Η καλύτερη γνήσια ορθόδοξη ταινία

Η καλύτερη γνήσια ορθόδοξη ταινία

Η δική μου άποψη σε μία πρόταση είναι: Όταν θα τελειώσει η ταινία θα είναι σαν να έχετε διαβάσει όλη την Φιλοκαλία.
  Μην την χάσετε για κανέναν λόγο.

Διαβάζουμε στη "Ζωηφόρο"

Πρόκειται για μία ἐκπληκτική πραγματικά ταινία, ἑνός Ρώσου σκηνοθέτη, τοῦ Πάβελ Λουνγκίν.

Ἡ ὑπόθεσή της παράξενη καί ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρουσα. Ἕνας ἄνθρωπος, κατά τή διάρκεια τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κάτω ἀπό ψυχολογική πίεση τῶν Γερμανῶν πού τόν εἶχαν αἰχμαλωτίσει, σκοτώνει τόν καπετάνιο τοῦ πλοίου στό ὁποῖο ὑπηρετοῦσε. Τώρα ζεῖ καί ὑπηρετεῖ σέ ἕνα μοναστήρι, ἀπομονωμένος ἀπό τόν κόσμο. Ἔχει τή φήμη τοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά αὐτός πιστεύει ὅτι εἶναι ἕνα τίποτε. Ἡ ταινία περιγράφει στιγμές ἀπό τή ζωή ἐνός σύγχρονου διά Χριστόν σαλοῦ, ὁ ὁποῖος ἔχει προορατικό χάρισμα, καταφέρνει νά προβληματίσει τούς μοναχούς του μοναστηριοῦ στό ὁποῖο ἀνήκει, χωρίς νά ζεῖ ἀνάμεσά τους, παρά μόνο γιά τήν λατρεία τοῦ Θεοῦ, ὄντας ἀπομονωμένος σέ ἕνα μικρό νησί, ὅπου περνᾶ τίς μέρες του μέ προσευχή καί μετάνοια. Ὁ Θεός ὅμως δέν τόν λησμονεῖ καί λίγο πρίν τό τέλος τῆς ζωῆς του θά συναντήσει καί πάλι τόν καπετάνιο του πού νόμιζε ὅτι εἶχε σκοτώσει, θά θεραπεύσει τήν κόρη του ἀπό τά δαιμόνια καί θά ἀναπαυθεῖ ἐν εἰρήνῃ.

Ὁ μοναχός Ἀνατόλι μᾶς παρουσιάζει μία ἄλλη εἰκόνα γιά τόν κόσμο μας. Νόημα δέν ἔχει ἡ ταχύτητα, ἡ πολυτέλεια, ἡ ἀπόλαυση, τό καλό φαγητό, ἀλλά ἡ ἀγάπη στό Θεό. Ἡ προσευχή καί ἡ συναίσθηση τῆς ἁμαρτίας ἀλλάζουν ἐσωτερικά τόν ἄνθρωπο. Τά θαύματα ἔχουν νά κάνουν μέ τήν πίστη στό Θεό καί ὄχι μέ μαγικές δυνάμεις. Ἡ ζήλεια καί ὁ ἀνταγωνισμός δέν νικοῦν τόν ἄνθρωπο πού πιστεύει ἀπό τήν καρδιά του. Ἡ ταπείνωση, ἡ ἀληθινή ἀγάπη, πού μπορεῖ νά εἶναι καί σκληρή, ἡ δύναμη τῆς νοερᾶς προσευχῆς, δηλαδή τοῦ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν», δίνουν ἕνα ἄλλο νόημα στή ζωή μας. Ἐπίσης, ποτέ τά πράγματα δέν εἶναι ὅπως φαίνονται. Αὐτός πού ἀγαπᾶ ἀληθινά, βλέπει τό μέσα τοῦ ἀνθρώπου καί ξέρει νά συγχωρεῖ. Αὐτό ἄλλωστε, κάνει ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος ζητεί ἀπό τόν ἄνθρωπο πρῶτα τήν καρδιά του.

Ἡ ταινία γυρίστηκε τό 2006 καί προβλήθηκε στό Φεστιβάλ Κινηματογράφου τῆς Θεσσαλονίκης. Οἱ ἠθοποιοί, μέ κορυφαῖο τόν διάσημο στή Ρωσία. Πέτρ Μαμόνοβ πού ἀποδίδει ἐκπληκτικά τό ρόλο τοῦ μοναχοῦ Ἀνατόλι, μᾶς κάνουν νά ζοῦμε κυριολεκτικά τά γεγονότα, ἐνῶ ἡ σκηνοθεσία τοῦ βραβευμένου στό φεστιβάλ τῶν Καννῶν Πάβελ Λουνγκίν μας ἀφήνει φορτωμένους μέ ὄμορφες εἰκόνες ἀλλά καί ἐρωτηματικά γιά τήν ἴδια μας τή ζωή. Ἰδιαίτερα ἐντυπωσιακές οἱ σκηνές μέ τή νέα κοπέλα πού θέλει νά κάνει ἔκτρωση, τό θαῦμα τοῦ παιδιοῦ πού περπατᾶ, ἐνῶ ἡ μάνα του ἀκόμη καί τότε σκέπτεται τή ζωή της καί τή δουλειά της, τό κάψιμο τῶν πολυτελῶν ρούχων τοῦ ἡγουμένου, ὁ ὁποῖος ἔχει χάσει τό νόημα τῆς πνευματικότητας, καί οἱ δυνατοί διάλογοι μεταξύ τοῦ Ἀνατόλι καί τοῦ Ἰώβ, τοῦ μορφωμένου μοναχοῦ πού δέν μπορεῖ νά καταλάβει ποιό εἶναι τελικά τό ἀληθινό περιεχόμενο τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

Ἡ πίστη δίνει δύναμη καί νόημα νά ἀντέξουμε ἀκόμη καί στίς μεγαλύτερες ψυχολογικές δοκιμασίες. Ἀρκεῖ νά θυσιάσουμε κάτι ἀπό τό «Ἐγώ»μας. Νά διαλέξουμε τήν ἐμπιστοσύνη στό Θεό, πού ξέρει καί θεραπεύει κάθε θλίψη μας. Κάποτε, μπορεῖ νά ἀργήσει νά μᾶς δώσει τήν ἀπάντηση. Ὅμως δέν ξεχνᾶ.

Μία ταινία βγαλμένη ἀπό τήν ρωσική παράδοση, πού μπορεῖ νά μήν ἔγινε blockbuster (στήν Ἑλλάδα δέν διανεμήθηκε στίς κινηματογραφικές αἴθουσες λόγω τοῦ «προοδευτισμοῦ» μας, πού δέν μᾶς ἐπιτρέπει νά βλέπουμε τέτοια θεάματα), ἀλλά δείχνει ἕναν ἄλλο τρόπο τέχνης, πού μιλᾶ στήν ψυχή μας.

Μ. Θ. (Βήματα Νο 6)

Κριτική

Τὸ ἐξ Ἀνατολῆς φῶς… «ΤΟ ΝΗΣΙ» μία ταινία -μήνυμα πνευματικότητας ἀπὸ τὴ σημερινὴ Ῥωσία. Τὸν Νοέμβριο τοῦ 2006 κυκλοφόρησε στὴ Ῥωσία μὲ μεγάλη ἐπιτυχία ἡ ταινία τοῦ Ῥώσου σκηνοθἑτη Παύλου Λουνγκίν «ΤΟ ΝΗΣΙ». Δὲν ἔχω τὴν ίκανότητα τοῦ κριτικοῦ κινηματογράφου, γιὰ νὰ παρουσιάσω τὸ ἔργο τοῦ σκηνοθέτη καὶ τὰ βαθειὰ νοήματα, τὰ ἀνθρώπινα, πνευματικὰ καὶ πλήρως θεολογημένα, ποὺ συνθέτουν τὸ μήνυμα τῆς ταινίας πρός τὸ σύγχρονο ἄνθρωπο. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ θὰ μεταφέρω ἐδῶ μερικὰ ἀπὸ τὰ ὅσα ἔχω διαβάσει στὶς ρωσικὲς ἱστοσελίδες, ποὺ πραγματεύονται τὴν ἐπιτυχία αὐτῆς τῆς ταινίας. Ἡ ταινία μᾶς παρουσιάζει ἕνα ἐπεισόδιο τοῦ Β´ Παγκοσμίου Πόλεμου σὲ νησὶ στὴ Λευκὴ Θάλασσα, ὅπου ἀρχίζει ἡ τραγωδία ἑνὸς νεαροῦ ῥώσου ναύτη θερμαστῆ, ποὺ τὸν ἐξαναγκάζουν οἱ Γερμανοὶ νὰ ἐκτελέσει τὸν ἆξιωματικό του γιὰ νὰ τοῦ χαρίσουν τὴ ζωή. Στὴ συνέχεια, ἡ ταινία μᾶς μεταφέρει στὸ ἔτος 1976 σ᾿ ἕνα μοναστήρι τῆς ἴδιας περιοχῆς, ὅπου ὁ νεαρὸς ναύτης ὡς ῥασοφόρος μοναχὸς Ἀνατόλιος τώρα, προσπαθεῖ νὰ ξεπεράσει μὲ τὴν προσευχὴ τῆς καρδιᾶς τὸ βαθὺ τραῦμα τῆς ἐνοχῆς γιὰ τὸ ἁμάρτημα τοῦ φόνου.

Θὰ παρουσιάσω, στὸν περιορισμένο χῶρο τοῦ σημειώματος, ὁρισμένες σκέψεις τῶν συντελεστῶν τῆς μεγάλης αὐτῆς ἐπιτυχίας, ποὺ καὶ οἱ τρεῖς εἶναι βαπτισμένα μέλη τῆς ρωσικῆς Ἐκκλησίας: ῾Ο σεναριογράφος Δ. Σόμπολεβ, στὸ ἐρώτημα σὲ ποιοὺς ἀπευθύνεται ἡ ταινία, σχολιάζει: Κατὰ τὴν ἄποψή μου ἡ τανία ἀπευθύνεται στοὺς ἀνθρώπους γιὰ τοὺς ὁποίους τὸ αἴσθημα ἐνοχῆς ἔχει κάποια σημασία, διότι ἡ ὕπαρξη αὐτοῦ τοῦ αἰσθήματος, ὅπως καὶ τῆς συνειδήσεως, ἐπιτρέπει στὸν κόσμο νὰ βρίσκει καὶ νὰ συγκρατεῖ τὴν ἰσορροπία του. Ὁ σκηνοθέτης Πάβελ Λουγκίν, ποὺ γιὰ πρώτη φορὰ ἀσχολήθηκε μὲ ἐκκλησιαστικὸ θέμα, παρατηρεῖ: Ὁ θεατὴς αὐτῆς τῆς ταινίας εἶναι ὁ βασανιζόμενος ἄνθρωπος ποὺ δὲν ἔχασε τὴν ἐλπίδα νὰ βρεῖ τὸ νόημα τῆς ζωῆς. Μοῦ φαίνεται ὅτι οἱ ἱκανοποιημένοι Χριστιανοὶ δὲν θὰ ἀποδεχθοῦν τὴν ταινία ὅπως καὶ οἱ ἱκανοποιημένοι ἀθεϊσταί. Ἄλλωστε καὶ ὁ Μπερντιάεφ εἶπε ὅτι στὴν ἐποχή μας ὁ βασανιζόμενος ἀθεϊστὴς εἶναι πιὸ κοντὰ στὸν Θεό, παρὰ ὁ ἱκανοποιημένος Χριστιανός. Ὁ Πέτρος Μάμονοβ (π. Ἀνατόλιος) πρώην ροκᾶς καὶ πάνκ, καὶ σήμερα πιστὸς Χριστιανὸς - σχολιάζει: Ὅταν ὁ καλλιτέχνης ἄνθρωπος πιστὸς - ἀρχίζει νὰ τραγουδάει ἢ νὰ ζωγραφίζει πίνακες περὶ Θεοῦ, τοῦτο κατὰ κανόνα κατολήγει σὲ ψεύτισμα. Ἂς δουλέψει ὅπως θέλει, μὲ τὴν διαίσθησή του, καὶ ἡ πίστη του καὶ ὁ Θεὸς μέσα του κατὰ κάποιον τρόπον θὰ παρουσιασθοῦν. Καὶ ὁ Λουγκὶν (ὁ σκηνοθέτης) κατάφερε ἔτσι νὰ ἀποφύγει τὸ κίτς. Κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ 2007, ἔγιναν πολλὲς συναντήσεις καὶ συζητήσεις μὲ συμμετοχὴ τοῦ εὐρύτερου κοινοῦ, πάνω στὸ γεγονὸς καὶ τὸ φαινόμενο τῆς δημιουργίας ἑνὸς βαθειὰ εκκλησιαστικου φὶλμ καὶ τὴν πλατειὰ ἀποδοχὴ τῆς ταινίας «Τὸ Νησί», ἀπὸ ἕνα λαὸ πού, ἄν καὶ ἀπέκτησε τὴν ἐλευθερία του μετὰ ἀπὸ 70 χρόνια πνευματικῆς σκλαβιᾶς, ἀντιμετωπίζει σήμερα τὴν ἐπέλαση τοῦ ντόπιου καὶ τοῦ δυτικόφερτου ἀρνητισμοῦ καὶ ἀθεϊσμοῦ. Ὁ κριτικὸς Σεργέϊ Γκόρτσεβ, χαρακτηρίζοντας «Τὸ Νησί» ὡς τὴν καλύτερη κινηματογραφικὴ ταινία τοῦ 2006, καταλήγει, ὅτι στὸ σύνολό της, ἡ ταινία μᾶς ἔδειξε ὄτι ἡ Ῥωσία δὲν ἔχει μόνο πετρέλαια, ἀέριο, διαφθορὰ καὶ ἀνηθικότητα. Καὶ αὐτὸ δίνει μιὰ ἐλπίδα γιὰ τὴν ἀνέλιξη. Ἡ Λέκτορας Θεολογίας Λαρίσα Στὰχ παρατηρεῖ: Αὐτὴ ἡ τανία ἔγινε ὁ δείκτης τῆς καταστάσεως στὴν ὁποία βρίσκεται ἡ σημερινὴ κοινωνία -ἔγινε κατανοητὸ ὅτι γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ δὲν κατάφεραν νὰ σπάσουν τὴν Ῥωσία. Στὴν δημοσκοπικὴ ἔρευνα ποὺ ἔγινε*, τὰ πιὸ συχνὰ σχόλια, ποὺ ακούστηκαν, ἦταν ἡ ἀναφορὰ στὸν ἠθικὸ προβληματισμὸ ποὺ γεννάει ἡ ταινία καὶ στὸ φιλοσοφικό της βάθος. Καί, ιδιαίτερα τονίστηκε, ὄτι τὴ βασικὴ ἰδέα τοῦ φὶλμ οἱ πολλοὶ τὴν εἶδαν σὰν πρόσκληση σὲ μετάνοια: τὸ φὶλμ σὲ πλησίαζε στὸν Θεό, θέτει τὰ προβλήματα χρέους, συνειδήσεως, τιμῆς δείχνει τὸ θρίαμβο τῆς ἀνθρώπινης συνειδήσεως. Θὰ κλείσω μὲ ἕνα ἅλλο σχόλιο τοῦ σκηνοθέτη Π. Λουγκίν: Σήμερα, θέλω νὰ πιστεύω, ὅτι ἡ Εκκλησία εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς πλέον ζωντανοὺς κοινωνικοὺς ὀργανισμοὺς στὴ χώρα καὶ τὴν ταινία αὐτὴ ἁπλῶς προσπαθήσαμε νὰ τὴ διαποτίσουμε μὲ τὴν πνευματικὴ ἐμπειρία, ὅτι ὑπάρχει Θεὸς καὶ ὄτι δὲν εἴμαστε μόνοι σ᾿ αὐτὸν τὸν κόσμο.

* Ἡ ἔρευνα ἔγινε, 3-4 Φερουαρίου 2007 σὲ πανρωσικὴ κλίμακα - σὲ 44 νομοὺς καί 100 πόλεις - ἐπὶ 1500 ἐρωτηθέντων καὶ μὲ στατιστικὸ σφάλμα μέχρι 3.6%· ἕδειξε ὅτι τὴν ταινία παρακολούθησε τὸ 69% τῶν κατοίκων τῆς χώρας καὶ ἀπὸ ὅσους τὴν παρακολούθησαν τὸ 69% τὴν ἔκρινε θετικά. Παρουσιάσθηκε στὰ φεστιβὰλ Βενετίας, Τορόντο, Λονδίνου καί Θεσσαλονίκης. Στὴν Ἑλλάδα ἡ ταινία ἀγνοήθηκε ἀπὸ τοὺς κινηματογράφους προφανῶς ὡς μὴ εμπορεύσιμη καί στὰ τηλεοπτικὰ κανάλια τὰ γνωστὰ κυκλώματα θὰ τὴν θεώρησαν καὶ σκοταδιστική. Κυκλοφορεῖ ὅμως εὑρύτατα ἀπὸ χέρι σὲ χέρι ὡς DVD μὲ ἑλληνικοὺς ὑποτίτλους ποὺ ἀποδίδουν καὶ τὴν κατάλληλη ἐκκλησιαστικὴ γλῶσσα στὶς προσευχητικὲς ἐκφράσεις.