Γυναίκα: η φύση της από τ’ αρχαία χρόνια απασχόλησε και προκάλεσε τη φιλοσοφία, την τέχνη και τη δραματουργία.
Οι τραγικοί ποιητές πρώτοι διαπραγματεύτηκαν ποια είναι η θέση της στον οίκο και ποια στον δημόσιο βίο. Έτσι οι γυναίκες του «οίκου» συμμορφώνονται με το πλαίσιο αξιών και πεποιθήσεων, αλλά ταυτόχρονα το διαπερνούν με λογισμούς και πράξεις που εκπλήσσουν κι ανατρέπουν. Οι γυναίκες της «ανατροπής» φαίνονται κατασταλαγμένες, δογματικές, πεισμωμένες να πολεμήσουν την αντρική κυριαρχία, ακόμη κι αν πολεμήσουν με τον ίδιο τον εαυτό τους.
Οι κόρες της Λήδας
Η Λήδα εμφανίζεται στον μύθο «η Λήδα και ο Κύκνος» , που εξιστορήθηκε από τον Οβίδιο στη Μεταμόρφωσή του.
Όπως συμβαίνει συχνά, ο Δίας βάζει στο μάτι μια όμορφη θνητή, την πριγκίπισσα Λήδα. Παρά το γεγονός ότι είναι η ημέρα του γάμου της, κάνει τα πάντα για να συνευρεθεί/συνουσιαστεί μαζί της και σε αυτή την περίπτωση μεταμορφώνεται σε κύκνο και έρχεται κοντά της. (Αν αυτό φαίνεται περίεργο, μεταμορφώθηκε σε πουλί για να προσελκύσει την Ήρα τη γυναίκα του και σε ένα άλλο μύθο μετέτρεψε την θνητή ερωμένη του σε αγελάδα για να την κρύψει από την Ήρα).
Η Λήδα κυοφορεί δύο ωάρια. (Ο Απολλόδωρος αναφέρει σχετικά με το μύθο της Λήδας: «Ο Τυνδάρεως κοιμήθηκε με τη Λήδα την ίδια βραδιά που αυτή είχε κοιμηθεί με τον Δία· και γέννησε τα δίδυμα Ελένη και Κλυταιμνήστρα. Η μία η κόρη του Δία, η άλλη κόρη του θνητού συζύγου της.
Γυναίκα-αράχνη, δηλητήριο εκδικητική, οργισμένη, μητέρα αμήτωρ είναι η Κλυταιμνήστρα της μυθολογίας και της λογοτεχνίας. Η βασίλισσα των Μυκηνών, που όσο ο άντρας της, Αγαμέμνονας, πολεμούσε 10 χρόνια στην Τροία, βρήκε για εραστή τον εχθρό του συζύγου της, Αίγισθο. Κι αντί να καλοδεχθεί τον μέγα νικητή της Τροίας, όταν γύρισε μαζί με τη σκλάβα ερωμένη του Κασσάνδρα στο παλάτι του, εκείνη ακολούθησε το τυπικό της υποδοχής αλλά όχι για να τον περιποιηθεί, αλλά για να τον σφάξει.
Ο Αισχύλος αναδεικνύει ότι το κίνητρο του φόνου δε βρίσκεται σε ερωτικά πάθη που διέπουν μοιχούς αλλά το γεγονός ότι ο άντρας της αποφάσισε να θυσιάσει την κόρη τους Ιφιγένεια, για να φυσήξει ούριος άνεμος και να πλεύσουν τα καράβια στην Τροία. Ο Ευριπίδης στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι δίνει κι άλλο άλλοθι στην Κλυταιμνήστρα, αφού εξιστορεί όσα συνέβησαν πριν φτάσει εκείνη στο παλάτι των Μυκηνών.
Ο πρώτος άντρας της ήταν ο Τάνταλος, Βασιλιάς της Πίσας. Μαζί του είχε ένα μωρό. Ο Αγαμέμνονας σκότωσε τον Τάνταλο μαζί με το μωρό της Κλυταιμνήστρας και σαν να μην έφτανε αυτό, τη βίασε και την εξανάγκασε να τον παντρευτεί. Πόση κακοποίηση λοιπόν ν’ αντέξει ανοίγοντας τις αγκάλες της πάλι σ΄ έναν εγκληματία πολέμου;
Παραμένουμε στην οικογένεια και την αδελφή της Κλυταιμνήστρας, την Ελένη, για την οποία σφαγιάστηκαν χιλιάδες. Ο Όμηρος την παρουσιάζει ως ένα ανθρώπινο πλάσμα με θεϊκή καταγωγή. Ενώ προκάλεσε ένα τόσο καταστροφικό πόλεμο, ούτε κατακρίνεται, ούτε τιμωρείται αλλά συχνά η ίδια αυτομαστιγώνεται για όλα αυτά τα δεινά που η ομορφιά της έφερε στον κόσμο. Οι λυρικοί ποιητές Ίβυκος κι Αλκαίος δεν είναι και τόσο επιεικείς μαζί της· τη θεωρούν υπαίτια του πολέμου αλλά και συνώνυμη της απιστίας. Η Σαπφώ αναφέρεται στην Ελένη ως αναίτια πολέμου, αλλά θύμα του έρωτος που προκαλεί φοβερότατα δεινά.
Ο Ευριπίδης απενοχοποιεί τον έρωτα και την ομορφιά στη δική του «Ελένη» και καταδικάζει τον πόλεμο που προκαλεί όλες τις συμφορές. Έτσι εστίασε στο παράλογο του τρωικού πολέμου εργαλειοποιώντας την Ελένη, αφού είναι τελείως τρελό να εξοντωθεί ένας λαός κι ένα κράτος και να σκοτωθούν χιλιάδες Ελλήνων για μια γυναίκα- έναν και μόνο άνθρωπο. Έτσι ο Ευριπίδης εμφανίζει το «είδωλο», δηλαδή την εκδοχή ότι η Ελένη δεν πήγε ποτέ στην Τροία, άλλα όλα έγιναν για ένα ολόγραμμά της την ώρα που εκείνη περίμενε στην Αίγυπτο να τη βρει ο Μενέλαος.
Τα βάσανά της αρχίζουν όταν η θεά Αφροδίτη την τάζει ως ανταμοιβή στον Πάρη για να κερδίσει τον διαγωνισμό ομορφιάς των θεών. Η Ήρα όμως, που τίποτε δεν άφηνε να πέσει κάτω -πόσω μάλλον να ηττηθεί- δημιουργεί από σύννεφο ένα ομοίωμα (είδωλον) το οποίο «έκλεψε» ο Πάρις.
Ο Δίας φυγαδεύει την αληθινή Ελένη μέ συνοδό τον Ερμή στην Αίγυπτο, στο παλάτι του Πρωτέα, περιμένοντας τον άνδρα της Μενέλαο να επιστρέψει από τον πόλεμο. Η Ελένη λοιπόν είναι ένα θύμα παραλογισμού θεών κι ανθρώπων που της ορίζουν τη μοίρα για να ορίσουν την τύχη του κόσμου.
Πυρ, γυνή και θάλασσα, λοιπόν; Άραγε σήμερα πόσο έχει ξεφύγει η γυναίκα από τον «τραγικό» της ρόλο; Θύμα, θύτης ή εργαλείο;
Ίσως η κάθαρση να γίνει παρακαταθήκη για την κοινωνία του μέλλοντος. Γιατί και στο παρόν, πολλές Κλυταιμνήστρες υποφέρουν κι άλλες τόσες ωραίες Ελένες γίνονται εργαλείο στα χέρια εκείνων που ψάχνουν τον φταίχτη. Κι αναρωτιέμαι, τον βρίσκουν άραγε ποτέ;
