Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η ενασχόληση με την πνευματικότητα μπορεί να προσφέρει μεγάλη δύναμη και ανακούφιση στον άνθρωπο. Ωστόσο, μπορεί κάτω από συνθήκες να αποτελέσει τροχοπέδη από το να έρθει κάποιος σε επαφή με τα πραγματικά του αισθήματα και να τα εκφράσει. Στην βιβλιογραφία αυτή η πρακτική είναι γνωστή ως Πνευματική Φυγή (Spiritual Bypassing).
Πρώτα απ’ όλα να δούμε τι εννοούμε με την έννοια πνευματικότητα. Συνήθως με την έννοια πνευματικότητα περιγράφουμε την συνειδητή προσπάθεια του ανθρώπου να συνδεθεί με μια ιδέα, πίστη ή μια υψηλότερη δύναμη σίγουρα μεγαλύτερη απ’ αυτόν (Plante, 2008). Αυτή η σύνδεση θα μπορούσε να είναι με τον Θεό (όπως αυτός ορίζεται από κάθε θρησκεία), πνευματικά πρότυπα (π.χ. Ιησούς) ή ακόμα και με την φύση. Ο Pargament (2007) ορίζει την πνευματικότητα ως την αναζήτηση του ιερού. Ο William James (1902-1936) ορίζει την πνευματικότητα με σχεσιακούς όρους ως “τα συναισθήματα, τις πράξεις και τις εμπειρίες των ανθρώπων, στο βαθμό που αυτοί αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους σε σχέση με αυτό που κατανοούν ως θεϊκό”.
Ο Τζον Ουέλγουντ ήταν ο πρώτος που εισήγαγε τον όρο «Πνευματική Φυγή» (Spiritual Bypassing) στο βιβλίο του «Τoward a Psychology of Αwakening (2000)». Ο ίδιος όρισε την πνευματική φυγή ως «τη χρήση πνευματικών ιδεών και πρακτικών, ως μέσο παράκαμψης των προσωπικών και συναισθηματικών προβλημάτων, προκειμένου να προωθηθεί μια επισφαλή αίσθηση του εαυτού ή να υποτιμήσει τις βασικές ανάγκες του, τα συναισθήματα και τις αναπτυξιακές του υποχρεώσεις».
Ο στόχος τέτοιων πρακτικών, ισχυρίστηκε, ήταν η «φώτιση».
Υπάρχουν κάποιοι μάλιστα που ισχυρίζονται ότι η Πνευματική Φυγή δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας αμυντικός μηχανισμός ενάντια στα προβλήματα που αν και φαίνεται διαφορετικός από άλλους, εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό (Clayton, 2011). Με άλλα λόγια μας «προστατεύει» από την αλήθεια, μας αποσυνδέει από τα συναισθήματά μας και μας βοηθά να αποφύγουμε να δούμε το πραγματικό πρόβλημα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Clayton «πρόκειται περισσότερο για το αποχωρώ (checking out) από το κοιτάζω μέσα μου (check in).
Πολλοί από εμάς λοιπόν που δεν αισθανόμαστε πολύ άνετα με τα συναισθήματά μας, ιδιαίτερα με τα αρνητικά, προσπαθούμε να τα αγνοήσουμε ή να τα καταστήσουμε καταστροφικά. Έτσι λοιπόν για να αποφύγουμε να έρθουμε σε επαφή μ’ αυτά τα συναισθήματα και στην προσπάθεια να τα διαχειριστούμε με έναν «διαφορετικό τρόπο» καταφεύγουμε σε διαφόρων ειδών πνευματικές πρακτικές.
Αυτές οι πρακτικές φαίνεται να έχουν μεγάλη επίδραση στις μέρες μας, μέρες μεγάλης αναταραχής και αβεβαιότητας, τόσο στον εσωτερικό μας κόσμο όσο και στον εξωτερικό. Το θεμέλιο της Πνευματικής Φυγής είναι βασικά η αποφυγή και η καταστολή, και για μερικούς από μας, χρησιμεύει ως ένας τρόπος να αναδυθούμε, να πετάξουμε, να απομακρυνθούμε από ένα μάλλον τρεμάμενο έδαφος.
Σημάδια Πνευματικής Φυγής (Raab, 2019)
– Δεν υπάρχει εστίαση στο εδώ και τώρα. Συνήθως ζουν σε έναν πνευματικό κόσμο.
– Υπερβολική έμφαση στο θετικό και αποφυγή οτιδήποτε αρνητικού
– Απολυτότητα σε θέματα που δύσκολα αποδεικνύονται, και άπτονται στην φώτιση (enlightenment)
– Υπερβολικά αποκομμένοι
– Ιδεαλιστές σε υπερβολικό βαθμό
– Έχουν την πεποίθηση ότι είναι ανώτεροι
– Παρουσιάζουν συχνά θυμό
– Παρουσιάζουν στοιχεία Γνωστικής Ασυμφωνίας
– Είναι υπερβολικά συμπονετικοί
– Προσποιούνται ότι είναι όλα καλά, ακόμα και όταν δεν είναι
Τα συναισθήματά μας υπάρχουν για κάποιο λόγο. Ο θυμός, η θλίψη, ο φόβος και άλλα αρνητικά συναισθήματα είναι αυτά που μας δείχνουν ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά. Δείχνουν ότι έχουμε ένα πρόβλημα στις σχέσεις μας, σε μια κατάσταση στη ζωή μας ή σε ένα συγκεκριμένο θέμα που αντιμετωπίζουμε. Το αρνητικό συναίσθημα το οποίο έρχεται σαν πόνος, μας χρησιμεύει ως προειδοποίηση ότι κάτι δεν πάει καλά, κάτι πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Το συναίσθημα δεν είναι ηθικό ζήτημα (αν και η διαχείριση αυτού μπορεί να αποτελέσει και ηθικό ζήτημα), ούτε είναι κάτι που μας δείχνει ότι είμαστε κακοί ή πνευματικά ακατάλληλοι άνθρωποι. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να αισθάνεται ένοχος εάν είναι θυμωμένος με έναν γονέα αλλά ο θυμός αυτός είναι που του δείχνει ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτήν την σχέση, κάτι πρέπει να «φτιαχτεί».
Τα συναισθήματά μας είναι φυσικό, αναπόσπαστο κομμάτι μας. Έχουν ρίζες στη φυσιολογία μας και παίζουν έναν συγκεκριμένο ρόλο. Τι συμβαίνει όταν αγνοούμε τα συναισθήματά μας; Πρώτον, δημιουργείται ένταση. Συσσωρεύουμε το άγχος που τελικά μπορεί κάποια στιγμή να οδηγήσει σε μια έκρηξη, ή απλός μπορεί να μας φθείρει σταδιακά.
Η προσπάθεια να καταπιέσουμε τα συναισθήματά μας είναι εξαντλητική και καταναλώνουμε μεγάλη ποσότητα ενέργειας.
Εν τέλει, θα κουραστούμε θα κατακλυστούμε από αυτά, προκαλώντας προβλήματα στις σχέσεις μας. Επίσης, αποφεύγοντας τα αρνητικά μας συναισθήματα ταυτόχρονα σημαίνει ότι δεν αντιμετωπίζουμε και την κατάσταση που τα προκαλεί. Την αφήνουμε απλώς να υπάρχει και προσποιούμαστε ότι όλα είναι καλά.
Τι μπορεί κάποιος να κάνει;
Αρχικά, σκεφτείτε τα συναισθήματά σας με έναν ουδέτερο τρόπο. Δεν είναι καλά ή κακά, αυτό που έχει σημασία είναι πώς τα χρησιμοποιείτε. Δεύτερον, βρείτε υγιείς τρόπους για να εκφράσετε τα συναισθήματά σας. Δεν υπάρχει λόγος να εκραγείτε: απλά πρέπει να βρείτε στρατηγικές που λειτουργούν για σας. Ζητήστε βοήθεια από έναν ειδικό. Αυτό που είναι το πιο σημαντικό, είναι να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας.
Τέλος, προσπαθήστε να δείτε γιατί αισθάνεστε έτσι. Ποια είναι τα συναισθήματά σας και τι προσπαθούν να σας πουν; Απαντήστε σε αυτήν την ερώτηση και δείτε τι μπορείτε να κάνετε για να βελτιώσετε την κατάσταση.
Υπάρχουν τόσες πολλές υποσχέσεις για «πρακτικές» που θα μας επιτρέψουν να ζήσουμε σε μια κατάσταση απόλυτης ευδαιμονίας, επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα όλους τους στόχους μας. Και ποιος δεν το θέλει αυτό; Και ναι, πολλές από αυτές τις πρακτικές μπορούν πραγματικά να αποβούν ωφέλιμες για τον άνθρωπο. Κάποιες από αυτές μπορούν να βοηθήσουν αυτογνωστικά. Άλλες, να μας φέρουν σε επαφή με έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής, πιο βιώσιμο. Να μας φέρουν σε επαφή με τη φύση που τόσο έχει απομακρυνθεί ο άνθρωπος.
Να δούμε τα πράγματα με μια πιο θετική ματιά, να αγαπήσουμε τον συνάνθρωπο και άλλα άπειρα θετικά που μπορούν να έρθουν από την ενασχόλησή μας με την πνευματικότητα.
Τίποτα όμως από όλα αυτά δεν θα λειτουργήσει πραγματικά εάν εμείς δεν αποφασίσουμε να έρθουμε πρώτα σε επαφή με τα πραγματικά μας συναισθήματα.
