«Πρέπει λοιπόν να φιλοσοφεί και ο νέος και ο γέρος. (...) Πρέπει να μελετούμε εκείνα που μας φέρνουν την ευδαιμονία, γιατί όταν την έχουμε, έχουμε τα πάντα». ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ
«Το φιλοσοφικό πρόβλημα είναι η επίγνωση της αταξίας των ιδεών μας και μπορεί να λυθεί με το να τις βάλουμε σε τάξη». ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΙΤΓΚΕΝΣΤΑΪΝ
H φιλοσοφική συμβουλευτική είναι περισσότερο τέχνη παρά επιστήμη και εξελίσσεται με μοναδικό τρόπο για κάθε άτομο. Όπως η ψυχολογική θεραπεία έχει αναρίθμητες διαφορετικές μορφές, έτσι και η φιλοσοφική συμβουλευτική έχει τουλάχιστον τόσες παραλλαγές όσοι είναι και αυτοί του την ασκούν. Μπορεί κάποιος να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα φιλοσοφικά μόνος του ή και με τη βοήθεια ενός μη επαγγελματία συνεργάτη. Το μεγάλο ερώτημα είναι: «πώς;» Μερικοί φιλοσοφικοί σύμβουλοι, ανάμεσα τους και ο Γκερτ Άχενμπαχ, δικαιολογημένα υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει γενική μέθοδος που να μπορεί να επεξηγηθεί ή να διδαχθεί. Άλλωστε, εάν δεν υπάρχει γενική μέθοδος για να φιλοσοφήσει κανείς, πώς μπορεί να υπάρχει για τη φιλοσοφική συμβουλευτική;
Παρ’ όλα αυτά, έχω διαπιστώσει εκ πείρας ότι πολλές περιπτώσεις προσαρμόζονται επιτυχώς σε μια προσέγγιση πέντε βημάτων την οποία έχω ονομάσει διαδικασία PEACE. Αυτή η διαδικασία έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα, είναι εύκολο να την ακολουθήσει κανείς, ενώ υπογραμμίζει και το τι ξεχωρίζει τη φιλοσοφική συμβουλευτική από τις άλλες θεραπείες διά της συνομιλίας. Όπως θα διαπιστώσετε τα περισσότερα προβλήματα που παρουσιάζονται στο βιβλίο αυτό επιλύθηκαν με τη διαδικασία PEACE. Μπορεί και το δικό σας να αντιμετωπιστεί με τον ίδιο τρόπο. To PEACE είναι ένα ακρωνύμιο που παρουσιάζει τις πέντε φάσεις που περνάτε: πρόβλημα (Problem), συναίσθημα (Emotion), ανάλυση (Analysis), περισυλλογή (Contemplation), εξισορρόπηση (Equilibrium). Είναι ταιριαστό και το νόημα του ακρωνυμίου σαν λέξη (PEACE=γαλήνη) αφού αυτά τα πέντε βήματα είναι το πιο σίγουρο μονοπάτι για διαρκή ψυχική ηρεμία.
Τα δυο πρώτα βήματα καθορίζουν το πρόβλημα, και οι περισσότεροι άνθρωποι περνούν από αυτές τις φάσεις μόνοι τους. Δεν χρειάζονται κάποιον να αναγνωρίσει το πρόβλημα μαζί τους ή αντί για αυτούς, παρόλο που μερικές φορές αυτό είναι ένα θέμα για επανεξέταση και βελτίωση. Η συναισθηματική αντίδραση τους είναι άμεση και ξεκάθαρη. Κανείς δεν χρειάζεται. να μάθει πώς να συγκινείται, αν και αυτό μπορεί να γίνει θέμα για περαιτέρω σκέψη. Τα δυο επόμενα βήματα προοδευτικά εξετάζουν το πρόβλημα και παρόλο που πολλοί άνθρωποι μπορούν να το κάνουν μόνοι, θα βοηθούσε η ύπαρξη κάποιου βοηθού ή οδηγού για να εξερευνηθεί η καινούρια περιοχή. Το τρίτο βήμα από μόνο του σας πηγαίνει πέρα από την ψυχολογία και την ψυχιατρική και το τέταρτο σας φέρνει κατευθείαν στη φιλοσοφική επικράτεια. Το τελευταίο βήμα ενσωματώνει οι η ζωή σας αυτά που μάθατε από τα τέσσερα προηγούμενα βήματα, αφού οι καθαρά εγκεφαλικές προσεγγίσεις δεν είναι πρακτικές εκτός και αν γνωρίζετε πώς να τις χρησιμοποιήσετε.
Θα σας δώσω μια σύντομη εξήγηση του κάθε βήματος για να δείξω πώς λειτουργεί η διαδικασία. Μετά θα επιστρέφω και θα τα επεξηγήσω με περισσότερες λεπτομέρειες και θα συμπεριλάβω και ένα περιπτωσιολογικό παράδειγμα για να δείτε τη διαδικασία στην πράξη. Κάθε κεφάλαιο στο δεύτερο μέρος του βιβλίου περιγράφει μια περίπτωση στα πλαίσια της διαδικασίας PEACE.
Πρώτον: Όταν αντιμετωπίζετε ένα θέμα φιλοσοφικά, πρέπει πρώτα να αναγνωρίσετε το πρόβλημα. Για παράδειγμα κάποιος από τούς γονείς σας πεθαίνει ή σας έχουν απολύσει ή σας απατά η/ο σύζυγός σας. Συνήθως, όταν έχουμε ένα πρόβλημα, το συναισθανόμαστε και οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ένα εσωτερικό σύστημα προειδοποίησης το οποίο ενεργοποιείται όταν χρειαζόμαστε βοήθεια ή και άλλες διεξόδους. Μερικές φορές το να συγκεκριμενοποιήσουμε το πρόβλημα είναι πολύ πιο περίπλοκο από ό,τι φαίνεται, οπότε αυτό το βήμα απαιτεί περισσότερη δουλειά εάν οι παράμετροι τις οποίες αντιμετωπίζει κανείς δεν είναι και τόσο εμφανείς.
Δεύτερον, πρέπει να γίνει απογραφή των συναισθημάτων που προκαλεί το πρόβλημα. Αυτό είναι εσωτερική λογιστική. Πρέπει κανείς να βιώνει τα συναισθήματα αληθινά και να τα διοχετεύει εποικοδομητικά. Το μεγαλύτερο μέρος της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής δεν προχωρεί πέρα από αυτό το στάδιο, για αυτό το λόγο και τα οφέλη από αυτές είναι περιορισμένα. Σύμφωνα με τα παραπάνω παραδείγματα, τα συναισθήματά σας είναι ένας συνδυασμός λύπης, θυμού και θλίψης, αν και χρειάζεται να καταβάλετε κάποιο κόπο για να φτάσετε στο συμπέρασμα αυτό.
Στο τρίτο βήμα, την ανάλυση, απαριθμείτε και αξιολογείτε τις επιλογές που έχετε για τη λύση του προβλήματος. Μια ιδανική λύση θα έλυνε και τα εξωτερικά ζητήματα (το πρόβλημα) και τα εσωτερικά (τα συναισθήματα που προκάλεσε), αλλά η ιδανική λύση δεν είναι πάντοτε εφικτή. Συνεχίζοντας με το ένα παράδειγμα, το να δώσει κανείς εντολή να διακοπεί η τεχνητή υποστήριξη του οργανισμού της ετοιμοθάνατης μητέρας του μπορεί να είναι η καλύτερη επιλογή για αυτήν αλλά και η δυσκολότερη για τον ίδιο. Μπορεί να αφήσει την απόφαση στους γιατρούς ή στον αδερφό ή την αδερφή του ή να σχεδιάζει τη συνέχεια της μάταιης τεχνητής υποστήριξης. Αυτοί είναι οι πιθανοί δρόμοι που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος στο μυαλό του για να βρει τον πιο κατάλληλο για την περίσταση.
Στο τέταρτο βήμα, κάνουμε ένα βήμα πίσω, σχηματίζουμε καθολική εικόνα για το θέμα και συλλογιζόμαστε την κατάσταση στο σύνολό της. Μέχρι αυτό το σημείο, έχουμε διαχωρίσει τα στάδια για να τα χειριστούμε καλύτερα. Τώρα όμως πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλη μας την πνευματική δύναμη για να τα ενσωματώσουμε. Αντί να ασχολούμαστε με τα δέντρα ξεχωριστά, παρατηρούμε όλο το δάσος. Καλλιεργούμε, δηλαδή, μια ενοποιημένη φιλοσοφική άποψη της κατάστασης συνολικά: Το πρόβλημα όπως το αντιμετωπίζουμε, τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις και τις επιλογές που εμπεριέχονται και έχουμε αναλύσει. Σε αυτό το σημείο είμαστε έτοιμοι να λάβουμε υπόψη φιλοσοφικά ιδεώδη, συστήματα και μεθόδους για το χειρισμό της κατάστασης στο σύνολό της. Διαφορετικές φιλοσοφίες προσφέρουν αντικρουόμενες επεξηγήσεις της περίπτωσής σας όπως και αποκλίνουσες προτάσεις για το τι να κάνετε ή να μην κάνετε. Στο παράδειγμά μας που κάποιος αντιμετωπίζει το θάνατο της μητέρας του, πρέπει να λάβει υπόψη του τις δικές του απόψεις περί ποιότητας ζωής, των υποχρεώσεων του απέναντι στους άλλους, το πόσο ηθικό είναι να διακόπτεται η τεχνητή υποστήριξη ζωτικών λειτουργιών και τη σχετική βαρύτητα των αντικρουόμενων αξιών. Πρέπει να εδραιώσει, με περισυλλογή, μια φιλοσοφική τοποθέτηση που να είναι δικαιολογημένη λόγω των πλεονεκτημάτων της και να συμβαδίζει με την προσωπικότητά του.
Τελικά, αφού αρθρώσατε το πρόβλημα, εκφράσατε τα συναισθήματα σας, αναλύσατε τις επιλογές σας και συλλογιστήκατε μια φιλοσοφική θέση, φτάνετε στην εξισορρόπηση. Καταλαβαίνετε την ουσία του προβλήματος και είστε έτοιμοι να αναλάβετε κατάλληλη και αιτιολογημένη δράση. Νιώθετε ισορροπημένοι και προετοιμασμένοι για τις αναπόφευκτες αλλαγές του μέλλοντος. Στο παράδειγμα μας, εάν η απόφαση ήταν η διακοπή της τεχνητής υποστήριξης, θα ένιωθε σίγουρος κανείς ότι αυτό θα ήθελε και η ίδια, και όσο σκληρός αν είναι ο θάνατός της για τον ίδιο, είναι ευθύνη του να ακολουθήσει τις επιθυμίες της όσο καλύτερα μπορεί ακόμα και στη δύσκολη αυτή κατάσταση.
Από το βιβλίο
«Πλάτωνας, όχι Πρόζακ»
του Λου Μαρίνοφ
