και διαφόρων αιρέσεων τύπου «Πεφωτισμένων». Δεν θα υπήρχαν Τρία Πρόσωπα σε Μία Θεότητα, αλλά ένα Πρόσωπο, αμετάβλητο για κάποιους, ή που αλλάζει με επιτυχία «μάσκες» (Πατήρ – Υιός – Άγιο Πνεύμα) για άλλους! Και εν τούτοις κάποιος θα μπορούσε να υποκριθεί ότι αυτός ήταν «ο ίδιος Θεός».
Να κάτι που κάποιος θα μπορούσε να προτείνει αφελώς: «Παρά ταύτα υπάρχει για τις τρεις θρησκείες ένα κοινό σημείο: και οι τρεις ομολογούν Θεό Πατέρα!» Αλλά σύμφωνα με την αγία Ορθόδοξη πίστη, αυτό είναι παράλογο. Πάντα ομολογούμε: «Δόξα στην Αγία, Ομοούσιο, Ζωοποιό και Αδιαίρετο Τριάδα». Πως μπορούμε να χωρίσουμε τον Πατέρα από τον Υιό όταν ο Ιησούς Χριστός διαβεβαιώνει ότι «Εγώ και ο Πατέρας ένα είμαστε»; (Ιω. 10:30) Και ο άγιος απόστολος και ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, ο απόστολος της αγάπης, επιβεβαιώνει ξεκάθαρα: «Αυτός που αρνείται τον Υιό, αυτός δεν έχει ούτε τον Πατέρα» (Α’ Ιω. 2:23).
Αλλά ακόμα κι αν και οι τρεις μας καλούμε το Θεό Πατέρα: τίνος είναι πραγματικά Πατέρας; Για τους Εβραίους και τους Μουσουλμάνους είναι ο Πατέρας των ανθρώπων στο επίπεδο της δημιουργίας• ενώ για μας τους Χριστιανούς είναι, πρώτα απ’ όλα, «πριν από τη θεμελίωση του κόσμου» (Ιω. 17:24) «ο Πατέρας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού» (Εφ. 1:3) και μέσω του Χριστού είναι Πατέρας μας «κατ’ υιοθεσίαν» (Εφ. 1:4-5) στο επίπεδο της λύτρωσης. Τι ομοιότητα υπάρχει, λοιπόν ανάμεσα στη Θεϊκή Πατρότητα στο Χριστιανισμό και στις άλλες θρησκείες;
Άλλοι μπορεί να πουν: «Αλλά ο Αβραάμ λάτρευε τον αληθινό Θεό• και οι Εβραίοι μέσω του Ισαάκ και οι Μουσουλμάνοι μέσω της Άγαρ είναι οι απόγονοι αυτού του γνήσιου λάτρη του Θεού». Εδώ κάποιος θα πρέπει να ξεκαθαρίσει πολλά πράγματα: ο Αβραάμ καθόλου δε λάτρευε το Θεό στη μορφή του απρόσωπου μονοθεϊσμού που τον λάτρευαν οι άλλοι, αλλά στην μορφή της Αγίας Τριάδας. Διαβάζουμε στην Αγία Γραφή: «Και ο Κύριος εμφανίστηκε σ’ αυτόν στη βελανιδιά του Μαμβρή… κι αυτός υποκλίθηκε μέχρι το έδαφος» (Γεν. 18:1-2). Υπό ποια μορφή λάτρευε ο Αβραάμ το Θεό; Με την απρόσωπη μορφή, ή με τη μορφή της Θεϊκής Ενιαίας Τριάδας; Εμείς οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί τιμούμε αυτή τη φανέρωση της Αγίας Τριάδας στην Παλαιά Διαθήκη κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, όταν στολίζουμε τους ναούς μας με κλαριά που συμβολίζουν τις αρχαίες βελανιδιές, κι όταν τιμούμε στο μέσο τους την εικόνα των Τριών Αγγέλων, όπως την τίμησε ο Πατέρας μας ο Αβραάμ! Η κατά σάρκα καταγωγή από τον Αβραάμ μας είναι άχρηστη αν δεν είμαστε αναγεννημένοι στο νερό του Βαπτίσματος , στην πίστη του Αβραάμ. Και η πίστη του Αβραάμ ήταν η πίστη στον Ιησού Χριστό, όπως έχει πει ο ίδιος ο Κύριος: «Ο πατέρας σας ο Αβραάμ αισθάνθηκε αγαλλίαση διότι έμελλε να δει την ημέρα μου• (Ιω. 8:56). Τέτοια ήταν επίσης η πίστη του προφητάνακτα Δαβίδ, ο οποίος άκουσε τον Ουράνιο Πατέρα να λέει στον Ομοούσιο Υιό Του: «Είπε ο Κύριος στον Κύριό μου» (Ψαλμ. 109:1• Πράξ. 2:34). Τέτοια ήταν η πίστη των «τριών παίδων εν τη καμίνω», όταν σώθηκαν από τον «Υιό του Θεού» (Δαν. 3:25)• τέτοια και η πίστη του αγίου προφήτη Δανιήλ, ο οποίος είδε το όραμα των δύο φύσεων του Ιησού Χριστού στο μυστήριο της ενσάρκωσης, όταν ο Υιός του ανθρώπου ήρθε στον Αρχαίο των Ημερών (Δαν. 7:13). Γι’ αυτό και ο Κύριος, απευθυνόμενος στους (βιολογικά αδιαφιλονίκητους) απογόνους του Αβραάμ, είπε: «Αν ήσασταν τα παιδιά του Αβραάμ, θα κάνετε τα έργα του Αβραάμ» (Ιω. 8:39), και τα έργα αυτά είναι «να πιστέψουν σ’ Αυτόν που έστειλε ο Θεός»(Ιω. 6:29)
Ποιοι λοιπόν οι απόγονοι του Αβραάμ; Οι κατά σάρκα γιοι του Ισαάκ, ή οι γιοι της Άγαρ της Αιγύπτιας; Είναι ο Ισαάκ ή ο Ισμαήλ οι απόγονοι του Αβραάμ; Τι διδάσκει η Αγία Γραφή με το στόμα του θείου Αποστόλου; «Στην περίπτωση του Αβραάμ, οι υποσχέσεις δόθηκαν σ’ αυτόν και στον απόγονό του. Δεν λέει, ‘’και στους απογόνους’’, σαν να επρόκειτο περί πολλών, αλλά περί ενός• ‘’και στον απόγονό σου’’, ο οποίος είναι ο Χριστός» (Γαλ. 3:29). Είναι εκεί, στον Ιησού Χριστό, που ο Αβραάμ έγινε πατέρας πολλών εθνών (Γεν. 17:5• Ρωμ 4:17). Μετά από τέτοιες υποσχέσεις και τέτοιες διαβεβαιώσεις, τι νόημα έχει η σαρκική καταγωγή από τον Αβραάμ; Σύμφωνα με την Αγία Γραφή, ο Ισαάκ θεωρείται ως το σπέρμα ή ο απόγονος, αλλά μόνο ως εικόνα του Ιησού Χριστού. Αντίθετα με τον Ισμαήλ, (το γιο της Άγαρ. Γεν 16:1), ο Ισαάκ γεννήθηκε στην θαυματουργική «ελευθερία» μιας στείρας μητέρας, σε μεγάλη ηλικία και ενάντια στους νόμους της φύσης, παρόμοια με το Σωτήρα μας, ο οποίος γεννήθηκε από μια Παρθένο. Ανέβηκε το λόφο του Μορία όπως ο Ιησούς ανέβηκε το Γολγοθά, κουβαλώντας στους ώμους του τα ξύλα της θυσίας. Ένας άγγελος έσωσε τον Ισαάκ από το θάνατο, ακριβώς όπως ένας άγγελος κύλισε την πέτρα του μνημείου για να μας δείξει ότι ο τάφος ήταν άδειος, ότι ο αναστημένος δεν βρισκόταν πια εκεί. Την ώρα της προσευχής, ο Ισαάκ συνάντησε τη Ρεββέκα στο λιβάδι και την οδήγησε στη σκηνή της μητέρας του Σάρας, όπως και ο Ιησούς θα συναντήσει την Εκκλησία Του στα σύννεφα για να τη φέρει στα ουράνια σκηνώματα, τη Νέα Ιερουσαλήμ, την πολυπόθητη πατρίδα.
Όχι! Δεν έχουμε τον ίδιο Θεό με τους μη Χριστιανούς! Το απολύτως ουσιώδες – εκ των ων ουκ άνευ – για να γνωρίσουμε τον Πατέρα, είναι ο Υιός: «Αυτός που έχει δει εμένα, έχει δει τον Πατέρα• κανείς δεν έρχεται προς τον Πατέρα, παρά μόνο μέσω εμού» (Ιω. 14:6,9). Ο Θεός μας είναι ένας Θεός ενσαρκωμένος, τον οποίο «έχουμε δει με τα μάτια μας κι έχουμε αγγίξει με τα χέρια μας» (Α’ Ιω. 1:1). Ο άυλος έγινε υλικός για τη σωτηρία μας, όπως λέει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, κι έχει αποκαλυφθεί σε μας. Αλλά πότε αποκαλύφθηκε στους σημερινούς Εβραίους και Μουσουλμάνους, έτσι ώστε να υποθέσουμε πως γνωρίζουν το Θεό; Αν έχουν μια πλήρη κατανόηση του Θεού έξω από τον Ιησού Χριστό, τότε ο Χριστός ενσαρκώθηκε, πέθανε και αναστήθηκε ματαίως!
Σύμφωνα με τα λόγια του Χριστού, δεν έχουν ακόμα έρθει πλήρως στον Πατέρα. Έχουν κάποια ιδέα περί Θεού, αλλά αυτή η ιδέα δεν περιλαμβάνει την πλήρη αποκάλυψη του Θεού που δόθηκε στον άνθρωπο δια του Ιησού Χριστού. Για μας τους Χριστιανούς, ο Θεός είναι ασύλληπτος, ακατανόητος, απερίγραπτος και άυλος, όπως λέει ο Μέγας Βασίλειος. Για τη σωτηρία μας έγινε (στο βαθμό που είμαστε ενωμένοι μαζί Του) συνειλλημένος, περιγραπτός και υλικός, εξ αποκαλύψεως στο μυστήριο της ενσάρκωσης του Υιού Του. Σ’ Αυτόν ας είναι η δόξα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν. Και γι’ αυτό ο άγιος Κυπριανός της Καρχηδόνας λέει ότι όποιος δεν έχει την Εκκλησία για Μητέρα, δεν έχει το Θεό για Πατέρα!
Μακάρι ο Θεός να μας διαφυλάξει από την αποστασία και από τον ερχομό του Αντιχρίστου, τα προκαταρκτικά σημεία του οποίου πολλαπλασιάζονται μέρα με τη μέρα. Μακάρι να μας προστατέψει από τη μεγάλη θλίψη, την οποία ούτε και οι εκλεκτοί δεν θα είναι σε θέση να υπομείνουν δίχως τη χάρη Εκείνου που θα μικρύνει αυτές τις ημέρες. Και μακάρι να μας προστατέψει διατηρώντας μας στο «μικρό ποίμνιο», το «υπολειπόμενο σύμφωνα με την εκλογή της χάρης», έτσι ώστε σαν τον Αβραάμ να μπορέσουμε να αναγαλλιάσουμε στο φως του προσώπου Του, με τις πρεσβείες της Παναγίας Μητέρας του Θεού και Αειπαρθένου Μαρίας, όλων των κατοίκων του ουρανού, των νεφών των μαρτύρων, προφητών, ιεραρχών, ευαγγελιστών, και ομολογητών που έμειναν πιστοί μέχρι θανάτου, που έχυσαν το αίμα τους για το Χριστό, που μας απέκτησαν με το ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού στα νερά του Βαπτίσματος. Είμαστε τα παιδιά τους – οπωσδήποτε αδύναμα, αμαρτωλά και ανάξια• αλλά δεν θα τείνουμε τα χέρια μας προς ένα ξένο θεό! Αμήν
π. Βασίλειος Σακκάς
La Foi Transmise, 5 Απριλίου 1970
