Διάβασα κάπου, από τα πολλά που γράφονται, ότι ο π. Παΐσιος ο Αγιορείτης είπε πως μετά το θάνατό μας, όταν θ’ αντικρύσουμε πρόσωπο προς πρόσωπο το Χριστό, θα καταλάβουμε το γιατί και το πώς της ζωής μας και θα μας εξηγηθούν όλα όσα περάσαμε στον κόσμο αυτό. Τότε, με όλη τη δύναμη της ύπαρξής μας, θα του πούμε: «Σ’ ευχαριστώ, Θεέ μου, που επέτρεψες αυτά για μένα!».
Με ρωτούν:
Γιατί πέθανε το παιδί μου;
Γιατί βρίσκομαι στο κρεβάτι με πόνους;
Γιατί έχω αποτυχημένο γάμο;
Γιατί έμεινα χωρίς εργασία;
Γιατί τόσες συνεχής δοκιμασίες σε μένα;
Γιατί…Γιατί…Γιατί….
Και βέβαια η σιωπή είναι η απάντησή μου!
Τι να πω; Πώς να ερμηνεύσω τα γεγονότα με τα μέσα που διαθέτω; «Τις έγνω νουν Κυρίου;» Ποιος γνωρίζει το νου του Θεού; Ή μήπως να τολμήσω να γίνω δικηγόρος του;
Παρευρέθηκα σε μιά κηδεία. Μετά την ταφή καθίσαμε για ένα καφέ στην αίθουσα του Ιδρύματος, που είχε ιδρύσει ο νεκρός. Η αδελφή του ρώτησε με πόνο και έννοια τον Ιερέα:
Γιατί, Σεβασμιώτατε, ο Θεός επέτρεψε να φύγει τόσο γρήγορα και να αφήσει το τεράστιο αυτό έργο, που γινόταν “προς δόξαν Θεού;” Ο άγιος, με την άνωθεν σοφία που τον χαρακτήριζε, απάντησε:
«Η μεγαλύτερη ταπείνωση είναι
να υποτάσσεται ο νους
μπροστά στα μυστήρια του Θεού
και να μην ρωτά πώς και γιατί»
Η απάντηση αυτή μού έμεινε στην καρδιά και νομίζω είναι η βάση για «κατανόηση» των μυστηρίων του Θεού. Αφού η λογική του Θεού διαφέρει από αυτή του ανθρώπου, πώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε τα ανερμήνευτα και να κατανοήσουμε τον Ακατάληπτο;
Νομίζω ότι μπορεί πιο εύκολα ο άνθρωπος να σηκώσει τον όποιο σταυρό του, αν γνωρίζει γιατί συμβαίνει και ποιο θετικό αποτέλεσμα θα έχει. Όμως, η πίστη – εμπιστοσύνη στο Θεό δεν προϋποθέτει την αποδοχή με υπομονή της δοκιμασίας; Η πίστη ως σχέση δίνει την ασφάλεια της αγάπης του Θεού, που, ως εμπειρική, δεν αμφισβητείται. Γι’ αυτό, όταν γευτούμε την αγάπη Του, πιο εύκολα Τον εμπιστευόμαστε και υπομένουμε.
Στα μυστήρια της ζωής, όπου κρίσιμες υπαρξιακές καταστάσεις μάς συγκλονίζουν συθέμελα και διαλύουν κάθε τι το ψεύτικο και επιφανειακό, χρειάζεται να στεκόμαστε με σιωπή και σεβασμό και πίστη. Είναι η ώρα που ο Θεός μας φωνάζει προσωπικά: «Σ’ αγαπώ και σε θέλω! Ακολούθει μοι! »
Η κλήση είναι κρίση. Ή αρνούμαστε να πορευτούμε την οδόν του Κυρίου με τα συνεχή «γιατί» που εκφράζουν αντίδραση και απιστία ή ακολουθούμε αυτόν «όπου αν υπάγει», με συνοδοιπόρους τους μάρτυρες και οσίους, με εμπιστοσύνη, υπομονή και προσευχή, που μας αποκαλύπτουν τα μυστήρια του Θεού «εν τω νυν αιώνι και εν τω μέλλοντι».
Τίς ἐμέτρησε τῇ χειρὶ τὸ ὕδωρ
καὶ τὸν οὐρανὸν σπιθαμῇ
καὶ πᾶσαν τὴν γῆν δρακί;
τίς ἔστησε τὰ ὄρη σταθμῷ
καὶ τὰς νάπας ζυγῷ;
τίς ἔγνω νοῦν Κυρίου;
Κοίταξε το χέρι σου. Κοίταξέ το καλά, προσεκτικά. Μελέτησε τις διαστάσεις του. Σπούδασε το σχήμα του και τις κινήσεις του. Δες τα δάκτυλά του, την παλάμη. Πρόσεξε ιδιαίτερα το χέρι σου. Υπάρχει ειδικός λόγος γι᾽ αυτό. Και τώρα άκουσε την πρώτη ερώτηση του Προφήτη: Ποιός μπορεί μ᾽ ένα τέοιο ανθρώπινο χέρι, σαν το δικό σου, να μετρήσει τους όγκου του νερού που καλύπτουν τη γη; Ποιός μπόρεσε χρησιμοποιώντας την παλάμη του, την χούφτα του χεριού του, να περάσει από αυτήν όλα τα νερά των θαλασσών και των ποταμών και να δώσει το μέτρο τους;
Ο Προφήτης θέτει κι ένα δεύτερο ερώτημα: Ποιός μπορεί μ᾽ ένα τέτοιο ανθρώπινο χέρι, σαν το δικό σου, να μετρήσει τον απέραντο ουρανό; Να τον μετρήσει με τα ίδια του τα δάχτυλα, σπιθαμή με σπιθαμή, όπως μετράμε ένα ύφασμα η ένα τραπέζι; Και να πει: «Ο ουρανός έχει πλάτος τόσες σπιθαμές! Μέτρησα με το ίδιο μου το χέρι το διάστημα, τα άστρα, τους γαλαξίες…»
Τώρα ακολουθεί το τρίτο ερώτημα του Προφήτη: Ποιός μπορεί με ένα τέτοιο ανθρώπινο χέρι, σαν το δικό σου, να μετρήσει την γη; Να την μετρήσει κομμάτι κομμάτι, ολόκληρη την γη; Να κρατήσει στην παλάμη του το χώμα της Ευρώπης, την παγωμένη γη των Πόλων, την άμμο της Σαχάρας και τους βράχους της Αμερικής; Και να πει: «Κατάφερα και μέτρησα ολόκληρη την γη με αυτό το χέρι. Ανάμεσα από τα δάχτυλά μου γλίστρησαν όλοι οι κόκκοι του χώματος που σκεπάζει τα βουνά, τους κάμπους, τις κοιλάδες και τις ερήμους του πλανήτη μας»! Αυτά ρωτάει ο Προφήτης: «Τις εμέτρησε τη χειρί το ύδωρ και τον ουρανόν σπιθαμή και πάσαν την γην δρακί;» (Ησαΐου μ´ 12).
Μετά τα ερωτήματα αυτά ο Προφήτης προσθέτει κάτι άλλο. Μετά το «τις εμέτρησε…» ρωτάει: «Και τις έγνω νουν Κυρίου;» (Ησ. μ´ 13). Την θάλασσα είναι αδύνατον να την χωρέσει το ανθρώπινο χέρι. Τον ουρανό και το διάστημα αποκλείεται να τα μετρήσει η ανθρώπινη παλάμη. Έτσι και «τον Νουν» του Θεού είναι αδύνατον να τον χωρέσει το ανθρώπινο μυαλό.
Μπορεί κανείς με το μικρό του ανθρώπινο μυαλό να γνωρίσει «τον Νουν» του απείρου Θεού; Μπορεί κανείς να υπολογίσει το απύθμενο βάθος και το απέραντο πλάτος της θείας Διανοίας;
Αν με το χέρι είναι αδύνατον να μετρηθεί η θάλασσα, ο ουρανός και η γη —τα πεπερασμένα δημιουργήματα του Θεού— πως θα μετρηθεί με το μυαλό μας ο θείος Νους και τα σχέδιά του; Κάτι τέτοιο θα ήταν τουλάχιστον παραλογισμός. Και όμως σ᾽ αυτό τον παραλογισμό πέφτουμε συχνά. Μην βιαστείς να πης όχι! Σκέψου μόνο λίγο. Και θυμήσου. Θυμήσου…
Δεν είναι λίγες οι φορές που συναντήθηκες μέσα στην καθημερινότητα πρόσωπο με πρόσωπο με την αδικία. Αντίκρισες την φρικτή μορφή της. Και την είδες ίσως να θριαμβεύει. Είπες τότε μέσα σου —θυμήσου— με παράπονο: «Τέλος πάντων, πως ενεργεί έτσι ο Θεός; Τι σχέδιο εφαρμόζει; “Ινατί οδός ασεβών ευοδούται;” Δεν βλέπει την αδικία;» Χωρίς ίσως να το αντιλαμβάνεσαι, μέτρησες με τα μέτρα του φτωχού μυαλού σου τον Νου του Πανσόφου. «Τις εμέτρησε… Τις έγνω νουν Κυρίου;»
Και άλλες πάλι φορές είδες την δυστυχία να χτυπάει μια οικογένεια γνωστή και τον πόνο να την θερίζει. Είδες αναστατώσεις και διαλύσεις σπιτιών, είδες αρρώστιες και θανάτους. Και τότε —θυμήσου— σκέφθηκες: «Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί τόσα πλήγματα, γιατί τόσα μαστιγώματα σ᾽ αυτούς τους ανθρώπους;» Και κατέκρινες τον Ύψιστο και τον κατηγόρησες. Και άφησες να φανεί ότι εσύ κι εγώ στη θέση του θα σκεπτώμαστε ίσως πιο σωστά!
Να ο παραλογισμός. Ο παραλογισμός τόσων ανθρώπων που ευκολώτατα και προχειρότατα κρίνουν τον Παντοδύναμο Κύριο, χωρίς να σκεφθούν την άπειρη σοφία του. «Τις εμέτρησε τη χειρί το ύδωρ… Και τις έγνω νουν Κυρίου».
Είναι καιρός να σταθούμε με δέος και απέραντο σεβασμό ενώπιον του Κυρίου μας. Να σκύψουμε ευλαβικά το κεφάλι και να αναγνωρίσουμε ταπεινά τα όριά μας. Να παραδεχθούμε ότι είναι αδύνατον, είναι παράλογο να μετράμε την σκέψη του Θεού, τον Νου του, τον τέλειο, με τα φτωχά ανθρώπινα μέτρα μας.
Ας μάθουμε να κοιτάζουμε τακτικά τα χέρια μας. Κοιτάζοντάς τα ας σκεπτώμαστε τον ουρανό, την γη, την θάλασσα. «Τις εμέτρησε τη χειρί το ύδωρ και τον ουρανόν σπιθαμή και πάσαν την γην δρακί;» Και ας προσθέτουμε ευλαβικά: «Τις έγνω νουν Κυρίου;»
Κύριε, ποιός μπορεί να μετρήσει την σοφία Σου; Ποιός μπορεί να συλλογισθεί έστω και για ένα δευτερόλεπτο το βάθος του θείου Σου Νου, χωρίς να αισθανεί ίλιγγο;
Σε προσκυνούμε ταπεινά, Πάνσοφε, Παντογνώστη και Παντοδύναμε. Γεμάτοι δέος γονατίζουμε μπροστά Σου, εμείς που είμαστε ένα μηδέν, για να Σου απονείμουμε τον ύμνο μας, την δοξολογία μας. Και βοήθησέ μας να μη λησμονούμε ποτέ την εικόνα του μικρού παιδιού, εκεί στην αμμουδιά, που προσπαθούσε να χωρέσει τον ωκεανό στο κουβαδάκι του.
