Η πιο εκπληκτική πλευρά των Πρωτοκόλλων των Αρχαίων Σοφών της Σιών δεν είναι τόσο η ιστορία της δημιουργίας τους, όσο η ιστορία της αποδοχής τους. Το ότι αυτό το πλαστογράφημα φτιάχτηκε από μια σειρά μυστικών υπηρεσιών και αστυνομιών τουλάχιστον τριών χωρών, μέσα από ένα κολάζ διάφορων κειμένων, είναι μια γνωστή πια ιστορία και ο Γουίλ ‘Εζνερ την αφηγείται αναλυτικά, λαμβάνοντας υπόψη του ακόμα και τις πιο πρόσφατες έρευνες.
Εν πάση περιπτώσει, σε ένα κείμενό μου είχα υποδείξει και άλλες πηγές που δεν τις είχαν λάβει υπόψη τους οι μελετητές: το εβραϊκό σχέδιο για την κατάχτηση του κόσμου αντιγράφει, μερικές φορές με εκφράσεις σχεδόν κυριολεκτικές, το σχετικό σχέδιο που περιγράφεται από τον Ευγένιο Συη, πρώτα στον Περιπλανώμενο Ιουδαίο (Le Juif errant) και μετά στο Τα μυστήρια του λαού (Les Mysteres du people), σε σημείο μάλιστα που να μπαίνουμε στον πειρασμό να σκεφτούμε ότι απ’ αυτά τα μυθιστορήματα εμπνεύστηκε και ο ίδιος ο Mopis Ζολί (του οποίου την ιστορία αφηγείται ο Έιζνερ).
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Οι μελετητές των Πρωτοκόλλων· ήδη ανασυνέθεσαν την ιστορία του Χέρμαν Γκέντσε που στο μυθιστόρημά του Biarritz, γραμμένο το 1868 με το ψευδώνυμο Σερ Τζον Ρέντκλιφ, εξιστορεί πως αντιπρόσωποι των δώδεκα φυλών του Ισραήλ συναντιούνται στο νεκροταφείο της Πράγας για να προετοιμάσουν την κατάκτηση του κόσμου.
Πέντε χρόνια αργότερα, η ίδια ιστορία αναφέρεται σαν πραγματικό γεγονός σε έναν ρωσικό λίβελο (Οι Εβραίοι, οι αφέντες του κόσμου), το 1881 η Le Contemporain την επανεκδίδει διαβεβαιώνοντας ότι προέρχεται από αξιόπιστη πηγή, τον άγγλο διπλωμάτη Σερ Τζον Ρέντκλιφ, το 1896 ο Φρανσουά Μπουρνάνι χρησιμοποιεί και πάλι την υπόθεση του Μεγάλου Ραβίνου, (που αυτή τη φορά ονομάζεται Τζον Ρέντκλιφ) στο βιβλίο του Les Juit’s, nos contemporains.
Αλλά αυτό που δεν κατάλαβαν ήταν ότι ο Γκεντσε δεν έκανε άλλο από το να αντιγράψει μια σκηνή από τον Ιωσήφ Μπάλσαμο του Δουμά (του 1849), όπου περιγραφόταν η συνάντηση ανάμεσα στον Καλιόστρο και άλλους μασόνους συνωμότες για να σχεδιάσουν την υπόθεση του Περιδέραιου της Βασίλισσας και να προετοιμάσουν μέσα απ’ αυτό το σκάνδαλο το κατάλληλο κλίμα για τη Γαλλική Επανάσταση.
Αυτό το πάτσγουορκ κειμένων σε μεγάλο ποσοστό μυθιστορηματικών, κάνει τα Πρωτόκολλα ένα ασυνάρτητο κείμενο που αποκαλύπτει εύκολα την προέλευσή του από τα ρομάντζα. Είναι ελάχιστα πιστευτό, έξω από ένα μυθιστόρημα των επιφυλλίδων ή μια όπερα, οι «κακοί» να δηλώνουν ότι έχουν «μια απέραντη φιλοδοξία, μια αδηφάγα απληστία, μια ανελέητη λαχτάρα για εκδίκηση και ένα φλογερό μίσος».
Το ότι τα Πρωτόκολλα εκλήφθηκαν αρχικά στα σοβαρά μπορεί να εξηγηθεί επειδή παρουσιάστηκαν σαν μια σκανδαλώδη αποκάλυψη και από πηγές που χαρακτηρίστηκαν αξιόπιστες. Αλλ’ αυτό που φαίνεται απίστευτο είναι ότι αυτό το κίβδηλο κατασκεύασμα αναγεννιόταν από τις στάχτες του κάθε φορά που κάποιος αποδείκνυε ότι ήταν πλαστό πέρα από κάθε αμφιβολία. Στο σημείο αυτό, το «μυθιστόρημα των Πρωτοκόλλων» αρχίζει στ’ αλήθεια να γίνεται αφάνταστα μυθιστορηματικό.
Μετά τις αποκαλύψεις των Times, κάθε φορά που κάποια αξιόπιστη πηγή επισήμαινε την κίβδηλη φύση των Πρωτοκόλλων, υπήρχε και κάποιος που τα επανεξέδιδε σαν αυθεντικά. Είναι μια ιστορία που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα στο Ίντερνετ. Είναι λες και, μετά τον Κοπέρνικο, τον Γαλιλαίο και τον Κέπλερ, να συνεχίζουν να δημοσιεύουν σχολικά εγχειρίδια που επαναλαμβάνουν ότι ο ήλιος γυρίζει γύρω από τη Γη.
Πως μπορούν να εξηγηθούν αυτή η αντίσταση μπροστά στο προφανές και αυτή η διεστραμμένη γοητεία που συνεχίζει να ασκεί αυτό το βιβλίο; Την απάντηση τη βρίσκουμε στο έργο της Νέστα Γουέμπστερ, μιας αντισημιτισσας συγγραφέως που πέρασε τη ζωή της προσπαθώντας να στηρίξει τη θεωρία της εβραϊκής συνωμοσίας. Στο Secret Societies and Subversive Movements εμφανίζεται καλά πληροφορημένη, γνωρίζει όλη την ιστορία που αφηγείται ο Έιζνερ, αλλά ιδού παν καταλήγει:
Η μόνη άποψη στην οποία μπορώ να δεσμευτώ είναι ότι τα Πρωτόκολλα, είτε είναι αυθεντικά είτε όχι, αντιπροσωπεύουν το πρόγραμμα μιας παγκόσμιας επανάστασης και ,με δεδομένη την προφητική φύση τους και την εκπληκτική ομοιότητα τους με τα προγράμματα άλλων μυστικών εταιρειών του παρελθόντος, είναι έργο ή κάποιας μυστικής εταιρείας ή κάποιου που γνωρίζει άριστα τις παραδόσεις των μυστικών εταιρειών και που ήταν σε θέση να αναπαράγει τις ιδέες και το στιλ τους.
Ο συλλογισμός είναι άψογος:
«επειδή τα Πρωτόκολλα λένε αυτό που είπα κι εγώ στην ιστορία μου, με επιβεβαιώνουν» ή «τα Πρωτόκολλα επιβεβαιώνουν την ιστορία που άντλησα απ’ αυτά και επομένου είναι αυθεντικά».
Ή πάλι:
«τα Πρωτόκολλα μπορεί να είναι πλαστά, αλλά εξιστορούν ακριβώς αυτό που σκέφτονται οι Εβραίοι και επομένου, θα πρέπει να θεωρούνται αυθεντικά».
Με άλλα λόγια, δεν είναι τα Πρωτόκολλα αυτά που γεννούν τον αντισημιτισμό, αλλά μια βαθύτατη ανάγκη να εντοπίσουμε έναν Εχθρό που μας ωθεί να πιστέψουμε στα Πρωτόκολλα.
Έτσι, πιστεύω ότι, παρά το θαρραλέο αυτό όχι comic, αλλά tragic book του Γουίλ Έιζνερ, η ιστορία δεν τελείωσε ακόμα, Ωστόσο, αξίζει τον κόπο να συνεχίσουμε να την αφηγούμαστε, για να αντιπαρατεθούμε στο Μεγάλο Ψεύδος και στο μίσος που αυτό συνεχίζει να υποθάλπει.
***
[Κείμενο που γράφτηκε σαν εισαγωγή στο Will Eisner, The Plot. The Secret Story of the Protocols of the Elders of Zion, Νέα Υόρκη, Norton, 2005 (ιτ. μετ. II complotto, Topivo, Einaudi, 2005)]
Umberto Eco –
Με το βήμα του κάβουρα
– Θερμοί πόλεμοι και λαϊκισμός των ΜΜΕ
. Μετάφραση: Έφη Καλλιφατίδη .
Ελληνικά Γράμματα, 2006
