Οι Στωικοί φιλόσοφοι, όπως ο Ζήνωνας, ο Επίκτητος, ο Σενέκας και καταλήγοντας φυσικά στο Μάρκο Αυρήλιο, πρέσβευαν έναν τρόπο σκέψης που φαίνεται να χρειάζεται ιδιαίτερα ο σύγχρονος άνθρωπος. Η φιλοσοφία τους εστιάζει στην επίτευξη της “αταραξίας”, στοχεύει εν ολίγοις στη γαλήνη μέσα από την άσκηση των αρετών και της ηθικής.
Η κοινή αντίληψη ότι οι Στωικοί στοχεύουν στην “απάθεια” με την έννοια της αναισθησίας που επικρατεί σήμερα, είναι τουλάχιστον παραπλανητική και σίγουρα άδικη. Η “απάθεια” για εκείνους σημαίνει μία ζωή χωρίς πάθη, γαλήνια.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι η στωική φιλοσοφία έχει πρακτικό χαρακτήρα και εφαρμόζεται έτσι ώστε ο άνθρωπος να ΖΕΙ ευτυχισμένος και όχι για να αναλύσει ή να κατανοήσει την ευτυχία νοητικά (για την ακρίβεια, την “ευδαιμονία”).
Υπάρχει μεγάλη απόσταση από τη σημερινή ακαδημαϊκή φιλοσοφία που απευθύνεται σε ειδικούς και μάλιστα οι ίδιοι οι Στωικοί χλεύαζαν εκείνους που ήταν δεινοί αναλυτές στα λόγια, αλλά οι πράξεις τους δεν ταίριαζαν με αυτά που έλεγαν.
Για του λόγου το αληθές, όπως σε κάθε φιλοσοφική σχολή, έτσι και στη Στοά υπήρχαν ασκήσεις που στόχευαν στην “επιμέλεια εαυτού” και κατ΄επέκτασιν στο “γνώθι σαυτόν”.
Ενδεικτικά, κάποιες που κατά τη γνώμη μου είναι από τις πιο ουσιαστικές και ο σύγχρονος άνθρωπος θα επωφελούνταν ιδιαιτέρως αν τις εφάρμοζε είναι οι εξής:
Ενίσχυσε τη λογική σου ικανότητα
Όλη η ηθική θεωρία των Στωικών πηγάζει από τη νοητική πειθαρχία, το λεγόμενο “mind control”. Αυτή η ανθρώπινη λειτουργία χρειάζεται συστηματική άσκηση. Αυτό τη σήμερον ημέρα μπορούμε να το πετύχουμε με απλές ασκήσεις, όπως λύνοντας ένα Sudoku την ημέρα, διαβάζοντας περισσότερο ή γράφοντας. Η ικανότητα να εμβαθύνουμε και να κάνουμε βαθείς συλλογισμούς έχει μειωθεί πολύ λόγω της γρήγορης πληροφορίας της εποχής, γι αυτό οτιδήποτε μας κάνει να ακονίζουμε τη συλλογιστική μας δύναμη θα πρέπει να το προτιμάμε.
Έχε τεταμένη την προσοχή σου
Εδώ ακριβώς φαίνεται πόσο παραπλανητική είναι η “απάθεια” που θεωρούμε ότι δίδασκαν οι Στωικοί, αφού οι ίδιοι δίδασκαν ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή τη μόνιμη επαγρύπνηση! Πράγματι, πρόκειται για μια σπουδαία άσκηση, αφού χωρίς την επαγρύπνηση μπορεί κανείς να παρασυρθεί από το κάθετι. Η εφαρμογή της, ωστόσο, δεν είναι μόνο προληπτική αλλά στοχεύει και στην συνεχή παρατήρηση, από την οποία προκύπτει η ασφαλής γνώση.
Κράτα ζωντανό το παιχνίδι
Μεγαλώνοντας όλοι μας χρειάστηκε να περιορίσουμε την παιχνιδιάρικη διάθεσή μας. Κι όμως, τι πιο φυσικό από το παιχνίδι. Η εξερεύνηση, ο στόχος, η διασκέδαση και ότι είναι αυτό που μας κρατάει παιδιά, φαίνεται παραδόξως ότι είναι και το πιο φιλοσοφημένο!
Παραπομπή: Διδακτορική διατριβή της Χριστίνας Κούρφαλη “Η άσκηση ως τέχνη του βίου στη Στωική Φιλοσοφία”
