Όλοι εμείς που βρισκόμαστε υποδουλωμένοι στην αμαρτία, πρέπει να καταλάβουμε ότι η κοινωνία με τους αγίους αγγέλους είναι μη φυσική προς εμάς εξαιτίας της αποξένωσής μας από αυτούς, αποξένωση η οποία προήλθε από την πτώση. Ότι αυτό που είναι φυσικό προς εμάς, για τον ίδιο λόγο, είναι η κοινωνία με τα πεπτωκότα πνεύματα, στην τάξη των οποίων ανήκουμε ως προς την ψυχή, ότι τα πνεύματα που βλέπουν με τους σωματικούς οφθαλμούς τους οι άνθρωποι που βρίσκονται σε κατάσταση αμαρτίας και πτώσης είναι δαίμονες και σε καμιά περίπτωση άγιοι άγγελοι.
« Μία ρυπαρή ψυχή», λέει ο αγ. Ισαάκ ο Σύρος, «δεν εισέρχεται στον αγνό κόσμο και δε συναντάται με τα άγια πνεύματα». Οι άγιοι άγγελοι εμφανίζονται μόνον σε άγιους ανθρώπους οι οποίοι έχουν αποκαταστήσει την κοινωνία με το Θεό και μαζί τους, διάγοντας έναν άγιο βίο».
Επαφή με τα πεπτωκότα πνεύματα
Παρότι οι δαίμονες, κατά την εμφάνισή τους στους ανθρώπους, συνήθως προσλαμβάνουν την εμφάνιση φωτεινών αγγέλων προκειμένου να τους εξαπατήσουν πιο εύκολα, παρότι επίσης πασχίζουν μερικές φορές να τους πείσουν ότι είναι ανθρώπινες ψυχές και όχι δαίμονες- αυτός ο τρόπος εξαπάτησης στις μέρες μας είναι πολύ της μόδας μεταξύ των δαιμόνων, λόγω της ιδιαίτερης προδιάθεσης των σημερινών ανθρώπων να πιστεύουν κάτι τέτοιο - παρότι μερικές φορές προλέγουν το μέλλον, παρότι αποκαλύπτουν μυστήρια ακόμα κι αν αυτά συμβαίνουν, ωστόσο, ο άνθρωπος δεν πρέπει να τους εμπιστεύεται κατά κανένα τρόπο. Οι δαίμονες μπερδεύουν την αλήθεια με το ψέμα, ενίοτε χρησιμοποιούν την αλήθεια μόνο και μόνο για να πετύχουν μία πιο βολική εξαπάτηση. Όπως λέει ο απόστολος Παύλος: «Αυτός γαρ ο Σατανάς μετασχηματίζεται εις άγγελον φωτός ...; και οι διάκονοι αυτού μετασχηματίζονται ως διάκονοι δικαιοσύνης (Προς Κορινθίους Β')
Ένας γενικός κανόνας για όλους τους ανθρώπους είναι να μην εμπιστεύονται για κανέναν λόγο τα πνεύματα όταν εμφανίζονται με αισθητή μορφή, να μην ξεκινούν συζήτηση μαζί τους, να μην τους δίνουν καμιά προσοχή, να αναγνωρίζουν την εμφάνισή τους ως έναν πολύ μεγάλο και πολύ επικίνδυνο πειρασμό. Όσο διαρκούν αυτές οι εμφανίσεις, ο άνθρωπος θα πρέπει να κατευθύνει το νου και την καρδιά του προς το Θεό με μία προσευχή στην οποία θα Του ζητά να τον ελεήσει και να τον απαλλάξει από τον πειρασμό. Η επιθυμία να δει κανείς πνεύματα, η περιέργεια να μάθει τα πάντα γι αυτά και από αυτά, είναι ένα σημάδι υπέρτατης ανοησίας καθώς και πλήρους άγνοιας των παραδόσεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας σχετικά με την ηθική και πνευματική ζωή. Η γνώση των πνευμάτων αποκτάται τελείως διαφορετικά απ' ότι υποθέτει ο μη έμπειρος και απερίσκεπτος πειραματιζόμενος. Για τον μη έμπειρο η ανοικτή κοινωνία με τα πνεύματα αποτελεί τη μεγαλύτερη συμφορά, ή γίνεται αιτία για τις μεγαλύτερες συμφορές.
Ο θεόπνευστος συγγραφές του βιβλίου της Γένεσης λέει ότι μετά την πτώση των πρωτόπλαστων ο Θεός, δηλώνοντάς τους την τιμωρία τους πριν να τους εξορίσει από τον παράδεισο, εποίησε (Κύριος ο Θεός) των Αδάμ και τη γυναικί αυτού χιτώνας δερματίνους και ενέδυσεν αυτούς. (Γένεσις γ' 21). Οι δερμάτινοι χιτώνες, σύμφωνα με την εξήγηση των Αγίων Πατέρων σημαίνουν την τραχεία σάρκα μας η οποία υπέστη αυτήν την αλλοίωση κατά την πτώση, έχασε τη λεπτότητά της και την πνευματική της φύση και έλαβε τη σημερινή της παχύτητα. Μολονότι αρχική αιτία της ήταν η πτώση, εν τούτοις η αλλοίωση αυτή συνέβη κάτω από την επίδραση του Παντοδύναμου Δημιουργού, στο ανείπωτο έλεός Του για εμάς, και προς το ύψιστο όφελός μας. Ανάμεσα στις άλλες συνέπειες που αποβαίνουν προς όφελός μας και απορρέουν από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα το σώμα μας, θα πρέπει να επισημάνουμε την εξής: μέσω της παχύτητας του σώματός μας έχουμε καταστεί ανίκανοι να αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας εκείνα τα πνεύματα στων οποίων τον κόσμο έχουμε πέσει μετά την πτώση ...; Η σοφία και η καλοσύνη του Θεού τοποθέτησαν ένα εμπόδιο ανάμεσα στους ανθρώπους, οι οποίοι κατέπεσαν στη γή από τον παράδεισο, και τα πνεύματα τα οποία κατέπεσαν στη γή από τον ουρανό, το εμπόδιο αυτό είναι η τραχεία υλικότητα του ανθρώπινου σώματος. Με παρόμοιο τρόπο οι κυβερνήτες στη γή απομακρύνουν τους κακοποιούς από την ανθρώπινη κοινωνία κλείνοντάς τους πίσω από τον τοίχο μίας φυλακής, έτσι ώστε να μη βλάψουν την κοινωνία ενεργώντας σύμφωνα με τις επιθυμίες τους και να μη διαφθείρουν άλλους ανθρώπους. Τα πεπτωκότα πνεύματα ενεργούν πάνω στους ανθρώπους, φέροντάς τους αμαρτωλές σκέψεις και συναισθήματα, ελάχιστοι όμως άνθρωποι κατορθώνουν να έχουν αισθητή αντίληψη των πνευμάτων.
Η ψυχή, ενδεδυμένη με ένα σώμα το οποίο την αποκλείει και τη χωρίζει από τον κόσμο των πνευμάτων, σταδιακά εξασκείται μέσω της μελέτης του νόμου του Θεού, δηλαδή μέσω της μελέτης του Χριστιανισμού και αποκτά την ικανότητα να διακρίνει το καλό από το κακό. Όπως αναφέρει ο απ. Παύλος: «τελείων δε εστίν η στερεά τροφή, των διά την έξιν τα αισθητήρια γεγυμνασμένα εχόντων προς διάκρισιν καλού τε και κακού (Προς Εβραίους 5¨:14). Τότε της παραχωρείται η αντίληψη των πνευμάτων μέσω των πνευματικών οφθαλμών, και, εάν αυτό βρίσκεται σε συμφωνία με τους σκοπούς του Θεού ο Οποίος την οδηγεί, της παραχωρείται και η αντίληψή τους μέσω των σωματικών οφθαλμών, αφού τώρα η ψυχή κινδυνεύει λιγότερο από την αυταπάτη και την παραπλάνηση, ενώ η πείρα και η γνώση που έχει αποκτήσει την ενδυναμώνουν.
Κατά τον αποχωρισμό της ψυχής από το σώμα μέσω του ορατού θανάτου, εισερχόμαστε πάλι στην τάξη και την κοινωνία των πνευμάτων. Είναι φανερό ότι για μία επιτυχή είσοδο στον κόσμο των πνευμάτων χρειάζεται απαραιτήτως να ασκήσουμε έγκαιρα τον εαυτό μας στο νόμο του Θεού, καθώς και ότι ακριβώς για να ολοκληρώσουμε αυτήν την εκπαίδευση μας έχει δοθεί ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, καθορισμένο από το Θεό για κάθε πρόσωπο για το προσκυνηματικό του ταξίδι στη γή. Αυτό το προσκυνηματικό ταξίδι ονομάζεται επίγεια ζωή.
Το άνοιγμα των αισθήσεων
Ο άνθρωπος γίνεται ικανός να βλέπει πνεύματα χάρη σε μία ορισμένη αλλοίωση των αισθήσεων, η οποία επιτυγχάνεται με τρόπο που δεν μπορεί ούτε να παρατηρήσει ούτε να εξηγήσει. Το μόνο που παρατηρεί στον εαυτό του είναι ότι ξαφνικά αρχίζει να βλέπει αυτά που πρίν δεν έβλεπε και που οι άλλοι δεν βλέπουν, όπως και να ακούει αυτά που πριν δεν άκουγε. Για όποιον βιώνει ο ίδιος προσωπικά μία τέτοια αλλοίωση των αισθήσεων, είναι μία εμπειρία πολύ απλή και φυσική, παρότι ανεξήγητο σε αυτόν και στους άλλους, για όσους δεν την έχουν βιώσει, είναι παράξενη και ακατανόητη. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τον ύπνο: όλοι γνωρίζουμε ότι ο άνθρωπος είναι ικανός να βυθίζεται σε ύπνο, παραμένει, όμως, μυστήριο για εμάς το τι είδους φαινόμενο αποτελεί ο ύπνος, και με ποιον τρόπο περνάμε, χωρίς να το παρατηρήσουμε, από μία κατάσταση εγρήγορσης σε μία κατάσταση ύπνου και απώλειας συνειδήσεως.
Η αλλοίωση των αισθήσεων με την οποία ο άνθρωπος εισέρχεται σε κοινωνία με τα όντα του αόρατου κόσμου μέσω των αισθήσεών του ονομάζεται στην Αγία Γραφή το άνοιγμα των αισθήσεων. Όπως διαβάζουμε στην Παλαιά Διαθήκη: απεκάλυψε δε ο Θεός του οφθαλμούς Βαλαάμ, και ορά τον άγγελον Κυρίου ανθεστηκότα εν τη οδώ και την μάχαιραν εσπασμένην εν τη χειρί αυτού . Αλλά και ο Προφήτης Ελισαίος, περικυκλωμένος από εχθρούς, για να ηρεμήσει τον τρομαγμένο υπηρέτη του «προσηύξατο (Ελισαιέ) και είπε: Κύριε, διάνοιξον δη τους οφθαλμούς του παιδαρίου και ιδέτω, και διήνοιξε Κύριος τους οφθαλμούς αυτού και είδε, και ιδιού το όρος πλήρες ίππων, και άρμα πυρός περικύκλω Ελισαιέ.
Από τα χωρία της Αγίας Γραφής τα οποία παραθέσαμε γίνεται φανερό ότι τα σωματικά όργανα λειτουργούν ως θύρες και πύλες που οδηγούν στα βασιλικά δωμάτια της ψυχής, και ότι ανοίγονται και κλείνονται κατ' εντολήν του Θεού. Με υπέρτατη σοφία και ευσπλαχνία, αυτές οι πύλες παραμένουν μονίμως κλειστές στους μεταπτωτικούς ανθρώπους, έτσι ώστε οι ορκισμένοι εχθροί μας, τα πεπτωκότα πνεύματα, να μην εισορμήσουν βίαια εναντίον μας και μας οδηγήσουν στην απώλεια. Αυτό το μέτρο, είναι πολύ περισσότερο αναγκαίο καθ' όσον, μετά την πτώση, βρισκόμαστε στον κόσμο των πεπτωκότων πνευμάτων, περικυκλωμένοι από αυτά, υποδουλωμένοι σε αυτά. Μην έχοντας δυνατότητα να εισβάλλουν μέσα μας, τα πεπτωκότα πνεύματα κάνουν γνωστή την παρουσία τους απ' έξω, προκαλώντας διάφορες αμαρτωλές σκέψεις και φαντασίες, μέσω των οποίων δελεάζουν την εύπιστη ψυχή, ώστε να έρθει σε κοινωνία μαζί τους. Δεν επιτρέπεται στον άνθρωπο να απομακρύνει τον εαυτό του από την επίβλεψη του θεού και με δικούς του τρόπους - με παραχώρηση του θεού αλλά χωρίς τη θέλησή Του- να ανοίξει ο ίδιος τις δικές του αισθήσεις και να εισέλθει σε ορατή κοινωνία με τα πνεύματα.
Όμως, αυτό συμβαίνει. Είναι φανερό ότι μέσω του δικού του θελήματος ο άνθρωπος μπορεί να επιτύχει κοινωνία μόνο με τα πεπτωκότα πνεύματα. Δεν είναι χαρακτηριστικό των αγίων αγγέλων να συμμετέχουν σε κάτι το οποίο δε βρίσκεται σε συμφωνία με το θέλημα του Θεού, που δεν ευαρεστεί το Θεό ...;
Τι είναι αυτό που έλκει τους ανθρώπους ώστε να εισέλθουν σε ανοικτή κοινωνία με τα πνεύματα; Όσοι είναι ελαφρόμυαλοι και αγνοούν την εν Χριστώ ζωή έλκονται από περιέργεια, από άγνοια, από απιστία, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι κάνοντας κάτι τέτοιο μπορούν να προκαλέσουν στον εαυτό τους το μέγιστο κακό.
Η ιδέα ότι υπάρχει κάτι ιδιαιτέρως σημαντικό στην αισθητή αντίληψη των πνευμάτων είναι λανθασμένη. Χωρίς την πνευματική αντίληψη, η αισθητή δεν παρέχει μία σωστή, αλλά μόνον μία επιφανειακή κατανόηση των πνευμάτων. Μπορεί πολύ εύκολα να κάνει τους ανθρώπους να συλλάβουν τα πράγματα με τον πλέον λανθασμένο τρόπο, και μάλιστα αυτό συχνότατα συμβαίνει με τους μη έμπειρους και με εκείνους που έχουν μολυνθεί από εγωισμό και κενοδοξία. Η πνευματική αντίληψη των πνευμάτων επιτυγχάνεται μόνον από τους αληθινούς Χριστιανούς, ενώ οι άνθρωποι που διάγουν τις πιο διεφθαρμένες ζωές διαθέτουν τη μεγαλύτερη ικανότητα για αισθητή αντίληψη των πνευμάτων ...; Ελάχιστοι άνθρωποι διαθέτουν τέτοια ικανότητα εκ φύσεως και σε άλλους, επίσης ελάχιστους, τα πνεύματα εμφανίζονται εξαιτίας κάποιας ειδικής περίστασης στη ζωή τους. Στις τελευταίες δύο περιπτώσεις ο άνθρωπος δεν έχει ευθύνη, πρέπει όμως να κάνει κάθε προσπάθεια ώστε να ξεφύγει από αυτήν την πολύ επικίνδυνη κατάσταση. Στην εποχή μας πολλοί άνθρωποι επιτρέπουν στον εαυτό τους να εισέλθει σε κοινωνία με πεπτωκότα πνεύματα μέσω μαγνητικών φαινομένων (πνευματιστικά φαινόμενα), κατά τα οποία τα πεπτωκότα πνεύματα συνήθως εμφανίζονται με τη μορφή φωτεινών αγγέλων και παραπλανούν και εξαπατούν λέγοντας διάφορες ενδιαφέρουσες ιστορίες, αναμιγνύοντας την αλήθεια με το ψέμα, πάντοτε προκαλούν μία ακραία διαταραχή στην ψυχή, ακόμα και στη διάνοια.
Αυτοί που βλέπουν πνεύματα, ακόμα και άγιους αγγέλους, με αισθητό τρόπο, δεν πρέπει να σχηματίζουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, η αντίληψη μέσω των σωματικών οφθαλμών από μόνη της δεν αποτελεί καμιά μαρτυρία της ανώτερης ποιότητας των ανθρώπων αυτών, αφού όχι μόνον διεφθαρμένοι άνθρωποι διαθέτουν τέτοια ικανότητα, αλλά ακόμα και τα άλογα ζώα. Όπως διαβάζουμε σχετικά στην Παλαιά Διαθήκη: «και ιδούσα η όνος τον άγγελον του Θεού ανθεστηκότα εν τη οδώ και την ρομφαίαν εσπασμένην εν τη χειρί αυτού, και εξέκλινεν η όνος εκ της οδού και επορεύετο εις το πεδίον, και επάταξε την όνον εν τη ράβδω αυτού του ευθύναι αυτήν εν τη οδώ»
Ο κίνδυνος της επαφής με τα πνεύματα
Όποιος αντιλαμβάνεται τα πνεύματα με τις αισθήσεις του μπορεί εύκολα να εξαπατηθεί με αποτέλεσμα να βλάψει τον εαυτό του και να οδηγηθεί στην απώλεια. Εάν, τη στιγμή που αντιλαμβάνεται τα πνεύματα, δείξει εμπιστοσύνη ή ευπιστία απέναντί τους, είναι σίγουρο ότι θα εξαπατηθεί, είναι σίγουρο ότι θα μαγνητιστεί, είναι σίγουρο ότι θα σφραγιστεί με τη σφραγίδα της εξαπάτησης, μη κατανοητή για τον μη έμπειρο, τη σφραγίδα ενός φοβερού τραυματισμού του πνεύματός του, και επιπλέον, η δυνατότητα επαναφοράς στον ορθό δρόμο και η δυνατότητα σωτηρίας συχνά χάνονται. Αυτό έχει συμβεί σε πάρα πολλούς ανθρώπους. Εχει συμβεί όχι μόνο στους παγανιστές, των οποίων οι ιερείς βρίσκονταν ως επί το πλείστον σε ανοικτή επαφή με τους δαίμονες, όχι μόνο σε πολλούς Χριστιανούς οι οποίοι δε γνωρίζουν τα μυστήρια του Χριστιανισμού και εξαιτίας διαφόρων συνθηκών έχουν εισέλθει σε κοινωνία με πνεύματα, αλλά έχει συμβεί και σε πολλούς αγωνιστές της πίστης και μοναχούς οι οποίοι είχαν αισθητή αντίληψη των πνευμάτων χωρίς να έχουν αποκτήσει πνευματική αντίληψη αυτών.
Η ορθή, νόμιμη είσοδος στον κόσμο των πνευμάτων παρέχεται μόνο μέσω της χριστιανικής διδασκαλίας και ζωής. Ολοι οι άλλοι τρόποι είναι αθέμιτοι και πρέπει να αποκηρυχθούν ως άχρηστοι και καταστροφικοί. Είναι ο ίδιος ο Θεός ο οποίος οδηγεί τον αληθινό αγωνιστή του Χριστού στην αντίληψη των πνευμάτων. Όταν ο Θεός οδηγεί, τα προκαλύμματα της αλήθειας, με τα οποία ενδύεται το ψέμα, απομακρύνονται από την ίδια την αλήθεια, τότε, παρέχεται στον Χριστιανό αγωνιστή, πρώτα απ' όλα, η πνευματική αντίληψη των πνευμάτων και του αποκαλύπτονται λεπτομερώς και με ακρίβεια οι ιδιότητές τους. Μόνον αφού γίνει αυτό δωρίζεται σε ορισμένους ασκητές η αισθητή αντίληψη των πνευμάτων, με την οποία ολοκληρώνεται η γνώση για τα πνεύματα, γνώση την οποία έχουν αρχικά αποκτήσει μέσω της πνευματικής αντίληψής τους.
Μερικές πρακτικές συμβουλές
Ο Επίσκοπος Ιγνάτιος, αφού πρώτα αναφέρει το πώς ακόμα και ο αγ. Συμεών ο Στυλίτης σχεδόν εξαπατήθηκε κάποτε από ένα δαίμονα που εμφανίστηκε μπροστά του με τη μορφή αγγέλου μέσα σε πύρινο άρμα, προειδοποιεί τους σημερινούς Ορθόδοξους Χριστιανούς: «Αφού οι άγιοι δεν ανεγνώριζαν πάντοτε τους δαίμονες που εμφανίζονταν μπροστά τους με τη μορφή αγίων αλλά και του ίδιου του Χριστού, πως είναι δυνατόν εμείς να σκεφτούμε ότι θα τους αναγνωρίσουμε χωρίς να πέσουμε σε σφάλμα; Ο μόνος τρόπος σωτηρίας από τα δαιμονικά πνεύματα είναι να αρνηθούμε πλήρως να έχουμε αντίληψη αυτών και επικοινωνία μαζί τους, αναγνωρίζοντας την ακαταλληλότητα του εαυτού μας για κάτι τέτοιο.
Οι άγιοι διδάσκαλοι του Χριστιανικού αγώνα ζητούν από τους ευσεβείς αγωνιστές να μην εμπιστεύονται κανενός είδους εικόνα ή οπτασία που θα εμφανιστεί ξαφνικά μπροστά τους, ούτε να αρχίζουν κουβέντα μαζί της, ούτε να της δίνουν καμιά προσοχή. Επίσης τους ζητούν να προφυλάσσουν τον εαυτό τους κατά τη διάρκεια αυτών των εμφανίσεων κάνοντας το σημείο του Σταυρού, να κλείνουν τα μάτια τους, και με ακλόνητη επίγνωση της αναξιότητας και της ακαταλληλότητάς τους να βλέπουν άγια πνεύματα, να ικετεύουν τον θεό ζητώντας Του να τους προστατεύει απ' όλες τις παγίδες και τις πλάνες που με πανουργία επινοούν εναντίον των ανθρώπων τα μοχθηρά πνεύματα.
Επιπλέον, ο Επίσκοπος Ιγνάτιος παραθέτει χωρίο από τον αγ. Γρηγόριο το Σιναϊτη: «Ποτέ να μην παραδεχθείς ότι και αν δείς, αισθητό ή νοερό, εξωτερικά ή εσωτερικά, ακόμα και οπτασία Χριστού ή δήθεν Αγγέλου, ή μορφή αγίου, ή να φαντάζεσαι φώς με το νου σου ή να δίνεις σ' αυτόν σχήμα. Γιατί κι ο ίδιος ο νους έχει από τη φύση του τη δύναμη της φαντασίας και εύκολα μπορεί να σχηματίζει τις μορφές όσων επιθυμεί, σ' εκείνους που δεν τον προσέχουν ακόμα με ακρίβεια, και προκαλεί βλάβη και στον εαυτό του.
Συμπέρασμα
Όταν έρθει η ώρα που είναι καθορισμένη από τον ένα και μοναδικό Θεό που μόνον Εκείνος τη γνωρίζει, είναι σίγουρο ότι θα εισέλθουμε κι εμείς στον κόσμο των πνευμάτων. Η ώρα αυτή δεν απέχει πολύ από τον καθένα μας! Μακάρι ο πανάγαθος Θεός να μας αξιώσει να ζήσουμε την επίγεια ζωή μας με τέτοιο τρόπο, ώστε κατά τη διάρκειά της να μπορέσουμε να διακόψουμε την επικοινωνία με τα πεπτωκότα πνεύματα, και να εισέλθουμε σε επικοινωνία με τα άγια πνεύματα έτσι ώστε, έχοντας απεκδυθεί το σώμα, να μπορέσουμε να συγκαταλεχθούμε με τα άγια και όχι με τα πεπτωκότα πνεύματα».
Η διδασκαλία αυτή του Επισκόπου Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ, γραμμένη περισσότερο από έναν αιώνα πριν, θα μπορούσε κάλλιστα να είχε γραφτεί σήμερα, αφού περιγράφει με τέτοια ακρίβεια τους πνευματικούς πειρασμούς της σύγχρονης εποχής κατά την οποία οι «θύρες της αντίληψης» - για να χρησιμοποιήσουμε μία δημοφιλή φράση ενός πειραματιστή του χώρου αυτού, του Αλντους Χάξλεϋ - έχουν ανοιχεθί για τους ανθρώπους σε βαθμό ασύλληπτο για την εποχή του Επισκόπου Ιγνατίου.
Αυτά τα λόγια δε χρειάζονται σχεδόν κανένα σχόλιο. Ο αναγνώστης που διαθέτει αντίληψη, ίσως να έχει ήδη αρχίσει να ερμηνεύσει βάσει αυτών τις «μεταθανάτιες» εμπειρίες που περιγράφουμε στο βιβλίο μας και ως εκ τούτου, ίσως έχει αρχίσει να συνειδητοποιεί τον τρομερό κίνδυνο που τέτοιες εμπειρίες συνεπάγονται για την ανθρώπινη ψυχή. Όποιος γνωρίζει καλά τη σχετική Ορθόδοξη διδασκαλία δεν μπορεί παρά να αντικρύσει με κατάπληξη και φρίκη την ευκολία με την οποία οι σημερινοί «Χριστιανοί» εμπιστεύονται τα οράματα και τις οπτασίες που αποτελούν ένα τόσο συχνό σημερινό φαινόμενο. Ο λόγος γι' αυτήν την ευπιστία είναι σαφής: ο Ρωμαιοκαθολικισμός και ο Προτεσταντισμός, αποκομμένοι εδώ και αιώνες από την Ορθόδοξη διδασκαλία και πρακτική της πνευματικής ζωής, έχουν απολέσει κάθε ικανότητα για σαφή διάκριση του κόσμου των πνευμάτων. Η απολύτως ουσιαστική Χριστιανική ιδιότητα της δυσπιστίας απέναντι στις «καλές» ιδέες και τα «καλά» συναισθήματα έχει καταντήσει τελείως ξένη προς αυτούς. Ετσι, οι «πνευματικές» εμπειρίες και οι εμφανίσεις πνευμάτων είναι ίσως πιο συχνές σήμερα παρά σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο της εποχής του Χριστιανισμού, και μία μωρόπιστη ανθρωπότητα είναι πρόθυμη και ικανή να δεχθεί τη θεωρία μίας «νέας εποχής» πνευματικών θαυμάτων ή μία «νέα έκχυση» του Αγίου Πνεύματος, έτσι ώστε να εξηγήσει αυτό το γεγονός. Η ανθρωπότητα έχει περιπέσει σε τέτοια πνευματική εξαθλίωση, που φαντάζεται ότι είναι «Χριστιανική» ακόμα και τη στιγμή που προετοιμάζεται για την εποχή των δαιμονικών «θαυμάτων» που είναι σημάδι των εσχάτων καιρών: «εισί γαρ πνεύματα δαιμονίων ποιούντα σημεία, ά εκπορεύεται επί τους βασιλείς της οικουμένης όλης, συναγαγείν αυτούς εις τον πόλεμον της ημέρας εκείνης της μεγάλης του Θεού του παντοκράτορος».
Θα πρέπει να προσθέσουμε ότι οι ίδιοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, ενώ θεωρητικά κατέχουν την αληθινή Χριστιανική διδασκαλία, σπανίως έχουν επίγνωση αυτής, και συχνά εξαπατούνται το ίδιο εύκολα με τους μη Ορθόδοξους. Είναι καιρός αυτή η διδασκαλία να ανακτήσει τη θέση της με τη δραστηριοποίηση αυτών που την έχουν κληρονομήσει!
Αποκαλύπτεται ότι εκείνοι που σήμερα περιγράφουν τις «μεταθανάτιες» εμπειρίες τους είναι τόσο ευκολόπιστοι σχετικά με αυτές όσο και κάθε άλλος που παραπλανήθηκε στο παρελθόν, σε όλα τα σύγχρονα σχετικά κείμενα υπάρχουν εξαιρετικά λίγες περιπτώσεις στις οποίες ένα πρόσωπο αναρωτιέται σοβαρά εάν τουλάχιστον ένα μέρος της εμπειρίας είναι δυνατόν να προέρχεται από το διάβολο. Ο Ορθόδοξος αναγνώστης, φυσικά, θα κάνει αυτήν την ερώτηση και θα προσπαθήσει να κατανοήσει τις «μεταθανάτιες» εμπειρίες κάτω από το φώς της πνευματικής διδασκαλίας των Ορθόδοξων Πατέρων και αγίων.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να προχωρήσουμε και να δούμε τι ακριβώς συμβαίνει στην ψυχή σύμφωνα με την Ορθόδοξη διδασκαλία, όταν, κατά τη στιγμή του θανάτου, αφήνει το σώμα και εισέρχεται στον κόσμο των πνευμάτων.
Τα εναέρια τελώνια
Ο λόγος του Θεού και το Αγιο Πνεύμα που ενεργεί μαζί με αυτόν μας αποκαλύπτει, μέσω τον αγίων, οι οποίοι είναι τα «σκεύη εκλογής του», ότι ο χώρος μεταξύ ουρανού και γής, η όλη κυανόχρωμη έκταση του αέρα που είναι ορατή στους ανθρώπους κάτω από τους ουρανούς, είναι ο χώρος όπου ενοικούν οι πεπτωκότες άγγελοι, οι οποίοι εκδιώχθηκαν από τα ουράνια. Ο Απόστολος Παύλος αποκαλεί τους πεπτωκότες αγγέλους «τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις» και τον επικεφαλή τους «τον άρχοντα της εξουσίας του αέρος». Υπάρχει ένα πλήθος πεπτωκότων αγγέλων διασκορπισμένων απ' άκρη σ' άκρη στη διάφανη, απέραντη έκταση που βλέπουμε από πάνω μας. Δε σταματούν να ενοχλούν όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες και κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, δεν υπάρχει καή πράξη, δεν υπάρχει έγκλημα στο οποίο να μην είναι πρωταίτιοι και συμμετέχοντες, προδιαθέτουν και καθοδηγούν τους ανθρώπους προς την αμαρτία με κάθε δυνατό μέσο.
«Ο αντίδικος υμών διάβολος ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» τόσο κατά την επίγεια ζωή όσο και μετά το χωρισμό της ψυχής από το σώμα. Όταν η ψυχή ενός χριστιανού, αφήνοντας την επίγεια κατοικία της, αρχίζει να αγωνίζεται να φτάσει στην ουράνια πατρίδα περνώντας μέσα από το χώρο των εναέριων πνευμάτων, οι δαίμονες τη σταματούν, πασχίζουν να εντοπίσουν σε αυτήν κάποια ομοιότητα μαζί τους, με την αμαρτία τους, με την πτώση τους, και να τη σύρουν κάτω στην κόλαση «εις το πύρ το αιώνιον το ητοιμασμένον τω διαβόλω και τοις αγγέλοις αυτού (στην αιώνια φωτιά που έχει ετοιμασθή δια τον διάβολον και τους αγγέλους του.). Επομένως, ενεργούν βάσει του δικαιώματος που έχουν αποκτήσει.
Μετά την πτώση του Αδάμ, συνεχίζει ο επίσκοπος Ιγνάτιος, όταν ο άνθρωπος αποκλείστηκε από τον παράδεισο και ο Θεός έβαλε ένα Χερουβείμ με φλόγινη ρομφαία να τον φυλάττει, «και εξέβαλε τον Αδάμ και κατώκισεν αυτόν απέναντι του παραδείσου της τρυφής και έταξε τα Χερουβείμ και την φλογίνην ρομβαίαν την στρεφομένη φυλάσσειν την οδόν του ξύλου της ζωής», ο αρχηγός των πεπτωκότων αγγέλων, ο σατανάς, μαζί με ορδές υποταγμένων σε αυτόν πνευμάτων «στάθηκε πάνω στην ατραπό που οδηγεί από τη γή στον παράδεισο, και από εκείνη τη στιγμή μέχρι τη στιγμή του σωτήριου πάθους και του ζωοποιού θανάτου του Χριστού δεν επέτρεπε να περάσει από αυτήν την ατραπό ούτε μία ανθρώπινη ψυχή μετά την έξοδό της από το σώμα. Οι πύλες του ουρανού ήταν αιωνίως κλειστές για τους ανθρώπους. Μετά το θάνατό τους, τόσο οι δίκαιοι όσο και οι αμαρτωλοί κατέρχονταν στην κόλαση. Οι αιώνιες πύλες και ο αδιάβατος δρόμος άνοιξαν μόνο για τον Κύριό μας Ιησού Χριστό». Μετά τη λύτρωση που μας χάρισε ο Ιησούς Χριστός, «όλοι αυτοί που έχουν απροκάλυπτα απορρίψει το Λυτρωτή αποτελούν την κληρονομιά του σατανά: οι ψυχές τους, μετά τον αποχωρισμό τους από το σώμα, κατέρχονται κατευθείαν στην κόλαση. Αλλά και οι Χριστιανοί που ρέπουν προς την αμαρτία είναι επίσης ανάξιοι να αναληφθούν από την επίγεια ζωή στη μακάρια αιωνιότητα. Η ίδια η δικαιοσύνη απαιτεί να υπάρξει μία στάθμιση και μία αξιολόγηση αυτών των μορφών προδοσίας προς το Λυτρωτή. Χρειάζεται κάποια κρίση και διάκριση προκειμένου να καθορισθεί, εάν τα όσα επικρατούν στην ψυχή την προορίζουν για την αιώνια ζωή ή τον αιώνιο θάνατο. Η ανυπόκριτη Κρίση του Θεού αναμένει την ψυχή του κάθε Χριστιανού μετά την αναχώρησή της από το σώμα, όπως άλλωστε έχει πει και ο απόστολος Παύλος: «απόκειται τοις ανθρώποις άπαξ αποθανείν, μετά δε τούτο κρίσις.
Για τη δοκιμασία των ψυχών καθώς περνούν μέσα από τον αέρα, έχουν τοποθετηθεί από τις σκοτεινές δυνάμεις ξεχωριστοί τόποι κρίσης και φρουροί με αξιοσημείωτη τάξη. Στα υποουράνια στρώματα, από τη γη μέχρι τον ίδιο τον ουρανό, ορθώνονται λεγεώνες πεπτωκότων πνευμάτων που φρουρούν τη διάβαση της ψυχής. Κάθε τμήμα είναι υπεύθυνο για μία ειδική μορφή αμαρτίας και ελέγχει την ψυχή και ελέγχει την ψυχή γι' αυτήν τη μορφή αμαρτίας, όταν η ψυχή φθάνει εκεί. Στα Πατερικά κείμενα οι εναέριοι δαιμονικοί φρουροί και οι τόποι κρίσης αποκαλούνται τελώνια, και τα πνεύματα τα οποία υπηρετούν σε αυτούς αποκαλούνται εισπράκτορες».
Πώς να κατανοήσουμε τα τελώνια
Πριν παρουσιάσουμε εκτενέστερα τη διδασκαλία του Επίσκοπου Ιγνατίου περί των εναέριων τελωνίων, αξίζει να σημειώσουμε τις επιφυλάξεις που διατυπώνουν δυό Ορθόδοξοι στοχαστές, ένας σύγχρονος και ένας αρχαίος, για όσους προχωρούν στην εξερεύνηση της υπερκόσμιας πραγματικότητας.
Το 19ο αιώνα, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Μόσχας, πραγματευόμενος το θέμα της κατάστασης των ψυχών μετά το θάνατο, γράφει: «Πρέπει να σημειώσουμε ότι, όπως ακριβώς συμβαίνει γενικά με τις αναπαραστάσεις των στοιχείων του πνευματικού κόσμου για εμάς που είμαστε ενδεδυμένοι με τη σάρκα, ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία είναι ανθρωπομορφικά και λιγότερο ή περισσότερο αντιληπτά μέσω των αισθήσεων είναι αναπόφευκτα παρόντα. Ετσι, ειδικότερα, αυτά τα χαρακτηριστικά ενυπάρχουν και στη λεπτομερή διδασκαλία περί τελωνίων τα οποία διαβαίνει η ψυχή μετά τον αποχωρισμό της από το σώμα». Συνεπώς πρέπει να εδραιώσουμε στη μνήμη μας την οδηγία την οποία έδωσε ο άγγελος στον αγ. Μακάριο Αλεξανδρείας ευθύς αφότου άρχεσε να του μιλά για τα τελώνια: Να δέχεστε τα γήινα εδώ ως το πιο αδύναμο είδος αναπαράστασης των ουρανίων. Πρέπει να φανταζόμαστε τα τελώνια όχι με μία χονδροειδή και αισθητή, αλλά - όσο είναι δυνατό για μας- με μία πνευματική έννοια, και να μην αγκιστρωνόμαστε σε λεπτομέρειες οι οποίες παρουσιάζονται ποικιλοτρόπως σε διάφορους συγγραφείς και διηγήσεις της ίδιας της Εκκλησίας, μολονότι η βασική ιδέα των τελωνίων είναι μία και η αυτή».
Μερικά συγκεκριμένα παραδείγματα από τέτοιες λεπτομέρειες που δεν πρέπει να ερμηνεύονται με «χονδροειδή» και «αισθητό» τρόπο παρατίθενται από τον αγ. Γρηγόριο τον Διάλογο στο Τέταρτο Βιβλίο των Διαλόγων του, το οποίο, όπως έχουμε ήδη δει, είναι ειδικά αφιερωμένο στο θέμα της μετά θάνατον ζωής.
Έτσι, περιγράφοντας το μεταθανάτιο όραμα κάποιου Ρεπαράτου, ο οποίος είδε έναν αμαρτωλό ιερέα να καίγεται στην κορυφή μίας τεράστιας νεκρικής πυράς, ο αγ. Γρηγόριος σημειώνει: «Εξάλλου ο Ρεπαράτος είδε πυρά να παρασκευάζεται, όχι γιατί στον άδη καίνε ξύλα για να βάλουν φωτιά, αλλά υπό το πρίσμα του ότι θα τα διηγείτο στους ζωντανούς. Έτσι είδε να χρησιμοποιούνται για τον εμπυρισμό των φαύλων ανθρώπων εκείνα τα υλικά, με τα οποία συνήθως τρέφεται το σωματικό πυρ στους ζωντανούς, ούτως ώστε ακούγοντας για τα συνηθισμένα, με αυτά να μαθαίνουν τι φόβο πρέπει να έχουν για τα ασυνήθιστα».
Σε μία άλλη περίπτωση, ο αγ. Γρηγόριος περιγράφει το πώς ένας άνδρας στάλθηκε πίσω στη ζωή μετά το θάνατό του εξ αιτίας ενός «λάθους» - κάποιος άλλος με το ίδιο όνομα ήταν αυτός που είχε κληθεί να φύγει από τη ζωή, κάτι που έχει επίσης συμβεί και στις σημερινές «μεταθανάτιες» εμπειρίες- και κατόπιν προσθέτει: «Όταν γίνεται αυτό, δεν πρόκειται για λάθος, αλλά για νουθεσία. Γιατί η θεϊκή αγαθότητα κατά μεγάλη δωρεά της ευσπλαχνίας Της οικονομεί, ώστε μερικοί ακόμη και μετά την έξοδο ξαφνικά ξαναγυρίζουν στο σώμα, και αρχίζουν τελικά να φοβούνται τις βασάνους του άδη, τώρα που τις είδαν, κι ας μην πίστευαν προηγουμένως, όταν τις άκουγαν».
Αναφερόμενος επίσης σε κάποιον άνθρωπο ο ποίος σε μεταθανάτιο όραμα είδε σπίτια καμωμένα από χρυσό στον παράδεισο, ο αγ. Γρηγόριος σχολιάζει: «Ποιος, που έχει σώας τας φρένας, θα καταλάβαινε έτσι; ...; δηλαδή είναι οπωσδήποτε σίγουρο πως θα κτίσει τη μονή του από χρυσό, επειδή είναι χάρη στην απλοχεριά των ελεημοσυνών του που θα αξιωθεί του αιωνίου φωτός».
Σε επόμενα κεφάλαια θα έχουμε την ευκαιρία να πούμε περισσότερα σχετικά με την διαφορά μεταξύ οράσεων του άλλου κόσμου και πραγματικών «εξωσωματικών» εμπειριών του κόσμου τούτου - οι εμπειρίες των τελωνίων, και πολλές από τις σημερινές «μεταθανάτιες» εμπειρίες, σαφώς ανήκουν στην τελευταία κατηγορία, όμως, προς το παρόν, μας είναι αρκετό να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να προσεγγίζουμε με επιφυλακτικότητα και σοβαρότητα όλες τις εμπειρίες από τον άλλο κόσμο. Κανείς άνθρωπος ο οποίος έχει επίγνωση της Ορθόδοξης διδασκαλίας δε θα έλεγε ότι τα τελώνια δεν είναι «αληθινά», ότι δε βιώνονται από την ψυχή μετά τον θάνατο. Πρέπει όμως να έχουμε οπωσδήποτε υπόψη μας ότι αυτές οι εμπειρίες δεν εκδηλώνονται στον τραχύ, υλικό μας κόσμο, ότι τόσο ο χρόνος όσο και ο χώρος, αν και προφανώς υφίστανται, έχουν μία τελείως διαφορετική έννοια από αυτήν με την οποία τους αντιλαμβανόμαστε στη γή και τέλος, ότι όλες οι αναφορές τέτοιων εμπειριών σε γήινη γλώσσα αποτυγχάνουν να εκφράσουν την πραγματικότητα. Οποιοσδήποτε διαθέτει μία εξοικείωση με το είδος της Ορθόδοξης γραμματείας που περιγράφει τη μεταθανάτια πραγματικότητα κατά κανόνα γνωρίζει πώς να διακρίνει ανάμεσα στις πνευματικές πραγματικότητες που περιγράφονται εκεί και τις δευτερεύουσες λεπτομέρειες που μπορεί μερικές φορές να εκφράζονται σε συμβολική ή φανταστική γλώσσα. Συνεπώς, φυσικά, δεν υπάρχουν ορατά «σπίτια» ή «θάλαμοι» στον αέρα όπου συλλέγονται τα «τέλη», και όπου αναφέρεται ότι υπάρχουν «ρολά παπύρου ή περγαμηνής» και άλλα όργανα γραπτής καταχώρησης των αμαρτιών , ή «ζυγαριές» με τις οποίες ζυγίζονται οι αρετές, ή «χρυσός» με τον οποίο πληρώνονται τα «χρέη»- σε όλες αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να κατανοήσουμε σωστά τις παραπάνω εικόνες ως συμβολικά ή ερμηνευτικά μέσα που χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν την πνευματική πραγματικότητα την οποία αντιμετωπίζει εκείνη την ώρα η ψυχή. Το εάν ή όχι η ψυχή όντως βλέπει τις εικόνες αυτές, λόγω της ισόβιας συνήθειάς της να βλέπει την πνευματική πραγματικότητα μόνον μέσω των σωματικών αισθήσεων, ή το εάν αργότερα μπορεί να θυμηθεί την εμπειρία μόνο μέσω της χρήσης τέτοιων εικόνων, ή το εάν απλώς αδυνατεί να εκφράσει αυτό που έχει βιώσει με κάποιον άλλο τρόπο, όλα αυτά συνιστούν ένα τελείως δευτερεύον ερώτημα που δε φαίνεται ότι ήταν σημαντικό για τους άγιους Πατέρες και τους συγγραφείς των Βίων Αγίων οι οποίοι έχουν καταγράψει τέτοιες εμπειρίες. Το βέβαιο είναι ότι όντως υπάρχει ένας έλεγχος από τους δαίμονες, οι οποίοι εμφανίζονται με μία τρομακτική αλλά ανθρώπινη μορφή, κατηγορούν τον άνθρωπο που μόλις έχει πεθάνει για τις αμαρτίες του και κυριολεκτικά προσπαθούν να αρπάξουν με τη βία το λεπτό σώμα της ψυχής, το οποίο κρατούν σφιχτά και σταθερά οι άγγελοι, και όλα αυτά συμβαίνουν στον αέρα που βρίσκεται από πάνω μας και μπορούν να τα δούν μόνον εκείνοι που οι οφθαλμοί τους έχουν ανοιχθεί στην πνευματική πραγματικότητα. Ας επανέλθουμε τώρα στην παράθεση της Ορθόδοξης διδασκαλίας περί τελωνίων από τον Επίσκοπο Ιγνάτιο:
Πατερικές μαρτυρίες για τα τελώνια
Ο Μέγας Αθανάσιος, στο πασίγνωστό έργο του Βίος του αγ. Αντωνίου του Μεγάλου, περιγράφει πώς ο αγ. Αντώνιος, «κάποτε, την ώρα του φαγητού, εκεί που σηκώθηκε να προσευχηθεί γύρω στην ενάτη ώρα (σημερινή 3 μ.μ.), ένοιωσε μέσα του να συναρπάζεται νοερά, και το παράδοξο, ότι στεκόταν κι έβλεπε τον εαυτό του σαν να ήταν έξω από τον εαυτό του, και πως τον οδηγούσαν άγγελοι στον αέρα. Έπειτα έβλεπε μερικούς μοχθηρούς και φοβερούς (δαίμονας) να στέκονται στον αέρα και να θέλουν να τον εμποδίσουν να μη διαβή (προς τον ουρανό). Επειδή εκείνοι που τον οδηγούσαν (οι Άγγελοι του Θεού) αντιμάχονταν, αυτοί τους ζητούσαν το λόγο πώς και γιατί παίρναν την ευθύνη του. Ηθελαν να ζητήσουν λογαριασμό της ζωής του από τότε που γεννήθηκε. Αλλά τους εμπόδιζαν οι οδηγούντες τον Αντώνιον, λέγοντάς τους: - Τα μεν αμαρτήματα από της γεννήσεώς του τα έσβησε ο Κύριος, αφ' ότου δε έγινε μοναχός και αφοσιώθηκε στο Θεό σας επιτρέπομε να κάμετε λόγο.
Τότε επειδή οι δαίμονες κατηγορούσαν μόνον χωρίς να έχουν και επιχειρήματα, αφέθηκε ελεύθερος και ανεμπόδιστος ο δρόμος και αμέσως είδε τον εαυτό του σαν να ερχόταν και να στέκεται κοντά του και ήταν πάλιν ο ίδιος ο Αντώνιος (όπως πριν).
Τότε, ξέχασε τελείως το φαγητό και έμεινε το υπόλοιπον της ημέρας και όλη την νύχτα στενάζοντας και προσευχόμενος. Διότι θαύμαζε βλέποντας με πόσους εχθρούς έχομε να παλέψωμε, και πόσους κόπους έχει να καταβάλη κανείς για να διαβή τον αέρα (προς τον ουρανό). Θυμόταν και πώς αυτά εννοούσε ο απόστολος όταν έλεγε: «Διότι δεν διεξάγομεν πάλην με σάρκα και αίμα, αλλά με τας αρχάς, τας εξουσίας, τους κοσμοκράτορας του σκοτεινού τούτου κόσμου, με τα πονηρά πνεύματα εις τους ουρανούς», «Τον άρχοντας της εξουσίας του αέρος». Ο απόστολος γνωρίζει ότι τα εναέρια πνεύματα επιζητούν ένα και μόνον πράγμα, το πώς να εμποδίσουν την ελεύθερη άνοδό μας στον ουρανό, και αγωνίζονται με διακαή πόθο να μας στερήσουν αυτή τη δυνατότητα. Ετσι, μας παρακινεί: «Ενδυθήτε την πανοπλίαν του Θεού, διά να μπορέσετε να αντισταθήτε κατά την πονηράν ημέραν», «Διά να εντραπή ο εχθρός που δεν θα έχη να πή τίποτα κακόν για μάς».
Ο αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, περιγράφοντας την ώρα του θανάτου, διδάσκει: «Στο ταξίδι μας μέσα από τον αέρα, θα έχουμε ανάγκη από πολλές προσευχές, πολλούς βοηθούς, πολλές αγαθοεργίες καθώς και από την αδιάλειπτη μεσιτεία των αγίων αγγέλων. Αφού ακόμα κι όταν έχουμε ανάγκη από κάποιον οδηγό, πόσο περισσότερη ανάγκη θα έχουμε τότε από οδηγούς και βοηθούς οι οποίοι θα μας περάσουν μέσα από τις αόρατες δυνάμεις και τους κοσμοκράτορες του σκοτεινού τούτου κόσμου που κατοικούν στον αέρα και ονομάζονται κατήγοροι και εισπράκτορες τελών».
Ο αγ. Μακάριος ο Μέγας γράφει: «Σύ, όμως, ακούοντας ότι υπάρχουν ποταμοί δρακόντων, στόματα λεονταριών και σκοτεινές δυνάμεις που βρίσκονται κάτω από τον ουρανό, και φωτιά που καίει και κοχλάζει στα μέλη, τα θεωρείς αυτά σαν ανύπαρκτα, επειδή δε γνωρίζεις ότι αν δε δεχθείς τον αρραβώνα του αγίου Πνεύματος -« Εκείνος δεν που μας στερεώνει μαζί μ' εσάς εις τον Χριστόν και μας έχρισε είναι ο Θεός, ο Οποίος μας εσφράγισε και έδωκε στις καρδιές μας το Πνεύμα σαν αρραβώνα» - όταν η ψυχή θ' αποχωρίζεται από το σώμα, θα κυριαρχήσουν πάνω σ' αυτήν και δε θα σ' αφήσουν ν' ανεβείς στους ουρανούς».
Ο αγ. Ησαίας ο Εγκλειστος, Πατέρας της Φιλοκαλίας που έζησε τον 6ο αιώνα, διδάσκει ότι οι Χριστιανοί «θα πρέπει καθημερινά να έχουμε το θάνατο μπροστά στα μάτια μας και να ανακρίνουμε τον εαυτό μας κάθε μέρα, ώστε η ψυχή μας να χωριστεί ανώδυνα από το σώμα εκείνη την ώρα και να διέλθει από τις δυνάμεις του σκότους που μέλλουν να τη συναντήσουν στον αέρα».
«Όταν η ψυχή εξέλθει από το σώμα τη συνοδεύουν οι άγγελοι, και ύστερα οι δυνάμεις του σκότους βγαίνουν να τη συναντήσουν, θέλοντας να την αρπάξουν και ελέγχοντάς την μήπως τυχόν βρούν κάτι δικό τους σ' αυτήν».
Παρομοίως, ο αγ. Ησύχιος, Πρεσβύτερος Ιεροσολύμων, ο οποίος έζησε τον 5ο αιώνα, διδάσκει: «Θα έρθει και σε μάς η ώρα του θανάτου, θα έρθει και δεν είναι δυνατό να τον αποφύγομε. Και είθε τότε, όταν έρθει ο άρχοντας του κόσμου και του αέρα, να βρεί τα αμαρτήματά μας λίγα και μηδαμινά για να μη μάς ελέγξει στ' αλήθεια».
Ο αγ. Γρηγόριος ο Διάλογος (+604) γράφει στις Ομιλίες του στα Ευαγγέλια: Πρέπει να συλλογιζόμαστε βαθιά πόσο φρικιαστική θα είναι για μάς η ώρα του θανάτου, πόσος τρόμος θα καταλάβει εκείνη την ώρα την ψυχή μας, πόσο έντονα θα θυμηθούμε όλες τις αμαρτίες μας και θα λησμονήσουμε όλες τις ευτυχισμένες στιγμές της επίγειας ζωής μας, πόσο φόβο θα νιώσουμε, και πόση ανησυχία ενώπιον του Κριτή. Την ώρα του θανάτου τα μοχθηρά πνεύματα θα γυρέψουν να μάθουν από την απερχόμενη ψυχή τα όσα έπραξε κατά τη διάρκεια της επίγειας ζωής της, τότε θα παρουσιάσουν μπροστά της τις αμαρτίες προς τις οποίες την είχαν προδιαθέσει, έτσι ώστε να τη σύρουν στο μαρτύριο ως συνεργό τους. Γιατί όμως μιλάμε μόνον για την αμαρτωλή ψυχή, αφού τα μοχθηρά πνεύματα πλησιάζουν ακόμα και τους εκλεκτούς ανάμεσα στους αποθνήσκοντες και ζητούν τους δικούς τους, αυτούς τους οποίους έχουν καταφέρει να κατακτήσουν; Ανάμεσα στους ανθρώπους υπήρξε μόνον Ενας ο Οποίος πριν από το Πάθος του είπε άφοβα: Δεν θα μιλήσω πλέον πολύ μαζί σας, διότι έρχεται ο άρχων του κόσμου, και δεν έχει επάνω μου καμμίαν δύναμιν».
Ο αγ. Εφραίμ ο Σύρος (+373) περιγράφει με τον ίδιο τρόπο την ώρα του θανάτου και την κρίση στα τελώνια: « Τη στιγμή που θα φθάσουν στη συνέχεια οι δεσποτικές δυνάμεις, τη στιγμή που θα κατέβουν οι φοβερές στρατιές, όταν οι θείοι ψυχοπομποί θα καλέσουν την ψυχή να αναχωρήσει από το σώμα, όταν ο αλύγιστος Άγγελος θα ζητά να μας σύρει με τη βία στο δικαστήριο, και όταν τον αντικρίσει αυτόν ο ταλαίπωρος άνθρωπος ...; θα συγκλονισθεί ολόκληρος, θα τρέμει ολόκληρος, θα ταραχθεί ολόκληρος ...; Τότε παραλαμβάνοντας οι άγγελοι την ψυχή διά μέσου του αέρος, πηγαίνουν στον τόπο όπου στέκονται οι αρχές, οι εξουσίες και οι κοσμοκράτορες των εχθρικών δυνάμεων, οι σκληροί κατήγοροί μας, οι φοβεροί τελώνες και ελεγκτές και εισπράκτορες, οι οποίοι τη συναντούν στον αέρα, ελέγχοντας, εξετάζοντας, παρουσιάζοντας τα αμαρτήματα και τα χρέη του ανθρώπου, της νιότης και των γηρατειών, όσα έκανε με τη θέλησή του και όσα χωρίς τη θέλησή του, με έργα, με λόγια, με σκέψεις. Μεγάλος θα είναι ο φόβος εκεί, μεγάλος θα είναι ο τρόμος της ταλαίπωρης ψυχής. Θα είναι απερίγραπτη η πίεση που θα δοκιμάζει τότε, καθώς αυτή θα κρατιέται, θα συνταράζεται, θα συκοφαντείται, θα σπρώχνεται, θα εμποδίζεται από το πλήθος των μυριάδων εχθρών, για να μην κατοικήσει στο φώς, για να μην μπεί στη χώρα των ζώντων. Και από τη μιά, οι άγιοι Άγγελοι παραλαμβάνουν την ψυχή και την οδηγούν ...;».
Αλλά και οι ακολουθίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας περιέχουν πολλές αναφορές στα τελώνια. Ετσι, στην Οκτώηχο, έργο του αγ. Ιωάννη του Δαμασκηνού, Πατέρα του 8ου μ.χ. αιώνα διαβάζουμε: « Ω Παρθένε, την ώρα του θανάτου μου διάσωσέ με από τα χέρια των δαιμόνων, και την κρίση, και την κατηγορία, και τη φοβερή δοκιμασία, και από τα φθονερά τελώνια, και τον μανιασμένο άρχοντα και την αιώνια καταδίκη, Ω Μητέρα του Θεού».
«Όταν έρθει η ώρα να διαχωριστεί βίαια η ψυχή μου από τα μέλη του σώματος τότε μεσίτευσε για μένα, Θεονύμφευτε, ώστε να διέλθω ανεμπόδιστα από τους άρχοντες του σκότους που βρίσκονται στον αέρα».
Ο Επίσκοπος Ιγνάτιος παραθέτει δεκαεπτά άλλα τέτοια παραδείγματα από λειτουργικά βιβλία, τα οποία φυσικά δεν απαρτίζουν το πλήρες σύνολο των σχετικών αναφορών.
Η πιο λεπτομερής από όλες τις συζητήσεις των πρώτων Πατέρων της Εκκλησίας σχετικά με τη διδασκαλία περί των εναέριων τελωνίων εκτίθεται στην Ομιλία για την Αναχώρηση της Ψυχής από τον αγ. Κύριλλο Αλεξανδρείας (+444). Μεταξύ πολλών άλλων, στην Ομιλία του ο αγ. Κύριλλος λέει: «Ω ψυχή, τι φόβος και τρόμος σε περιμένει την ημέρα του θανάτου! Θα δείς να στέκονται μπροστά σου φρικτοί, άγριοι, αμείλικτοι, ανηλεείς, αισχροί δαίμονες, σαν μαύροι Αιθίοπες. Αυτή και μόνο η όψη τους είναι χειρότερη από οποιοδήποτε μαρτύριο. Η ψυχή, βλέποντάς τους, ταράζεται, αναστατώνεται, ανησυχεί, γυρεύει να κρυφτεί, προστρέχει γρήγορα στους αγγέλους του Θεού για να την βοηθήσουν. Οι άγιοι άγγελοι την κρατούν και μαζί τους περνά μέσα από τον αέρα και ανέρχεται προς τον ουρανό, εκεί συναντά τα τελώνια τα οποία φρουρούν το δρόμο από τη γή στον ουρανό, σταματώντας την ψυχή και εμποδίζοντάς της να ανέλθει υψηλότερα. Κάθε τελώνιο ελέγχει τις αμαρτίες που του αντιστοιχούν, κάθε αμαρτία, κάθε πάθος έχει τους δικούς του εισπράκτορες και ελεγκτές».
Πολλοί άλλοι άγιοι Πατέρες, πριν και μετά τον αγ. Κύριλλο, πραγματεύονται ή θίγουν εν συντομία το θέμα των τελωνίων. Αφού παραθέσει πολυάριθμα σχετικά αποσπάσματα, ο προαναφερθείς ιστορικός της Εκκλησιαστικής διδασκαλίας που έζησε το 19ο αιώνα, καταλήγει: «Μια τέτοια αδιάλειπτη, σταθερή και καθολική χρήση της διδασκαλίας περί τελωνίων από την Εκκλησία, ειδικά μεταξύ των Πατέρων του 4ου αιώνα, μαρτυρεί αναμφισβήτητα ότι η διδασκαλία αυτή μεταβιβάστηκε σε αυτούς από τους διδασκάλους των προηγούμενων αιώνων και βασίζεται στην αποστολική παράδοση».
via
