Στον ανθρώπινο βίο, υπάρχουν και περιπτώσεις, κατά τις οποίες προκύπτουν τρόποι ζωής, που βιώνονται ως δοκιμασίες ή βάσανα. Ένας θάνατος προσφιλούς προσώπου, μία ασθένεια με διαδρομή βασανιστική, για το πρόσωπο που πάσχει, μία οικονομική καταστροφή ή κάτι άλλο σχετικό πάντοτε με μία από τις πολλές κατηγορίες των ανθρώπινων βασάνων, το οποίο όμως δεν ταυτίζεται απόλυτα με ένα ισόβιο μαρτύριο.
Στις τελευταίες αυτές περιπτώσεις φαίνεται να διακυβεύεται η συνολική ύπαρξη του ανθρώπου αλλά κάποια στιγμή η κατάσταση αυτή αλλάζει και το βαρύ νέφος μίας κουραστικής δοκιμασίας διαλύεται.
*****
Αυτές οι περιστατικές δοκιμασίες ονομάζονται από τους πατέρες της Εκκλησίας «επιφορές», επειδή προκύπτουν αιφνίδια και απρόσμενα και βρίσκουν τον πνευματικό αγωνιστή ανέτοιμο να αντιμετωπίσει τέτοιες καταστάσεις. Αυτές οι αιφνίδιες δοκιμασίες έχουν κατά τους Πατέρες το δικό τους παιδαγωγικό νόημα. Ποιό είναι αυτό το νόημα;
Ο πατερικός λόγος εκτιμά ότι αυτές οι αιφνίδιες επιφορές, όπως ένας αιφνίδιος θάνατος ή ένα απρόσμενο τροχαίο ατύχημα, υποχρεώνουν τον αγωνιστή να μπει σ’ ένα αγώνα για τον οποίο δεν είχε προετοιμασθεί και πρέπει, συχνά σε μία στιγμή μέσα, να συνειδητοποιήσει μία δοκιμασία που απαιτεί μεγάλη ισχύ ψυχικών δυνάμεων, που αυτήν την κρίσιμη ώρα δεν την έχει. Μία τέτοια λοιπόν δοκιμασία έχει μεγαλύτερη παιδαγωγική αξία, κατά τους Πατέρες, από μία, έστω και σκληρή, άσκηση στην οποία επιδίδεται εκούσια κάποιος για την πνευματική του πρόοδο.
Η εκούσια άσκηση είναι στη διάθεση του αγωνιζόμενου να παραγραμματισθεί κατά το μέτρο της προαίρεσής του και των πνευματικών του δυνατοτήτων. Το ακούσιο όμως, καθώς αιφνιδιάζει, προκαλεί αφ’ εαυτού, στον αγωνιστή, την διάθεση μίας αρνητικής αντίδρασης και απώθησης της δοκιμασίας που τον αιφνιδίασε. Τότε ακριβώς το βάρος της αιφνίδιας αυτής δοκιμασίας γίνεται αβάσταχτο και άφιλο! Δεν συμφιλιώνεται εύκολα ο πάσχων με τη δοκιμασία αυτή.
Στο σημείο αυτό «παρεμβαίνει» ο Μ. Βασίλειος για να δώσει τη δική του σοφία επιγραμματικά:
Πόσο εύκολο όμως είναι να περάσει ο πληττόμενος με μία αιφνίδια δοκιμασία από το ακούσιο στο εκούσιο;
«Εκούσιον ποιήσατε το κατηναγκασμένον».
Πόσο εύκολο όμως είναι να περάσει ο πληττόμενος με μία αιφνίδια δοκιμασία από το ακούσιο στο εκούσιο;
Πρόκειται εδώ για μία περίπτωση κατά την οποία ο παθών θα χρειασθεί να κάνει την υπέρβαση του θελήματός του και να παραδώσει το πρόβλημά του στο θέλημα του Θεού. Εφόσον οι επιφορές -οι αιφνίδιες δοκιμασίες και τα απρόσμενα βάσανα- αποτελούν παραχώρηση της αγάπης του Θεού για μία αναβάθμιση της πνευματικής δυναμικής του πιστού, πρέπει η σκέψη του να επιστρέφει στη νύχτα της Γεθσημανής και να ακολουθήσει το παράδειγμα του θεανθρώπου Ιησού, ο οποίος έκανε την υπέρβαση αυτή με την υπακοή του όχι στο δικό του θέλημα αλλά στο θέλημα του Θεού·
«πλην ουχ ως εγώ θέλω αλλ ’ ως συ»!
*****
Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο αγωνιζόμενος, να περάσει από το ακούσιο στο εκούσιο, είναι μία κρίσιμη στιγμή αναμέτρησης των πνευματικών του δυνάμεων με τον εαυτό του! Σε μία τέτοια κρίσιμη στιγμή πολλοί προτιμούμε την ταύτισή μας με το εκούσιο, με το δικό μας θέλημα, και διολισθαίνουμε στη θεοδικία και σε άλλα επιχειρήματα για να θεωρήσουμε τον εαυτό μας αδικημένο από τον Θεό!
Αλλά ο θεοφιλής πιστός, ο ακόλουθος του Χριστού στο μαρτυρικό μονοπάτι του Γολγοθά, επικεντρώνει τον καθημερινό του αγώνα στο να περνάει από το δικό του θέλημα στο θέλημα του Θεού. Γι’ αυτό σε κάθε δύσκολη στιγμή μίας δοκιμασίας σκληρής θα ειπεί το λόγο το Ιώβ:
ή όπως είπε Γέρων:
«Ο Κύριος έδωκε και ο Κύριος αφείλετο»
ή όπως είπε Γέρων:
«Δόξα τω Θεώ τω εν φαρμάκοις στρυφνοίς την υγείαν ημίν προσάγοντι».
(Ιωάννου Κ. Κορναράκη,
Το Μαρτύριο, κλειδί της Βασιλείας των Ουρανών,
εκδ. Αρχονταρίκι, σσ. 107-112)
