Σε πονώ γιατί είμαι μόνος
φίλε αδερφή ψυχή
όσο μόνος είναι ο κόσμος
στη δική του ενοχή.
Από πέντε μέχρι εννέα μέρες νεκρός στο μικρό του διαμέρισμα ο Μανώλης Ρασούλης. Τα ίδια πριν χρόνια, η Σαπφώ Νοταρά. Ξεχασμένος σ' ένα νοσοκομείο ο Χρόνης Εξαρχάκος φαγωνόταν από τον καρκίνο. Και πόσοι ακόμα. Άνθρωποι που αγαπήθηκαν πεθαίνουν μόνοι τους σε άδεια σπίτια. Αγαπήθηκαν από χιλιάδες αγνώστους, η τέχνη τους αγάπησε τον κόσμο, αλλά τα σώματα τους μόνα, από επιλογή ή όχι.
Όρισέ μου τώρα την νίκη και την ήττα. Γλιτωμένοι από τα αίματα της συμβίωσης και τον άχθο της ευθύνης προστατευόμενων ανθρώπων, ελεύθεροι μέσα σ' ένα διαμέρισμα. Όρισέ μου και την ελευθερία. Βέβαια, υπάρχουν οι φίλοι. Όχι όμως τα βράδια του πυρετού, να ψάξουν νυχτιάτικα που στο διάολο έχουμε το θερμόμετρο, ούτε στην επιστροφή σπίτι μετά από “θριάμβους” να ανοίξουμε ένα κρασί, να πιούμε, να γελάσουμε και να γίνουμε μπουρδέλο!
Καθώς το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται ένας μεγάλος αριθμός ηλικιωμένων που ζουν μόνοι τους βιώνει το kodokushi (μοναχικός θάνατος), όπως ονομάζεται στην Ιαπωνία, πεθαίνουν στα διαμερίσματά τους, και τους ανακαλύπτουν εβδομάδες ή ακόμα και μήνες αργότερα οι γείτονες τους από τη μυρωδιά.
Το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται σε πολλές χώρες, και ειδικότερα στις γυναίκες όπου το 27,7% του πληθυσμού είναι ηλικίας άνω των 65 ετών (στην Ελλάδα είναι ήδη 22% ). Τα ποσοστά γάμου μειώνονται επίσης, ενώ οι ειδικοί λένε ότι πολλοί φοβούνται ότι η δουλειά τους είναι υπερβολικά επισφαλής για να ξεκινήσουν μια οικογένεια.
Ένας στους τέσσερις 50χρονους δεν παντρεύτηκε ποτέ. Μέχρι το 2030, ο αριθμός εκτιμάται ότι θα αυξηθεί σε έναν στους τρεις. Το πρόβλημα επιδεινώνεται από μια βαθιά ριζωμένη πολιτισμική κουλτούρα να στρέφονται προς την οικογένεια τους και όχι στους γείτονες σε περιόδους ανάγκης.
Από μια έμφυτη ανάγκη να είναι ευγενικοί, οι ηλικιωμένοι φοβούνται να ενοχλήσουν τους γείτονές τους, ακόμη και να ζητήσουν βοήθεια στα πιο μικρά θέματα, με αποτέλεσμα την αυτό-απομόνωση τους.
Επίσης πολλοί άνθρωποι εγκαταλείπουν την προσπάθειά τους να βρουν συντρόφους στη μέση ηλικία, επιλέγοντας μια μοναχική ύπαρξη.
Δεν υπάρχουν επίσημοι αριθμοί για τον αριθμό των ατόμων που πεθαίνουν μόνοι, επειδή συνήθως ανακαλύπτονται ημέρες ή και εβδομάδες ή μήνες αργότερα, αλλά οι περισσότεροι ειδικοί εκτιμούν ότι είναι περισσότεροι από 30.000 ετησίως.
Εκείνοι που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να περάσουν τις τελευταίες μέρες της ζωής τους μόνοι τους είναι εκείνοι που δεν έχουν παιδιά. Η οικονομική ανασφάλεια οδηγεί τους νέους να αναβάλουν το γάμο και την οικογένεια.
Έτσι σήμερα υπάρχουν χιλιάδες γεμάτα με καταναλωτικά αγαθά σπίτια που έχουν εγκαταλειφθεί έλλειψη κληρονόμων.
Οι μοναχικοί θάνατοι έχουν γίνει τόσο συνηθισμένοι ώστε έχουν εμφανιστεί εταιρείες εξειδικευμένες στον καθαρισμό των διαμερισμάτων των αποθανόντων. Οι οποίες αποζημιώνονται από την πώληση των υπαρχόντων των θανόντων.
Το περιεχόμενο των περισσότερων σπιτιών, έχει ελάχιστη αξία σε σχέση με τα συναισθήματα του ατόμου που το αγόρασε. Τα σκεύη κουζίνας, ανεξάρτητα από πόσα ευτυχισμένα γεύματα χρησιμοποιήθηκαν, είναι μεταχειρισμένα και θα πάνε για ανακύκλωση. Τα προσωπικά είδη μπάνιου προφανώς δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν. Τα παλιά CD, τα DVD, τα βιβλία και οι συσκευές αναπαραγωγής πολυμέσων είναι γενικά άχρηστα εκτός αν βρίσκονται σε άριστη κατάσταση ή παρουσιάζουν συλλεκτική αξία. Τα έπιπλα, αν δεν είναι αντίκες αξίας, αλλά αγορασμένα από καταστήματα όπως τα Ikea δεν έχουν ούτε καν αξία ανακύκλωσης.
Ήδη στην Ελλάδα της κρίσης, της μετανάστευσης και του brain drain η αύξηση των μοναχικών θανάτων είναι μεγάλη.
Ένα τεράστιο μέρος της σύγχρονης ζωής μας επικεντρώνεται στην επιτυχία και στη φροντίδα των ατομικών μας συμφερόντων, ξεχνώντας τις προγονικές αξίες όπως η αξία της κοινότητας και το κοινό καλό.
Το κυνήγι αυτό της προσωπικής ικανοποίησης και επιτυχίας οδηγεί στο παραμέρισμα των ηλικιωμένων οι οποίοι θυσιάστηκαν όσο ήταν παραγωγικοί για τα παιδιά τους αλλά αφήνονται να ζήσουν μόνοι μέχρι το τέλος τους.
Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο θα πρέπει να κατανοήσουμε ποιες αξίες θέλουμε να οικοδομήσουμε στις μελλοντικές κοινωνίες και εάν οι αξίες που ενσωματώνονται στις σημερινές κοινωνίες είναι βιώσιμες όσον αφορά τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
[1] https://qz.com/1235105/south-korea-is-trying-to-reduce-the-number-of-godoksa-or-lonely-deaths/
[2] https://www.citylab.com/life/2015/09/why-seniors-are-forming-villages-to-age-in-place/405583/
[3] https://www.thebalance.com/how-to-find-multi-generational-homes-4157507
