Αν δεν ρωτούσαμε στη ζωή αυτή, δεν θα παίρναμε απαντήσεις, αλλά ούτε θα μαθαίναμε καινούργια πράγματα. «Η ζωή είναι γεμάτη αλλαγές, ανατροπές, εκπλήξεις», λέει η διακεκριμένη βρετανίδα ψυχολόγος Emma Kenny. Και προσθέτει: «Όσο είμαστε νέοι μας αρέσει να δοκιμάζουμε καινούργια πράγματα, να βιώνουμε νέα συναισθήματα, να πειραματιζόμαστε με το διαφορετικό, να αλλάζουμε όνειρα και φιλοδοξίες. Μεγαλώνοντας όμως κουραζόμαστε και σταματάμε να παίρνουμε τη «συναισθηματική μας θερμοκρασία». Η ρουτίνα, η επανάληψη, η κούραση και οι ευθύνες δεν μας βοηθούν να νιώσουμε τον παλιό μας αυθορμητισμό, να αφεθούμε στο καινούργιο, στην έκπληξη. Δεν θα πρέπει όμως να ξεχνάμε πως για ισορροπημένες σχέσεις και για μια ισορροπημένη γενικά ζωή, ανεξάρτητα από την ηλικία, είναι απαραίτητη η συνεχής ανατροφοδότηση του εαυτού μας.
Η ανατροφοδότηση αυτή μπορεί να προέρχεται από ανθρώπους αλλά και δραστηριότητες που μας κάνουν να αισθανόμαστε χαρούμενοι. Επίσης, είναι χρήσιμο να μπορούμε να νοηματοδοτούμε τη ζωή μας ανάλογα με τη φάση στην οποία βρισκόμαστε κάθε φορά. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, για να βρούμε πάλι την όρεξή μας για ζωή, δεν έχουμε παρά να θέσουμε κάποιες απλές ερωτήσεις στον εαυτό μας. Κάποιες ερωτήσεις που αν τις απαντούσαμε θα άλλαζε όλη μας η ζωή».
Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις θα αλλάξουν τη ζωή σας, θα σας βοηθήσουν να προσδιορίσετε αν η ζωή σας πορεύεται προς τη σωστή κατεύθυνση, θα δώσει νέα σημασία στη ζωή σας, θα σας βοηθήσει να αξιοποιήσετε τις κρυφές σας δυνατότητες και θα σας ανοίξει δρόμο για νέες εμπειρίες.
1. Ζω για να δουλεύω ή δουλεύω για να ζω;
Η ισορροπία ανάμεσα στη δουλειά και την προσωπική ζωή είναι το «κλειδί» για το πώς αντιλαμβανόμαστε τη ζωή. Αν, δηλαδή, θέλουμε περισσότερη ζωή και λιγότερη δουλειά ή τουλάχιστον αυτά τα δύο κινούνται στα ίδια επίπεδα, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα. Από την άλλη, υπάρχουν και περίοδοι στη ζωή όπου η δουλειά λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά, οπότε εξαρτάται από το πώς νιώθουμε την εκάστοτε περίοδο. Οι ειδικοί πάντως μας επισημαίνουν πως η σωστή ισορροπία είναι 8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ξεκούραση (ύπνος και σιέστα) και 8 ώρες ελεύθερος χρόνος. Όσοι κυμαίνονται σε αυτές τις αναλογίες, μάλλον βρίσκονται σε καλό δρόμο. Ωστόσο, ακόμα και στην περίπτωση που αυτή η ιδανική ισορροπία δεν είναι εφικτή για ορισμένους, καλό θα είναι τουλάχιστον να φροντίζουμε να περνάμε ποιοτικό χρόνο με τους σημαντικούς άλλους που υπάρχουν στη ζωή μας. Αυτοί μπορεί να είναι οι φίλοι μας, ο σύντροφός μας, τα παιδιά μας ή και όλοι αυτοί μαζί. Άλλωστε, τις προτεραιότητες θα πρέπει να τις θέτουμε μόνοι μας.
2. Μου αρέσει ο εαυτός μου;
Η ερώτηση αυτή είναι κάπως δύσκολη, γιατί το αν αγαπάμε τον εαυτό μας εξαρτάται από πολλές και διαφορετικές παραμέτρους. Οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι αρέσουμε στον εαυτό μας όταν αρέσουμε στους άλλους. Αυτό, αν και δεν είναι αξίωμα, έχει μια δόση αλήθειας, μια που οι άλλοι έτσι κι αλλιώς αποτελούν έναν καθρέφτη του εαυτού μας. Ιδανικά θα θέλαμε να είμαστε αυτό που θα θέλαμε να είναι και οι άλλοι (δηλαδή αυτοί που αγαπάμε) και -ιδανικά και πάλι- θα θέλαμε να φροντίζουμε τους άλλους έτσι όπως θα θέλαμε να φροντίζουμε τον εαυτό μας. Βέβαια, για να το συνειδητοποιήσουμε αυτό, χρειάζεται εξάσκηση. Ας πούμε ότι φτιάχνουμε ένα κέικ, ότι πετυχαίνουμε άψογα μια άσκηση γιόγκα ή μαθαίνουμε ένα πρόγραμμα στο κομπιούτερ. Και τα τρία αυτά πράγματα χρειάζονται εξάσκηση. Αυτό συμβαίνει και με την ενδοσκόπηση. Πρέπει συνεχώς να κοιτάζουμε μέσα μας, αλλά και έξω από εμάς, για να κατανοήσουμε διάφορα πράγματα. Ας υποθέσουμε ότι συναντάμε έναν καρδιακό μας φίλο ή μια κολλητή μας στον δρόμο και εκείνη αρχίζει να αναλύει τι σκέφτεται για εμάς. Πώς θα νιώθαμε και τι θα απαντούσαμε στις αδιάκριτες ερωτήσεις της; Θα νιώθαμε άβολα επειδή μας λέει άκομψες αλήθειες, θα την ακούγαμε με προσοχή και χωρίς θυμό ή θα θυμώναμε πολύ μαζί της; Αυτό το τεστ μπορούμε να το κάνουμε κάθε φορά που αναρωτιόμαστε αν μας αρέσει ο εαυτός μας. Θα μας βοηθήσει να κάνουμε συχνά ενδοσκόπηση, να κατανοούμε τις αντιδράσεις μας και τέλος να προβάλλουμε την εκδοχή του εαυτού μας που μας αρέσει. Και ναι, αυτή η εκδοχή είναι η καλύτερη.
3. Για ποιο πράγμα (ή πρόσωπο) θα έδινα μάχη;
Το να είμαστε ξεκάθαροι για τους ανθρώπους, το περιβάλλον και τις αιτίες που αγωνιζόμαστε είναι ενδεικτικό του ότι έχουμε αξίες. Και όπως μας διαβεβαιώνουν οι ειδικοί, το να αναγνωρίζουμε τις αξίες μας είναι ένα από τα «κλειδιά» της ευτυχίας. Ας αναρωτηθούμε πώς θα ήταν η ζωή μας χωρίς κάποια πράγματα. Χωρίς φίλους, χωρίς μια πολιτική πεποίθηση, χωρίς ένα υπέροχο ζευγάρι παπούτσια (που κουραστήκαμε πολύ να αποκτήσουμε). Και μετά ας προσπαθήσουμε να αποδείξουμε στον εαυτό μας ότι δεν τα χρειαζόμαστε. Είναι μια πολύ καλή άσκηση που μπορούμε να κάνουμε πολύ συχνά. Παραλείποντας τα πράγματα ή τα πρόσωπα που δεν θα αγωνιζόμασταν γι” αυτά, θα έχουμε πολύ περισσότερο χρόνο για να αφοσιωθούμε σε αυτά που τελικά μας κάνουν ευτυχισμένους. Δηλαδή την οικογένεια και τους φίλους.
4. Η ζωή μου με εμπνέει για να γίνω καλύτερος;
Όταν σκεφτόμαστε το όμορφο σπίτι μας, δεν μας προκαλείται η διάθεση να είναι πάντα καθαρό; Όταν κοιτάζουμε τον αγαπημένο μας σύντροφο, δεν σκεφτόμαστε πόσο καλοί θέλουμε να είμαστε μαζί του; Κάποιες φορές, όταν επικεντρωνόμαστε στα θετικά που συμβαίνουν στη ζωή μας, νιώθουμε τη διάθεση να τη βελτιώσουμε κι άλλο. Να κάνουμε θετικές αλλαγές, να δημιουργήσουμε κάτι καινούργιο. Ας φανταστούμε ότι ξυπνήσαμε το πρωί και υποσχεθήκαμε στους ανθρώπους του περιβάλλοντός μας ότι θα κάνουμε κάτι για να τους ευχαριστήσουμε. Στα παιδιά θα φτιάξουμε ένα υπέροχο πρωινό, θα φορέσουμε εκείνο το φόρεμα που αρέσει πολύ στον σύντροφό μας και στη δουλειά θα κάνουμε ό,τι μπορούμε, αφού πρώτα πούμε σε όλους μια γλυκιά καλημέρα. Πώς θα ήταν αυτή η ημέρα για εμάς; Κάπως έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε και τη ζωή μας. Αν βλέπουμε τη ζωή μας σαν μια όμορφη μέρα με ωραία πράγματα και πρόσωπα, τότε έτσι θα γίνει.
4. Μήπως έχω την τάση να γενικεύω;
Όταν βλέπουμε κάποιους ανθρώπους να τα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους, ενώ εμάς μας πηγαίνουν κάποια πράγματα στραβά, τότε νιώθουμε πως κάτι δεν κάνουμε καλά. Στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει αυτό. Δεν υπάρχουν άνθρωποι που η ζωή τους είναι πάντα ρόδινη, ούτε βέβαια άνθρωποι που πέφτουν πάντα από καταστροφή σε καταστροφή. Το πρόβλημα είναι ότι γενικεύουμε ένα γεγονός. Δεν μπορεί μια μέρα να είναι ζεστή κι εμείς να γενικεύουμε ότι βαρεθήκαμε τον καύσωνα. Στην πραγματικότητα, η γενίκευση είναι μια κακή συνήθεια που το μόνο που μας αποφέρει είναι να χαλάει τη διάθεσή μας. Δεν πήραμε την προαγωγή που περιμέναμε; Ε, δεν πειράζει! Αυτή η μέρα δεν είναι η πιο δυστυχισμένη της ζωής μας. Είναι μια στιγμή από ολόκληρη τη ζωή μας. Σε ένα χρόνο ή σε 2 μήνες δεν θα σημαίνει τίποτε για εμάς. Αν αντιμετωπίζουμε τη ζωή περισσότερο στωικά παρά μελοδραματικά, θα μπορέσουμε πιο εύκολα να εστιάσουμε στο επόμενο δημιουργικό μας βήμα. Ας επιτρέψουμε, λοιπόν, στον εαυτό σας ακόμα και να αποτύχει κάποιες φορές, έχουμε αυτό το δικαίωμα. Αν το αποδεχτούμε, τότε θα είναι πιο εύκολο να προχωρήσουμε παρακάτω.
5. Ακούω πραγματικά τους άλλους;
Όλοι θεωρούμε τους εαυτούς μας πολύ καλούς ακροατές, στην πραγματικότητα όμως αφήνουμε τους άλλους να μιλήσουν προκειμένου να βρούμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για τον εαυτό μας. Οι αληθινά καλοί ακροατές δεν συγκεντρώνονται απλώς σε αυτό που τους λέει ο συνομιλητής τους, αλλά σκέφτονται και πάνω σε αυτό που τους λέει. Και μόνο όταν ακούσουμε και μπούμε στο πρόβλημα του άλλου θα μπορέσουμε να είμαστε αντικειμενικοί μαζί του. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που κάποιος μας αναλύει ένα θέμα του, καλό είναι να μη σχεδιάζουμε την απάντησή μας την ώρα που μιλάει, αλλά να εστιάσουμε απλώς την προσοχή μας σε αυτό που μας λέει. Η ψιλοκουβέντα είναι πάντα χαλαρωτική, αλλά αν από μια συζήτηση κάποιος βγάλει ένα χρήσιμο συμπέρασμα για εκείνον, αυτό θα είναι αληθινά βοηθητικό. Ούτως ή άλλως, πολλοί άνθρωποι αυτό που πραγματικά έχουν ανάγκη δεν είναι να λάβουν κάποια οδηγία για το τι να κάνουν, αλλά κάποιον να τους ακούσει αληθινά και να τους συναισθανθεί. Αυτό από μόνο του μπορεί να καταστεί βοηθητικό και ανακουφιστικό. Όπως είπε άλλωστε και ο διάσημος δημοσιογράφος και «γκουρού» της συνέντευξης Λάρι Κινγκ: «Κανείς δεν έμαθε μιλώντας. Όλοι έμαθαν ακούγοντας».
6. Μήπως πληγώνω τους άλλους;
Η αλήθεια είναι πως οι άνθρωποι με υψηλά στάνταρ έχουν την τάση να είναι επικριτικοί με τους άλλους όταν εκείνοι δεν πληρούν τις προσδοκίες τους. Όταν κάποια στιγμή συνειδητοποιούμε ότι περιμένουμε από τους άλλους πολλά και εκείνοι δεν τα καταφέρνουν, ας σκεφτούμε πως κάποιοι άνθρωποι κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν, απλώς το δικό τους «καλύτερο» δεν είναι αυτό που θεωρούμε εμείς καλύτερο. Αυτό θα μας βοηθήσει να μη γινόμαστε επικριτικοί και σκληροί και να αποδεχτούμε τους άλλους. Επιπλέον, σε αυτή την περίπτωση θα ήταν χρήσιμο να μην ξεχνάμε και τα δικά μας αδύναμα σημεία, αφού είμαστε άνθρωποι και όλοι αναπόφευκτα έχουμε κάποια. Τότε ίσως καταφέρουμε να είμαστε λιγότερο απαιτητικοί με τους γύρω μας. Βέβαια, το «κλειδί» πίσω από όλα αυτά βρίσκεται στο να είμαστε σε πραγματική επαφή με τα συναισθήματά μας, ούτως ώστε να είμαστε σε θέση να ξεχωρίζουμε τι πραγματικά μας ενοχλεί και σε ποιο βαθμό.
7. Ποιος είναι ο πιο τυχερός άνθρωπος που γνωρίζω;
Όλοι μας ανεξαιρέτως γνωρίζουμε έναν τουλάχιστον άνθρωπο που (πιστεύουμε ότι) έχει τα πάντα. Έχει υπέροχο σπίτι, τέλεια δουλειά, ευτυχισμένη οικογένεια. Τυχερός, ε; Στην πραγματικότητα όχι! Τα καλά πράγματα που μας συμβαίνουν στη ζωή συνήθως είναι αποτέλεσμα σωστής στρατηγικής. Για παράδειγμα, ο σωστός σχεδιασμός και το πλάνο είναι που μας βοηθούν να αποφύγουμε τα λάθη. Αλλά πέρα από τον σχεδιασμό, η επιτυχία, μας βεβαιώνουν οι ειδικοί, οφείλεται και στη θετική διάθεση. Στην ψυχολογία είναι αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν «αυτοεκπληρούμενη προφητεία». Δηλαδή, η αρνητική διάθεση που μπορεί να έχουμε εξαρχής απέναντι σε κάτι, τελικά μας οδηγεί υποσυνείδητα να πράξουμε με τρόπο που θα επιβεβαιώσει την αρχική μας αρνητική πρόβλεψη. Για παράδειγμα, αν πιστεύουμε ότι ο σύντροφός μας έχει κουραστεί από τη σχέση μας και θέλει να χωρίσουμε, μπορεί να του συμπεριφερόμαστε άσχημα, νευρικά ή με ζήλεια και τελικά να θελήσει όντως να χωρίσουμε. Άλλωστε, έρευνες μας λένε ότι οι άνθρωποι με αρνητική διάθεση σπάνια πετυχαίνουν τους στόχους τους. Αντίθετα, οι αισιόδοξοι σχεδόν πάντα. Γι” αυτό, όταν μας τυχαίνουν άσχημα συμβάντα, ας μην προσκολληθούμε σε αυτά. Ας τα μετατρέψουμε σε κίνητρο για το επόμενο βήμα μας.
8. Πόσο δυνατός είμαι για να κάνω την αυτοκριτική μου;
Συχνά, όταν κάτι πάει λάθος, από ένστικτο περισσότερο, αρχίζουμε να κατηγορούμε τους άλλους. Είναι μια συνήθεια που την έχουμε από την παιδική ηλικία. Και βέβαια όταν είμαστε παιδιά δικαιολογείται. Αλλά ως ενήλικοι θα πρέπει να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις. Όταν δεν αντιμετωπίζουμε τα λάθη μας, δεν μαθαίνουμε ποτέ από αυτά. Είναι πολύ τίμιο και γενναίο να μπορούμε να πούμε: «Ήταν δική μου ευθύνη και έκανα λάθος». Όταν μαθαίνουμε από τα λάθη μας, ουσιαστικά πηγαίνουμε ένα βήμα μπροστά, γιατί την επόμενη φορά που θα βρεθούμε αντιμέτωποι με μια δύσκολη κατάσταση θα μπορέσουμε να πάρουμε τη σωστή απόφαση. Το σημαντικό, λοιπόν, είναι να αναλαμβάνουμε την προσωπική μας ευθύνη, αλλά πάντα στον βαθμό που μας αναλογεί. Για να το πετύχουμε αυτό, είναι απαραίτητη η συνεχής ενδοσκόπηση, ώστε να είμαστε σε επαφή με τον εαυτό μας. Αν το καταφέρουμε αυτό, τότε θα μπορούμε να είμαστε οι αντικειμενικοί κριτές του εαυτού μας, θα αναγνωρίζουμε τόσο τα δυνατά όσα και τα λιγότερο δυνατά μας σημεία και θα υπάρχει η δυνατότητα βελτίωσης.
