Επίκουρος
Αν, ω άνδρες, το ζήτημα που προκύπτει ανάμεσα σ’ εμάς και σ’ αυτούς [σ.τ.μ.: ανάμεσα στους επικούρειους και τους στωικούς] ήταν «τι είναι αυτό που φέρνει την ευτυχία», κι ήθελαν να μας πούνε πως αυτό είναι οι αρετές, πράγμα που θα ’ταν και το σωστό, τότε δεν θα χρειαζόταν παρά να συμφωνήσουμε μαζί τους ώστε να μην υπάρχει κανένα πρόβλημα.
Επειδή όμως, όπως λέω, το πρόβλημα δεν είναι το «τι φέρνει την ευτυχία» αλλά το τι σημαίνει ευτυχία και τι είναι αυτό που η φύση μας κατά βάθος επιθυμεί, ισχυρίζομαι ότι αυτό είναι η ηδονή, και σ’ όλους, Έλληνες και βαρβάρους, και τώρα και πάντα, το φωνάζω δυνατά, ότι αυτή είναι ο σκοπός της άριστης διαβίωσης.
Όσο για τις αρετές -που οι άνθρωποι αυτοί τις παιδεύουν άστοχα γιατί από μέσον τις μετατρέπουν σε σκοπό-, αυτές με κανένα τρόπο δεν αποτελούν σκοπό οι αρετές δημιουργούν τη δυνατότητα να φτάσει κανείς στον σκοπό.
Ότι μας φέρνει ανυπέρβλητη χαρά, είναι η απομάκρυνση ενός μεγάλου κακού’ αυτή είναι και η φύση του αγαθού, αν μπορεί κανείς να τη συλλάβει σωστά και να τηρήσει μια σταθερότητα, αντί να περιπατεί φλυαρώντας περί του Αγαθού.
Η φωνή της σάρκας γυρεύει να μη πεινά, να μη διψά, να μην ξεπαγιάζει όποιος τα ’χει αυτά και προσδοκά να τα διατηρήσει, μπορεί να παραβγεί σε ευδαιμονία ακόμη και με τον Δία.
Όριο του μεγέθους των ηδονών είναι η εξάλειψη κάθε πόνου. Όπου υπάρχει ηδονή, και για όσο χρόνο συνεχίζει, εκεί δεν υπάρχει σωματικός πόνος ούτε λύπη στην ψυχή ούτε και τα δυο μαζί.
Έχουμε ανάγκη από την ηδονή όταν η απουσία της μας προξενεί πόνο’ όταν όμως δεν μας συμβαίνει αυτό, δεν υπάρχει ανάγκη της ηδονής. Γιατί το κακό δεν το προξενεί η ηδονή που πηγάζει από τη φύση μας, μα οι ορέξεις που σχετίζονται με τις κούφιες ιδέες.
Καμιά ηδονή δεν είναι κακό πράγμα αυτή καθαυτή. Όμως ορισμένες ηδονές παράγονται με μέσα που επιφέρουν πολύ περισσότερες ενοχλήσεις παρά ηδονές.
Αρχή και ρίζα παντός αγαθού είναι η ηδονή του στομαχιού’ ακόμα και η σοφία κι οι υψηλές ενασχολήσεις σ’ αυτήν στηρίζονται.
Δεν μεγαλώνει η σαρκική ηδονή μόλις πάψει η οδύνη που φέρνει η στέρηση, απλώς διαφοροποιείται. Ενώ το ανώτατο όριο της πνευματικής ηδονής καθορίζεται από τη λογική θεώρηση των ίδιων των ηδονών και των πραγμάτων που σχετίζονται μ’ αυτές και που άλλοτε προξενούσαν τους μεγαλύτερους φόβους στο μυαλό.
Ο άπειρος χρόνος δεν περιέχει περισσότερη ηδονή από τον περιορισμένο, αν μετρήσει κανείς με το λογικό τα όρια της ηδονής.
Η αταραξία της φυχής και η απονία του σώματος είναι στατικές (καταστασιακές) ηδονές’ ενώ η χαρά και η ευφρόσυνη είναι ενεργές ηδονές που τις βρίσκει κανείς εν κινήσει (κινητικές).
Το κορμί, βέβαια, τοποθετεί τα όρια της ηδονής στο άπειρο -και άπειρος είναι και ο χρόνος που θα χρειαζόταν για να του την προσφέρει. Όμως ο νους που κατανόησε λογικά το σκοπό και τα όρια του σώματος κι έδιωξε τους φόβους περί αιώνιας ζωής, δίνει πληρότητα στη ζωή και δεν έχει πια καμία ανάγκη από την αιωνιότητα. Ο λογικός άνθρωπος, ωστόσο, δεν αποφεύγει την ηδονή’ κι όταν οι περιστάσεις τον οδηγούν στο τέρμα της ζωής, δεν φεύγει με την ιδέα ότι η διάνοιά του υπήρξε ελλιπής ως προς τον άριστο βίο.
Φτύνω το ωραίο και τους κουφιοκέφαλους θαυμαστές του, όταν το ωραίο δεν προσφέρει καμιά ευχαρίστηση.
Η σταθερή κατάσταση σωματικής ευεξίας και η βέβαιη ελπίδα ότι θα διαρκέσει, προσφέρει τη μεγαλύτερη και πιο σίγουρη χαρά σε κείνον που ξέρει να εκτιμάει σωστά.
Αξίζει να τιμούμε το ωραιον και τις αρετές και τα τοιαύτα, όταν φέρνουν ηδονή. Αν δεν φέρνουν ηδονή, ασ’ τα να παν στην ευχή.
Αν τα πράγματα που φέρνουν τις ηδονές των ασώτων μπορούσαν να σκορπίσουν τους φόβους για τα ουράνια και το θάνατό και τον πόνο, κι ακόμη, αν μας δίδασκαν τα όρια των επιθυμιών και του πόνου, τότε δεν θα ’χαμέ λόγο να κατηγορήσουμε τους άσωτους, που από παντού θα αντλούσαν ηδονές και τίποτα δεν θα τους προκαλούσε πόνο ή λύπη, δηλαδή αυτά που συνιστούν το κακό.
Δεν είναι το στομάχι αχόρταγο, όπως λένε οι πολλοί’ αχόρταγη είναι η ψεύτικη ιδέα ότι το στομάχι δε γεμίζει ποτέ.
Ακούω να μου λες πως οι ανησυχίες της σάρκας σ’ έχουν χάνει επιρρεπή στις σεξουαλικές ηδονές. Εφ’ όσον δεν παραβαίνεις κανένα νόμο και δεν μετακινείς τα ήθη τα καλώς κείμενα, εφ’ όσον δεν προκαλείς στενοχώρια σε κανέναν άνθρωπο γύρω σου, εφ’ όσον δεν επιβαρύνεις το σώμα σου και δεν κατασπαταλάς ό,τι σου είναι αναγκαίο, τότε χρησιμοποίησε όπως θέλεις αυτή σου την κλίση.
Δε γίνεται όμως να μη σε εμποδίσει κάποιο από τα παραπάνω. Το σεξ δεν ωφέλησε ποτέ’ ας είμαστε ευχαριστημένοι αν δεν μας βλάψει κιόλας.
Δεν ξέρω πώς να συλλάβω το Αγαθόν, αν αφαιρέσω τις ηδονές της γεύσης, αν αφαιρέσω τις σεξουαλικές ηδονές, αν αφαιρέσω την ευχαρίστηση των ακουσμάτων και την τέρψη που προσφέρει η θέα μιας γλυκιάς μορφής.
